بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف تعیین رابطه پذیرش ارتباطی با طرحواره های هیجانی بخشش و صمیمیت زوجین شهر اصفهان انجام شد. روش پژوهش به از نوع همبستگی بود. جامعه پژوهش شامل کلیه افراد مراجعه کننده به فرهنگسرای خانواده و سه مرکز خصوصی در زمستان1393 در شهر اصفهان بوده است، که بر اساس روش نمونه گیری در دسترس و با استفاده از جدول مورگان برابر200 نفر - یعنی تعداد 100 زوج - مراجعه کننده به فرهنگسرای خانواده و سه مرکز خصوصی در شهر اصفهان بود. ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه پذیرش ارتباطی - - 2008RAQ و پرسشنامه طرحواره های هیجانی - - 2002 ESS، پرسشنامهی بخشش - - 2009MOSFSو پرسشنامهی صمیمیت - 2005IQ - بوده است.
به منظور تحلیل استنباطی داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و برای بررسی رابطه ترکیبی از تحلیل رگرسیون به شیوه گام به گام استفاده شد. به طور کلی نتایج ضریب همبستگی نشان داد که بین طرحواره های هیجانی با مولفه های - تایید، قابل درک بودن، گناه، ارزش های بالاتر، کنترل، کرختی، طول مدت، پذیرش احساسات، ابراز و سرزنش - با پذیرش ارتباطی نشان داد.همچنین بین بخشش و پذبرش ارتباطی رابطه معناداری وجود دارد . - p <0/05 - صمیمیت با پذیرش ارتباطی دارای همبستگی مثبت و معنادار - >p0/05 - است. بر اساس یافته های این پژوهش بین مولفههای طرحواره هیجانی که عبارت اند از: دیدگاه ساده انگارانه درباره ی هیجان، پذیرش احساسات، نشخوار ذهنی، توافق عمومی، عقلانی بودن با پذیرش ارتباطی دارای همبستگی معناداری - p<0/05 - نیست.
واژه های کلیدی: پذیرش ارتباطی، طرحواره های هیجانی، بخشش و صمیمیت، زوجین.
.1 مقدمه
ازدواج به عنوان مهم ترین و اساسی ترین رابطه بشری توصیف شده است، زیرا ساختاری اولیه برای بنا نهادن رابطه خانوادگی و تربیت کردن نسل آینده فراهم می سازد - مک نیل، همبری-کیگین1، . - 2010 از طرفی تفاهم و توافق با همسر، رضایتمندی از زندگی و داشتن زندگی مشترک استوار و محکم از خواسته های کسانی است که می خواهند ازدواج کنند و به یک کلام همه آنان می خواهند با هم کامل شوند و مکمل یکدیگر باشند - بک2، 1994؛ ترجمه قراچه داغی،. - 1380 خانواده قدیمی ترین و کهن ترین هسته طبیعی است که از بدو پیدایش بشر وجود داشته است. در واقع خانواده کانون حفظ سنت های خانوادگی و اجتماعی است - کارلسون3، - 1963 و همچنین از جمله مظاهر زندگی انسان، وجود تعامل سازنده میان انسانها و برقرار بودن عشق به همنوع و ابراز صمیمیت و همدلی به یکدیگر است - عدالتی4، - 2010
و در عصر حاضر با توجه به پیچیدگی های شرایط زندگی تعارضات زناشویی افزایش یافته و معمولاً بنیان خانواده و عملکرد آن را تحت تأثیر خود قرار داده است. واقعیت امر این است که زندگی زناشویی همیشه در معرض خطر بروز اختلالات متعددی است که می تواند شامل اعتیاد همسر، مشکلات مالی و اقتصادی، بیماری روانی جسمی یا جنسی یکی از زوجین باشد - ثنایی، . - 1382
از آنجا که وجود رنجش و تعارض در روابط خانوادگی اجتناب ناپذیر است - بهاری و سیف، - 1379 و هر روز صحنه هایی از رنجش و تعارض بین اعضای خانوادهها مشاهده می شود، در این مواقع فرد رنجیده خاطر فکر می کند مورد ظلم واقع شده و حقش نادیده گرفته شده است.
در چنین مواقعی فراخوانی یا دعوت به بخشش یک مداخله درمان کلیدی تلقی می شود. جنبش روان شناسی مثبت نیز در توجه روان شناسان به بخشش تأثیر بسزایی داشته و بخشش یکی از توانایی های مثبت انسان است - اسمیت1، . - 2005 بسیاری از انسان ها به خاطر مشکلات ارتباطی در جستجوی درمان هستند. همچنین در بسیاری از اختلالات روانی شناخته شد ه مشکلات بین فردی دیده می شود. اغلب مشکلات بین فردی که افراد تجربه می کنند تحت تأثیر شیوه تصور آن ها در مورد خود و دیگران است این شیوه تصور طرحواره2 نامیده میشود - بک3، . - 1967 رشد طرحواره اغلب به دوران کودکی باز می گردد. یانگ و گلوکسی - 1997 - 4 معتقدند که رضایت و صمیمت در روابط نزدیک و دوستانه فقط زمانی دیده می شود که هم نیازهای رشدی به طور مقتضی برآورده شده باشند و هم نیازهای بزرگسالی ارضا شوند. چون هر یک از زوجین علاوه برطرحواره هایی که با خود به رابطه می آورند در ارتباط فعلی خود نیز طرحواره هایی به وجود می آورند که خاص این رابطه هستند - داتیلیو5 و بیرشک، - 1385 زمانی که نیازها ارضاء نشوند ممکن است طرحواره های خاصی ایجاد شوند که بر روابط صمیمانه اثر گذارند.
بسیاری از نظریه پردازان در حوزه آسیب شناسی روانی در تبیین اختلالات روانی نقش و جایگاه متفاوتی را برای هیجانات قائل شده اند و به سمت مدل های شناختی هیجانی حرکت کرده اند. از جمله این مدل ها می توان به مدل طرحواره های هیجانی لیهی6 2001 - ، - 2002 اشاره نمود. مدل فراشناختی هیجانات بیانگر این هستند که هیجانات رویدارهایی تجربه ای هستند که افراد مختلف به آن پاسخ های متفاوتی میدهند - ولز و کارتر7، . - 2001 مدل طرحواره های هیجانی بیانگر این مهم است که ممکن است افراد در چگونگی مفهوم پردازی هیجاناتشان با یکدیگر متفاوت باشند و یا به عبارتی بهتر افراد طرحواره های متفاوتی در مورد هیجاناتشان دارند - لیهی، . - 2001
پذیرش ارتباطی زیر مجموعه ی رفتار درمانی های مبتنی بر تعهد و پذیرش است که مورد طیف وسیعی از اختلالات و مشکلات روان شناختی اثر بخش خود را نشان داده است. در درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش به جای تغییر شناخت های سعی می شود تا ارتباط روان شناختی فرد با افکار و احساساتش افزایش یابد. در این درمان ابتدا سعی می شود پذیرش روانی فرد در مورد تجارب ذهنی - افکار و احساسات و ... - فزایش یابد و متقابلاً اعمال کنترلی نامؤثر کاهش یابد هرگونه عملی جهت اجتناب یا کنترل این تجارب ذهنی ناخواسته بی اثر است یا اثر معکوس دارد و موجب تشدید آنها می شود و باید این تجارب را بدون هیچ گونه واکنش درونی یا بیرونی جهت حذف آن ها به طور کامل پذیرفت.
-2 بیان مساله
خانواده را موسسه یا نهاد اجتماعی معرفی کرده اند که ناشی از پیوند زناشویی زن و مرد است. ازجمله مظاهر زندگی اجتماعی انسان، وجود تعامل های سالم وسازنده میان انسان ها و برقرار بودن عشق به همنوع و ابراز صمیمیت و همدلی به یکدیگر است. صمیمیت در روابط زناشویی، به صورت الگوی رفتاری بسیار مهمی مفهوم سازی شده است که جنبههای عاطفی- هیجانی و اجتماعی نیرومندی دارد و بر پایه پذیرش، رضایت خاطر و عشق شکل میگیرد - تنهوتن8، . - 2007 روانشناسان صمیمیت را توانایی برقراری ارتباط با دیگری و بیان عواطف تعریف میکنند و آن را حق مسلم و از حالتهای طبیعی انسان می دانند - بلوم9،. - 2006 رینبرگر و هافستن و ویبورن - 2008 - 1 در یک بررسی طولی به این نتیجه رسیدند که عدم صمیمت در زوجین جوان، پیش بینی کننده مهم طلاق در دوران میانسالی است. به گفته مینوت و پدورسن و مانون - 2010 - 2 نیز رضایت زناشویی که صمیمیت یکی از مؤلفه های مهم آن است بر روی سایر نقشهای زوجین مانند نقش والدینی و نقش کاری تأثیرگذار است.
توانایی ایجاد و حفظ روابط صمیمانه، پایدار و رضایت بخش یکی از مهم ترین تکالیف رشدی در، دوران بزرگسالی است - لاور3، . - 2006 افراد در روابط صمیمانه یکدیگر را می رنجانند یا به هم آسیب میرسانند. آنها ممکن است تعهدات خود را زیر پا بگذارند، پشت سر یکدیگر غیبت کنند، یا حتی مستقیما حرفهای زشتی رور در روی یکدیگر بگویند و به طور خلاصه از یکدیگر قدردانی نکنند. به خاطر آسیب ها و اشتباه های اجتناب ناپذیری که با روابط بین فردی همراه است، برخورد موثر با چنین رخدادهایی برای حفظ روابط دستیابی به یک زندگی زناشویی رضایت بخش، سالم و باثبات اهمیت دارد - فینچام4،. - 2000
افزون بر این، افراد باید از توانایی تحمل، مقابله و کار بر روی اشتباهات و نقص های اجتناب ناپذیر همسرشان برخوردار باشند. در این میان، بخشش واکنشی است که اجازه می دهد، با وجود اشتباهها، خیانت ها یا شکست ها رابطه ادامه یابد. اغلب پژوهشگران بخشش 5را نوعی رفتار انطباقی6 در نظر می گیرند که نبود بخشش به فشار روانی و آسیب و بخشش به سلامت مربوط میشود - تامپسون وهمکاران، - 2005 بخشش در بهزیستی و سلامت روان تأثیر دارد و می تواند به عنوان ابزاری در درمان اختلالات روانی به کار گرفته شود - بهرودین 7، . - 2011 افرادی که قادر به بخشش همسر خود هستند اعتقاد بر تقدس رابطه زناشویی خود دارند و این توانایی بخشش همسر به استحکام بیشتر رابطه زناشویی و افزایش رضایت زناشویی میانجامد - دغاغله، عسگری و حیدری، . - 1391
پر واضح است که همه ی انسان ها خشم، اضطراب، ناراحتی یا دیگر هیجانات را تجربه می کنند اما تنها افراد کمی هستند که این هیجانات درآنها اختلالی شدید یا مزمن هیجانی و عاطفی ایجاد می کند. ارزش خاص مدل طرحواره های هیجانی این است که مستقیماً مفهوم سازی و تدابیر بیماردر مورد هیجانات ناخوشایند را هدف گیری می کند . همچنین این مدل تصدیق می کند که ممکن است مشکلات انگیزشی بیمار دیدگاه های مشکل زای فراگیر تری در مورد هیجانات ناخوشایند را منعکس کند - لیهی، . - 2001 براساس مدل طرحواره های هیجانی، ممکن است افراد در چگونگی مفهوم پردازی هیجاناتشان با یکدیگر متفاوت باشند و یا به عبارتی بهتر، افراد طرحواره های متفاوتی در مورد هیجاناتشان دارند. این طرحواره ها منعکس کننده ی شیوه هایی هستند که افراد هیجانات خود را تجربه می کنند و باوریست که آنها به مجرد برانگیخته شدن هیجانات ناخوشایند در مورد طرح مناسب برای اقدام یا چگونگی عمل کردن در هنگام، برانگیخته شدن هیجانات ناخوشایند در ذهن دارند - لیهی، . - 2009 لیهی برای تفهیم بهتر این طرحوارهها، 14بعد یا طرحواره را مطرح می کند؛
این طرحواره ها عبارتند از: - تأیید طلبی دیگران - میفهمند که من چگونه احساس میکنم - قابل درک بودن - هیجاناتم برایم معنایی ندارند - احساس گناه و شرم - من نباید این احساسات را داشته باشم - دیدگاه ساده انگارانه در مورد هیجانات - من نباید هیجاناتی در هم آمیخته داشته باشم - ارزش های والاتر - احساساتم منعکس کننده ی ارزشهای والای من است - کنترل - می ترسم احساساتم از کنترل خارج شوند - تلاش برای منطقی بودن - من باید فردی منطقی و عقلانی باشم نه فردی هیجانی - طول دوره - هیجاناتم برای مدتی طولانی ادامه خواهند یافت - توافق - دیگران همان احساساتی را دارند که من تجربه میکنم - پذیرش احساسات - من نمی توانم احساساتی را که دارم بپذیرم - نوشخوارگری - گوشهای مینشینم و به این فکر میکنم که چه احساسات بدی دارم - ابراز هیجانات - نمیتوانم به خودم اجازه ی گریه کردن بدهم - سرزنش - دیگران باعث می شوند که در من این احساسات ایجاد شود - هیوی8، . - 2005 همان طور که وورثینگتون، جانسون و هوک - 2013 - اظهار می دارند، »بخشش به عنوان یک رویکرد درمانی برای کمک به فرونشانی خشم و رنجش ناشی از صدمات که باعث جدایی زن و شوهر می شود، استفاده می شود. متغیر اصلی این پژوهش پذیرش ارتباطی است که زیر مجموعه ی رفتار درمانی های مبتنی بر پذیرش است که در مورد طیف وسیعی از اختلالات و مشکلات روانشناختی اثر بخشی خود را نشان داده است. درمان پذیرش و تعهد در سوء مصرف و وابستگی
