بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی بین انزوای اجتماعی، وابستگی و آسیب پذیری در برابر ضرر با افسردگی زنان پس از زایمان بود . روش پژوهش بکار رفته ، روش همبستگی بوده است.در این پژوهش جامعه آماری ، کلیه زنانی بودند که در محدوده زمانی یک ساله ، از فروردین الی اسفند ماه سال 1394 در شهر تهران زایمان کردند ، که از بین آنان 300 نفر به طور تصادفی ، پرسشنامه افسردگی پس از زایمان ادینبورگ را تکمیل نمودند. بعد از دریافت نمره پرسشنامه ، کسانی که نمره بالای 12 داشتند وارد آزمون شدند که از این تعداد 150 نفر مورد آزمون نهایی قرار گرفتند و پرسشنامه طرحواره ناسازگار اولیه یانگ در سه حوزه انزوای اجتماعی، وابستگی و آسیب پذیری در برابر ضرر را تکمیل نمودند.
یافته ها با استفاده از نرم افزار آماریSPSS و انجام آزمون ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شد .یافته ها نشان داد که طرحواره های ناسازگار اولیه - انزوای اجتماعی، وابستگی و آسیب پذیری در برابر ضرر - در سطح معناداری %5 با افسردگی زنان پس از زایمان در ارتباط می باشند، در کل می توان گفت با توجه به رابطه افسردگی زنان پس از زایمان با طرحواره های ناسازگار اولیه در سه حوزه ی انزوای اجتماعی، وابستگی و آسیب پذیری در برابر ضرر ، زنانی که بیشتر در این سه حوزه از طرحواره ها نمره بالاتری کسب کرده اند پس از زایمان افسردگی بیشتری را تجربه می کنند.
کلمات کلیدی: افسردگی، زایمان، محرومیت هیجانی، بی ثباتی، بی اعتمادی.
مقدمه
شخصیت هر فردی بی همتاست ،یعنی گذشته از شباهت هایی که بین مردم وجود دارد ،هر انسانی از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است که او را از دیگران متمایز می سازد به نقل از کریمی و همکاران،در حوزه شناخت درمانی ،بک در اولین نوشته هایش به مفهوم طرحواره اشاره کرد ، با این حال ، در رفتار روان شناختی و روان درمانی ، طرحوراه به عنوان هر اصل سازمان بخش کلی در نظر گرفته می شود که برای درک تجارب زندگی فرد ضروری است.
یکی از مفاهیم اصلی جد ی و بنیادی حوزه روان درمانی این است که طرحواره ها در اوایل زندگی شکل می گیرند ، به حرکت خود ادامه می دهند و خودشان را به تجارب بعدی زندگی تحمیل می کنند ، حتی اگر هیچ گونه کاربردی نداشته باشند فرض تئوری شناخت بر این است که باورها و فرضیات اساسا تعابیر،ادراک،احساسات و رفتار را تحت الشعاع قرار می دهد.بر اساس نظریه یونگ،باورها از طرحواره های بنیادی نشات می گیرند. طرحواره های اولیه بسیار بیشتر از سطوح سطحی شناخت ،نسبت به تغییر مقاوم ترند.بنابراین ایده واگذاری این باورها در حین پروسه تغییر،بسیار استدلال می شود.افسردگی بعد از زایمان بعد از تولد نوزاد در زنان بوجود می آید و معمولا در چند ماه اول تولد نوزاد، زن را مبتلا می کند.
افسردگی مهم ترین اختلال خلقی بعد از زایمان است که می تواند باعث اختلال در روابط مادر، کودک و خانواده شود و در صورت عدم توجه و درمان مناسب صدمات جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد . ادامه اختلال و عدم تشخیص و درمان به موقع آن منجر به تطابق غیرموثر مادر با کودک، همسر و خانواده و در نتیجه عدم توانایی انجام وظایف مادری و همسری می شود که در صورت تشدید منجر به تراژدی خودکشی مادر یا فرزندکشی می گردد . بنابراین شناخت اولیه و درمان افسردگی برای خوب بودن هم مادران و هم نوازادانشان ضروری است.
انسان سازگار کسی است که از سلامت روانی برخوردار باشد اما تغییرات فشرده و سریع، معمولا قابلیت سازگاری فرد را به طور جدی زیر سوال می برد و در نتیجه احتمال تضاد، تعارض، استرس و سردرگمی پدید می آید آنچه این شرایط را تحت تاثیر قرار می دهد فرایند ادراک فرد از عملکرد خانواده است . در این فرایند، فرد با دریافت و تعبیر محرکها پنداشت ها و برداشت های خود را از محیط تنظیم و تفسیر می کند . پژوهش ها بیانگر تاثیر زمینه ادراکی در عملکرد است . این ادراک ها می توانند به صورت طرحواره های ناسازگار اولیه بازنمایی هایی از محیط پیرامون پدید آورند که در صورت ناخوشایندی آنها، فرد را در معرض انواع آسیب ها قرار می دهد.
عواملی که انسان را به سوی سازگاری سوق می دهند بسیارند، پیاژه معتقدند که عملکرد والدین سبب ایجاد و گسترش مدل هایی در درون سازمان شناختی فرد به نام طرحواره می شود . این طرحواره ها در زندگی فرد به عنوان عدسی هایی عمل می کنندکه تفسیر، انتخاب و ارزیابی فرد از تجارب وی را شکل می دهد.طرحواره ها عناصر نظام مندی از واکنش ها و تجارب گذشته می باشند و پیکره نسبتا منسجم و پایداری از دانشی را تشکیل می دهند که می تواند ادراک ها و ارزیابی های بعدی را هدایت نمایند.
براساس نظر یانگ در بعضی از افراد به خاطر تجارب منفی کودکی، طرح واره های ناسازگار اولیه ایجاد می شود که بر شیوه تفکر، احساسات و رفتار آنها در روابط صمیمانه بعدی و سایر جنبه های زندگی آنان تاثیر می گذارد.طرح واره های ناسازگار اولیه خود تداوم بخش هستند و در برابر تغییر مقاومت می کنند.این طرح واره ها، در ابتدای زندگی به وجود آمده اند و اغلب پایه اصلی خودپنداره فرد و ادراک او از محیط محسوب می شوند . طرح واره های ناسازگار اولیه کار خود را به راحتی و از روی عادت انجام می دهند و هنگامی که با چالش روبرو می شوند، افراد به منظور حفظ صحت و درستی این طرح واره ها، اطلاعات را تحریف می نمایند.
از دیدگاه یانگ طرحواره ها باورهای عمیق و مستحکم فرد در مورد خود و جهان هستند و حاصل آموزه های سالهای نخستین زندگی اند. طرحواره ها دانش ما در مورد خودمان و جهان هستند و به ما می گویند چگونه ایم و جهان چگونه است یانگ آن دسته از طرحواره ها را که منجر به شکل گیری مشکلات روانشناختی می شوند طرحواره های ناسازگار اولیه می نامد و معتقد است طرحواره ها، به الگوی خود تداوم بخش از خاطرات، هیجانات، شناختها، حواس و ادراکات اطلاق می شود که رفتارها را هدایت می کنند - همان منبع - . آنها موضوعات ثابت و درازمدتی هستند که در دوران کودکی بوجود می آیند و به زندگی بزرگسالی راه می یابند و تا حد زیادی ناکارآمدند.
با تاکید به طرح واره ها بیان نمود که طرح وارهها ممکن است در یک مرحلهی زمانی نافعال باشند و پس از آن در نتیجهی تغییر در نوع درون دادهایی که از محیط دریافت میکنند، انرژی کسب کرده و به سرعت فعال شوند . این امر موجب سوگیریهایی در تفسیر ما از وقایع میشود و این سوگیریها در آسیبشناسی روانی بین فردی به صورت سوءتفاهمها، نگرشهای تحریف شده، فرضهای غلط، اهداف و انتظارات غیرواقعبینانه تجلی پیدا می کنند.
در عین حال ، افسردگی عمیق پس از زایمان معمولا 2 تا 3 هفته پس از تولد کودک شروع میشود، اما میتواند در هر زمان در طول چند روز اول یا هفتههای اول یا ماههای ابتدایی پس از زایمان آغاز شود. کسی که افسردگی از این نوع را تجربه میکند، احساس غم، گریه، یاس، سرخوردگی، ناامیدی، بیارزش بودن یا تنهایی میکند. او همچنین ممکن است در تمرکز کردن یا انجام کارهای روزمره دچار مشکل شود یا شاید اشتهای خود را از دست داده و یا هیچ میلی به غذا نداشته باشد.
او ممکن است نسبت به کودک خود بیتفاوت باشد یا هیچ احساس وابستگی به او نکند، یا شاید نسبت به موقعیت خود دچار آشفتگی شود و احساس کند که هیچ امیدی به بهبود اوضاع نیست. او شاید حس کند که تنها روزها را میگذراند بدون این که کوچکترین حسی از شادی، علاقه یا نشاط در مورد چیزی داشته باشد.افکار و احساسات اینچنینی، برای یک زن دردآور است خصوصا در این زمان که شخص باید سرشار از شادی باشد. بسیاری از زنان در این مواقع میلی به بازگو کردن احساسات خود برای دیگران ندارند.
اما افسردگی پس از زایمان یک بیماری است که نیاز به توجه و درمان دارد.افسردگی رکورد دار بیماری ها در زنان ایرانی است و از آن جا که زنان در محیط خانواده نقشی کلیدی در انسجام خانواده و تربیت فرزندان دارند، درمان این اختلال امری ضروری بشمار می آید.لذا در این تحقیق پرداختن به طرحواره های ناسازگارانه و ارتباط آن با افسردگی پس از زایمان از اهمیت بالایی برخوردار است.
در پژوهشی با عنوان رابطه طرحواره های ناسازگار اولیه و سبکهای مقابله ای در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت با 276 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت نشان داد که بین طرحواره های بریدگی و طرد، خودگردانی و عملکرد مختل و محدودیتهای مختل با سبک مقابله ای اجتنابی رابطه همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد و بین طرحواره های دیگرجهت مندی و گوش به زنگی بیش از حد و بازداری با سبکهای مقابله ای اجتنابی و هیجان مدار رابطه همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد.
در تحقیقی تحت عنوان بررسی رابطه بین طرحواره های ناسازگار اولیه و افسردگی در بین دانش آموزان پسر شهرستان فلاورجان بیان کردند که ، طرحواره های ناسازگار اولیه که باعث آسیب پذیری نسبت به بسیاری از اختلالات روانی می گردند در دوران کودکی شکل می گیرند.تحت عنوان تاثیر آموزش نقش مادری در دوران بارداری بر افسردگی پس از زایمان نشان داد که آموزش مادران به تنهایی نمی تواند سبب کاهش افسردگی پس از زایمان مادر گردد.
در مطالعه ای که به بررسی اثر مداخله آموزشی شناختی بر روی زوجینی که به تازگی بچه دار شده بودند پرداخته بودند، به این نتیجه رسیدند که شرکت زنان باردار در کلاس های آموزش شناختی در دوران بارداری باعث کاهش میزان اضطراب و افسردگی دوران بارداری و پس از زایمان در زنان باردار نشده است. در راستای پژوهش های انجام شده مسئله اصلی پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که آیا بین طرحواره های ناسازگار اولیه در حوزه های انزوای اجتماعی، وابستگی و آسیب پذیری در برابر ضرر با افسردگی زنان پس از زایمان رابطه معنی داری وجود دارد؟
روش پژوهش
روشی که در این پژوهش مورد استفاده قرار می گیرد روش همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه زنانی که در سال 1394 در شهر تهران زایمان کرده اند می باشد. در این پژوهش از کلیه زنانی که در سال 1394 در شهر تهران زایمان کرده اند تعداد 300 نفر به صورت تصادفی ،به عنوان نمونه انتخاب شدند که به صورت هدفمند ، پرسشنامه افسردگی پس از زایمان را تکمیل نمودند بعد از دریافت نمره پرسشنامه ، کسانی که نمره بالای 12 داشتند وارد آزمون شدند که از این تعداد 150 نفر مورد آزمون نهایی قرار گرفتند و پرسشنامه طرحواره ناسازگار اولیه را تکمیل نمودند.
ابزار گرد آوری اطلاعات
پرسشنامه طرحواره ناسازگار اولیه یانگ - فرم کوتاه - 75 گویه این پرسشنامه توسط یانگ برای ارزیابی 15 طرح واره ناسازگار اولیه ساخته شده است . این طرحواره ها عبارتند از : محرومیت هیجانی، طرد بی ثباتی، بی اعتمادی بدرفتاری، انزوای اجتماعی بیگانگی، نقص شرم، شکست، وابستگی بی کفایتی، آسیب پذیری نسبت به بیماری، خودتحول نایافته گرفتار، اطاعت، ایثار، بازداری هیجانی، معیارهای سرسختانه بیش انتقادی، استحقاق بزرگ منشی و خودکنترلی ناکافی . هر پرسش بر یک مقیاس 6 درجه ای نمره گذاری می شود.
در این پرسشنامه هر 5 پرسش یک طرحواره را می سنجد . چنانچه میانگین هر خرده مقیاس بالاتر از 2/5 باشد آن طرحواره ناکارآمد است . پایایی و روایی این ابزار در پژوهش های متعددی به اثبات رسیده است . هنجاریابی این پرسشنامه در ایران توسط آهی در دانشگاه های تهران انجام گرفته است .همسانی درونی با استفاده از آلفای کرونباخ در جمعیت مونث 0/97 و در جمعیت مذکر 0/98 بدست آمده است.
در مطالعه ولبرن، کوریستین، داگ، پونت فرگست و جوردن ، کلیه خرده مقیاسهای 15 گانه فرم کوتاه پرسشنامه طرحواره ها از همسانی درونی کافی تا بسیار خوبی برخوردار بودند. آلفای کرونباخ کلیه طرحواره ها محاسبه شد. همچنین پایایی فرم کوتاه پرسشنامه به روش بازآزمایی %64 محاسبه گردید فاتحی زاده و عباسیان روایی همزمان پرسشنامه و طرحواره را از طریق بررسی رابطه آزمون طرحواره ها با آزمون باورهای غیر منطقی 1، بررسی کردند، که همبستگی حاصله 36 صدم و معنا دار بود. همچنین روایی صوری پرسشنامه توسط 12 نفر از اساتید دانشگاه اصفهان مورد تایید قرار گرفت. اندازه گیری طرحواره های ناسازگار ، به این صورت است که ، 15 طرحواره ناسازگار اولیه سنجیده می شود به گونه ای که هر 5 آیتم این پرسشنامه ، یک طرحواره را می سنجد.
