بخشی از مقاله
چکیده
:هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه بین میزان چاقی با فعالیت بدنی روزانه و وضعیت اجتماعی اقتصادی ،شاخص توده بدن در پسران دوره راهنمایی شهر شیراز بود. جامعه ی آماری دوگروه شهرشیراز ٍٍٍَِ نفربودند. تعدادٌِْ دانش آموزٌِ تا ٌَساله به روش خوشه ای تصادفی انتخاب شدند .برای انجام این مطالعه آزمودنی ها به دو گروه مطلوب - برخوردارازنظروضعیت اقتصادی- اجتماعی - وگروه متوسط رو به پایین - غیر برخورداراز نظروضعیت اقتصادی - اجتماعی - انتخاب گردید.قدوزن، دورکمر دور ران ودورباسن اندازه گیری شد . صدک شاخص توده بدنی براساس مرجع CDC2000 محاسبه شد. از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف برای ارز یابی نرمال بودن داده ها استفاده شد .نتیجه این آزمون ها نشان داد که داده ها دارای توزیع نرمال بودند.برای تجزیه و تحلیل داده ها ، ازرگرسیون چند متغیره و تحلیل واریانس دو طرفه و ضریب همبستگی پیرسون و سطح معنا داری از آلفای%ِ استفاده شد .
برای بررسی وضعیت اجتماعی اقتصادی خانواده ها ازپرسشنامه نیکولاس باربوسا که شامل اطلاعات دموگرافیک و میزان فعالیت بدنی استفاده شد .از ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی ارتباط بین اضافه وزنی و چاقی با وضعیت اجتماعی اقتصادی نتایج حاصل از داده های توصیفی میزان چاقی در آزمودنی های گروه متوسط رو به پایین ٌٌ.ٌدرصد ودر آزمودنی های گروه مطلوب ًٌ.ُ درصد بوده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد ،که با افزایش فعالت بدنی خارج از مدرسه مانند پیاده روی با خانواده ،بازی های تفریحی و ورزشی میزان چاقی کاهش می یابد .دانش آموزانی که از نظر BMI پایین تراز وزن قابل قبول بودند ، آماده تر از دیگر دانش آموزان بودند .همچنین وضعیت اجتماعی اقتصادی ارتباطی با BMI دانش آموزان نداشت . و همچنین دانش آموزانی که در گروه مطلوب بودند از نظر فعالیت بدنی روزانه و فعالیت های مدرسه در وضعیت جسمانی بهتری بودند.BMIو WHRدر گروه مطلوب باوضعیت اقتصادی بهتر، دانش آموزانفعالیت بدنی بهتر ی از گروه متوسط رو به پایین داشتند .همچنین میزان چاقی در داده های توصیف آزمودنی ها و والدین آنان در گروه مطلوب کمتراز گروه متوسط رو به پایین بودند . نتایج نشان داد چاقی با فعالیت بدنی خارج ازمدرسه در گروه مطلوب رابطه معنا دار بود. ×
واژه های کلیدی : فعالیت بدنی ، ،شاخص توده بدن - - BMI ، نسبت دور کمر به باسن - WHR - چاقی شکم،گروه مطلوب و متوسط روبه پایین، وضعیت × اجتماعی اقتصادی،
مقدمه
در سال های اخیر مسئله چاقی در کودکان و نوجوانان یکی از مشکلات جدی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است .بیش از یک میلیارد نفر از مردم جهان با مشکلات وزنی مواجه اند که دست کم ًًَ میلیون نفر از آنان چاق هستند .اوج بیماری همه گیر چاقیواضافه وزن ازحدودسالًٌَُآغاز شده است.درایران 8 میلیوننفراز 52 میلیون نفرمبتلابه چاقی و 71 میلیون نفرمبتلا به اضافه وزن هستند .شیوع چاقی و اضافه وزن در گروه سنی ّ -ٌُ ساله سه برابر شده است . در حال حاضر تخمین زده می شود که ٌُ میلیون کودک ّ تا ٌُ ساله در اروپا دچار اضافه وزن باشند .دربعضیاز کشور های آسیایی مانند ، کره ، سنگاپور ،تایلند و اندونزی متعاقبتوسعه اقتصادی وافزایش چاقی گزارش شده است.چاقی نوجوانانشایع ترین مشکل بهداشتی میان نوجوانان کشور های پیشرقته بین سنینٌٍ تا ٌْ سالگی است .امروزه حداقل %ٍْ کودکان و %ٌٍ نوجوانان چاق هستندکه این امر افزایش %ُِ در چاقی کودکان و افزایش %َُ را در چاقی نوجوانان در طی دو دهه اخیر نشان میدهد .با این روند افزایش چاقی در دوران کودکی و نوجوانی تخمین زده می شود که %ًْ نوجوانان چاق تبدیل به بزرگسالان چاق می شوند .کودکان چاق در مقابل مشکلت بهداشتی متعددی از جمله :کاهش توان کاری ،اختلالات ارتوپدی و ریوی ،مقاومت انسولین ، و پرفشاری خون قرار دارند
.کودکان چاق زودتر از هم سالان خود به بلوغ می رسند.که این امر موجب کوتاه شدن دوره رشد طولی استخوان و کوتاه قدی آنان میگردد.چاقی در کشور های فقیر در طبقات اجتماعی اقتصادی بالاو در کشورهای غنی در طبقات اجتماعی اقتصادی پایین قرار دارند .در کشور ما در تحقیقی که روی ٌٌُ دخترٌِ تا ٌْ ساله انجام گرفت نشان داد رابطه معنا داری بین پایگاه اجتماعی - اقتصادی و شیوع اضافه وزن و چاقی در نوجوانان دختر وجود ندارد ولی مشاهده شده درصد افرادی که وزن آنها از حد طبیعی بیشتر یا کمتر بوده است، بیشتر به طبقه متوسط رو به پایین جامعه تعلق دارد .همچنین در تحقیقی که روی ََُ دانش آموز پسر و دختر مقاطع مختلف سنینٌٍ تا ٌْ سال انجام شد وضععیت اجتماعی - اقتصادی با BMI رابطه معنا داری نداشت، همچنین در تحقیقی بر روی ٌٌُُّمرد و زن ًُ تا ِْ ساله اروپا - ًًٍَ - ، مشخص شد اضافه وزن در بین مردان و زنان با وضعیت اجتماعی- اقتصادی پایین در مقایسه با افراد با وضعیت اجتماعی- اقتصادی مطلوب ،بیشتر است .همچنین نشان داد چاقی ارتباطی با وضعیت اجتماعی -اقتصادی ندارد برخی پژوهشگران براین باورند که ارتباط بین متغیر های BMIو وضعیت اجتماعی اقتصادی به توسعه یافتگی هر کشوری بستگی دارد و در برخی دیگر از تحقیقات ارتبط آن را یکسان و در برخی وجود ارتباط را رد می کنند.با توجه به تناقض موجود و همچنین بررسی کمتر این موضوع به بررسی رابطه چاقی با وضعیت اجتماعی - اقتصادی ،فعالیت بدنی ، و شاخص توده ی بدن دانش آموزان شهر شیراز پرداخته ایم و در پژوهش حاضر در پی پاسخ به پرسش های زیر هستیم.
. آیا بین چاقی با فعالیت بدنی دانش آموزان ارتباطی وجود دارد؟ ×
. آیا بین چاقی با وضعیت اجتماعی اقتصادی آزمودنی هارابطه وجوددارد؟ ×
. آیا بین فعالیت بدنی با وضعیت اجتماعی اقتصادی آزمودنی ها رابطه ای وجود دارد؟ ×
. آیابین اندازه دور کمر، شکم،باسن ،ران و WHRو BMIپدر باBMI آزمودنی هارابطه وجود دارد؟ ×
ابزار و روش کار
با هماهنگی مسئولین آموزشگاه اعم از مدیر ، معاون اجرایی و مسئول بهداشت از وضعیت جسمانی و سلامت دانش آموزان درفروردین ماه سال 7ٌَُ اطلاع حاصل کرده و سپس دانش آموزان انتخاب شدند .هرکدام از دانش آموزان فرم رضایت نامه وفرم اطلاعات دموگرافیک شامل:اطلاعات فردی دانش آموز: درپرسشنامه اطلاعات فردی دانش آموزشامل کددانش آموز،تاریخ تولددانش آموز،مدرسه محل تحصیل،وزن آزمودنی هابه وسیله ترازوی دیجیتال زنهیل آلمانی اندازه گیری وبادقت ًًٌ گرم خوانده شدبالباس سبک - شاملبلوزوشلوار - ،بدون کفش،درحالی که فردکاملابی حرکت ایستاده،بادقت ًًٌگرم خوانده شد. × اندازه گیری قدبدون کفش،درمقابل قدسنجی که به دیوارنصب شده ودرحالی که پشت پاشنه پا،باسن وشانه هابادیوارتماس دارد،باقدآزمودنی هابه وسیله قدسنج دیواری سکا با دقت ً/ٌ سانتیمتریاد داشت گردید.اطلاعات مربوط به والدین : شامل وزن که وزن وقد یادداشت گردید.پس ازهرده باراندازه گیری دقت ترازوبه طورمکرر،کنترل می شد.
تحصیلات والدین در چهار سطح - زیر دیپلم ،دیپلم ، فوق دیپلم ،لیسانس ،فوق لیسانس و بالاتر - شغل والدین آزمودنی ها - :کارمند ، آزاد ،برای پدر و برای مادران شغل کارمند، آزاد،خانه دار - وضعیت اقتصادی سطح درآمد - ضعیف، متوسط ، مطلوب ،بسیار خوب - که پرسشنامه توسط والدین به صورت حضوری درآموزشگاه تکمیل گردیدکه دربخش دموگرافی پرسشنامه والدین موردارزیابی قرارگرفت وازنوع بسته پاسخ وبازپاسخ است .وضعیت اجتماعی - اقتصادی آزمودنی ها به دو گروه مطلوب و متوسط روبه پایین تقسیم شدند . برای هر نفر یک پرسشنامه شامل اطلاعات دموگرافیک ومیزان فعالیت بدنی طبق پرسشنامه نیکولاس باربوساتکمیل گردید .
اندازه گیری نسبت دور کمر به باسن WHR - - ،طبق معیارهای سازمان بهداشت جهانی نسبت دورکمربه باسن بالاتراز ً/َِ درزنان وبالاتراز ً/ُِ درمردان به عنوان چاقی شکمی درنظرگرفته شد ، اندازه گیری شد .شاخص توده بدن که از تقسیم وزن بر حسب کیلو گرم بر توان دوم قد،برحسب متر در هر رده سنی محاسبه شد.البته برای تعیین رده های وزنی ازصدک شاخص توده بدنی براساس مرجعCDC2000محاسبه شد .میزان روایی محتوایی پرسشنامه به وسیله اساتیدتربیت بدنی وعلوم ورزشی وکارشناس ارشد آمار درپژوهشکده معلم شیرازبررسی ومورد تایید قرار گرفت .برای رفع نواقص احتمالی ًَ نسخه ازپرسشنامه دربین گروه موردمطالعه،توزیع وجمع آور ی شد،پایایی پرسشنامه بررسی وآلفای کرونباخ آن ً/ِْ حاصل گردید. ×
روشهای آماری
اطلاعات جمع آوری شده بااستفاده ازروش های آمار توصیفی،که این روش آماری-شامل شاخص های دو گروه مطلوب و متوسط رو به پایین، جدول طبقه بندی وتوصیف شد .دراین تحقیق،ابتداآزمون کولموگروف اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن توزیع داده هاانجام شد وروش آلفای کرونباخ برای بررسی همسانی درونی وضریب پایایی پرسشنامه هااستفاده شد .همچنین ازآماراستنباطی - آزمون پیرسن برای بررسی روابط بین متغیرها، کلیه محاسبات آماری بااستفاده ازنرم افزارهایSPSS19×،×ًًٌٍ×Excel×و ×Health Watch Proصورت پذیرفت. نتایج و یافته های تحقیق: × درپژوهش حاضرٌِْدانش آموزپسر در مقطع راهنمایی وشهر شیرازبه عنوان آزمودنی شرکت کردند - با میانگین سنی ٌِ/ًَ /َْسال،قد ْ/ٌّْ ُ/ُسانتی مترووزنِّ/ِ ٌَ/ٍطلاعات مربوط به رده های وزنی - برحسب - BMI وضعیت اجتماعی - اقتصادی در جدول ارائه شده است. با توجه به نتایج جدول ٌ درصد افراد دارای اضافه وزن و چاق در گروه متوسط رو به پایین بیشتر از گروه مطلوب می باشد . ×
