بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با عنوان رابطه پیشینه خانوادگی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان ابتدائی در شهر اصفهان انجام گرفت. پیشینه خانوادگی به وسیله سرمایه اجتماعی و سرمایه اقتصادی خانواده مورد سنجش قرار گرفت. دراین تحقیق؛ که یک تحقیق پیمایشی است؛ با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی ، نمونه ای 410 نفری از جامعه آماری شهر اصفهان از طریق فرمول نمونه گیری کوکران انتخاب گردید که پس از جمع آوری اطلاعات نتایج زیر به دست آمد: بین شاخصهای سرمایه اجتماعی - مشارکت والدین درامور درسی فرزندان ، انتظارات والدین از فرزندان ، نوع روابط والدین با فرزندان - ، سرمایه اقتصادی خانواده و موفقیت تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد. ضریب تأثیر سرمایه اجتماعی بر موفقیت تحصیلی برابر0/26 و ضریب تاثیرسرمایه اقتصادی برابر با 0/14 می باشدکه به لحاظ آماری دارای تفاوت معناداری با صفراست یعنی این دو متغیر در جامعه آماری دارای تأثیراست.
بیان مسأله از آن جا که در جوامع کنونی کسب بسیاری از مشاغل خصوصاً در سطوح بالا و موفقیتهای اجتماعی منوط به طی کردن مدارج بالایی از تحصیلات می باشد، همچنین از آن جا که کسب علم و دانش کودکان و نوجوانان و جوانان امروزه یکی از مهمترین مسائل خانواده و مسئولین است، باید توجه ویژهای به این امر مهم شود. موفقیت تحصیلی دانش آموزان یکی از متغیرهای اصلی آموزش و پرورش است و میتوان از آن به عنوانشاخص عمده سنجش کیفیت آموزش و پرورش یاد کرد. معمولاً موفقیت تحصیلی بر اساس نتایج آزمونهای نهایی و استاندارد مورد سنجش قرار میگیرد و نمراتی را که دانش آموزان در دورههای مختلف تحصیلی و در دروس مختلف کسب مینمایند نشانی از موفقیت تحصیلی آنان تلقی میکنند.
از طرف دیگر، درمورد میزان تأثیرگذاری عوامل و متغیرهای خانواده بر موفقیت آموزشی دانش آموزان، بین صاحب نظران اختلاف دیدگاه وجود دارد. برخی پژوهش ها حکایت از تأثیر گذار بودن عوامل خانوادگی بر موفقیت آموزشی دانش آموزان می کنند - بیدول و فریدکین، . - 455 :1988 بعضی تحقیقات دیگر نقش عوامل مدرسه ای مانند نحوه برخورد و رفتار معلم ها با دانش آموزان را مهم تر می دانند. - هارالامبوس و هالبورن، . - 638 : 2008
مفهوم سرمایه اجتماعی در این زمینه نقش مهمی بازی می کند، یعنی اینکه اگر روابط بین والدین و فرزندان از نوع همکاری و همیاری باشد و اینکه والدین زمانی را به امور درسی فرزندانشان اختصاص دهند و فرزندان نیز از والدین حرف شنوی داشته باشند، اندوخته های مادی و معنوی والدین می توانند به فرزندان آنها منتقل شوند - آزاد ارمکی، . - 1383 برخی تحقیقات نشان از آن دارند که در خانواده هایی که اعتماد و همکاری بیشتر است، فرزندان از میزان بیشتری سلامت روانی نیز برخوردار هستند - حقیقتیان و دیگران ، . - 1390 سرمایه را در شکل اقتصادی آن به عنوان شاخص انباره در نظر میگیرند که در حالت تجسم یافته آن برای انباشت به زمان نیاز دارد.
- ریتزر، . - 1374 اما فقط با در نظر گرفتن رویکرد اقتصادی به سرمایه نمیتوان ساختار و کارکردهای جهان اجتماعی را تبیین کرد، مگر این که مفهوم سرمایه در تمامی اشکال آن و نه صرفاً در شکل اقتصادی آن، به جهان معرفی شود - شارع پور،. - 1383 در بازنگری مفهوم سرمایه اقتصادی باید به عنوان سنجش از کل سرمایه موجود در سازمان و جامعه در نظر گرفته شود نه به معنای کل سرمایه. از این رو این تحقیق با این سوال آغاز می گردد که سرمایه اجتماعی و اقتصادی خانواده چه تأثیری برموفقیت تحصیلی دانش آموزان دارد؟ اهمیت و ضرورت تحقیق با توجه به آن که قسمت مهمی از وظایف فرهنگی و تربیتی خانواده در حال حاضر به عهده مؤسسات مختلف گذاشته شده، هنوز خانواده به عنوان رکن اساسی و مهمی در انتقال فرهنگ به فرزندان شناخته میشود.
- گیدنز، 1373؛ محسنی، . - 1376 کودک در خانواده متولد میشود و آمادگی و ظرفیت آن را دارد که به شایستهترین وجهی پرورده شود و به برترین کمالات دست یابد. کافی است خانواده محیطی مناسب در اختیار داشته باشد تا کودک بتواند در آن رشد و نمو بیابد. این که کدام دست از پدر و مادرها با چرخش رفتاری میتوانند بیشترین اثر را در هدایت تحصیلی و شکوفایی استعدادها و تبلور خلاقیتهای ذهنی فرزندانشان داشته باشند امری بسیار مهم است.
شاید بسیاری از خانوادهها در صدد آن برآیند که سرمایههای مالی و اقتصادی را برای فرزندانشان مهیا سازند تا بتوانند در امر تحصیل موفق شوند اما، مهمتر از آن سرمایه اجتماعی و فرهنگی است که تأثیر بسزایی بر میزان موفقیت تحصیلی فرزندانشان دارد. قاسمی و کاظمی - - 1388 در مطالعه نقش خانواده در ایجاد سرمایه اجتماعی در بین دانش آموزان دوره متوسطه اصفهان دریافتند که الگوی خانواده موکراتیک - که دارای آزادی معقول همراه با احترام متقابل و مشارکت در تصمیم گیریها و ... می باشد - تأثیر قابل ملاحظه ای در ایجاد سرمایه اجتماعی خانواده داشت.
سرمایه اجتماعی خانواده بستر مناسبی برای بهرهوری سرمایه انسانی و فیزیکی و راهی برای نیل به موفقیت تحصیلی فرزندان را فراهم کرده است. اهمیت و نقش خانواده در شکلگیری فرآیند جامعهپذیری دانشآموزان از یک سو و کمرنگ شدن نقش خانواده تحت تأثیر عوامل مختلف از سوی دیگر، لزوم توجه بیشتر محققان به نهاد خانواده و تأثیرات آن بر دانشآموزان را ضروری ساخته است. از آنجا که فرزندان در مقطع ابتدایی بیشتر از سایر مقاطع تحصیلی تحت کنترل و نظارت والدینشان هستند، همچنین مقاومت کودکان در برابرحساسیتهای والدین در امور درسی بسیار کم است، لذا لازم است که تأثیر ابعاد سرمایه اجتماعی و سرمایه اقتصادی بر عملکرد آموزشی آنها مورد بررسی قرار گیرد.
اهداف تحقیق - کلی و جزئی -
هدف کلی هدف کلی تحقیق حاضر، بررسی تأثیرسرمایه اجتماعی و سرمایه اقتصادی خانواده بر موفقیت تحصیلی دانش آموزان.
اهداف جزئی
-1 تأثیر انتظارات والدین از فرزندان برمیزان موفقیت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدائی.
-2 تأثیر روابط میان والدین با فرزندان و کیفیت این رابطه بر میزان موفقیت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدائی.
-3 تأثیر زمانی که والدین صرف امور درسی فرزندان میکنند بر میزان موفقیت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدائی.
-4 تأثیر فراهم کردن هزینه ها و امکانات آموزشی فرزندان توسط والدین بر میزان موفقیت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدائی.
پیشینه تجربی تحقیق
مطالعه و تحقیق در مورد عوامل مؤثر بر موفقیت تحصیلی دانش آموزان از موضوعات جدی و مهمی است که مورد توجه بسیاری از جامعه شناسان میباشد. یکی از این عوامل مهم که در چند دهه اخیر بسیار به آن توجه شده است سرمایه اجتماعی و اقتصادی خانواده است. مطالعاتی در این زمینه انجام شده که حائز اهمیت می باشد در زیر به برخی از مهمترین آنها اشاره میشود.
الف : تحقیقات داخلی:
- سمیعی - 1379 - در »تأثیر سرمایه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خانواده بر روی موفقیت تحصیلی و شغلی فرزندان در تهران« که به صورت پیمایش بر روی 157 نفر دختر و پسر در شش منطقه متفاوت شهر تهران و بر اساس موقعیت طبقاتی ساکنین انجام گرفت، دریافت میزان سرمایه اجتماعی در میان پاسخگویان نسبتاً پایین 37/4 - درصد - و رابطه بین سرمایه اجتماعی و موفقیت تحصیلی غیر معنیدار و بسیار ضعیف - r = 0/07 - بود.
-2 نوغانی - 1386 - در »تأثیر نابرابری سرمایه فرهنگی بر موفقیت تحصیلی دانش آموزان پیش دانشگاهی در دستیابی به آموزش عالی« که بر روی یک نمونه 1667 نفری از دانش آموزان دختر و پسر دوره پیش دانشگاهی مدارس دولتی و غیر انتفاعی استان خراسان در سال تحصیلی 80-81 انجام گرفت و در آن تأثیر متغیرهای مستقل سرمایه اقتصادی، سرمایه اجتماعی، سرمایه فرهنگی و پیشینه تحصیلی دانش آموزان را بر احتمال قبول شدن آنها در دانشگاه مورد بررسی قرار داد، به این نتیجه رسید که »از بین مجموع متغیرهای مستقل، متغیر سرمایه اجتماعی والدین، سهم معناداری در تبیین واریانس نمره کل دانش آموزان ندارد.
