بخشی از مقاله
چکیده
معنویت به عنوان یکی از ابعاد انسانیت، شامل خودآگاهی و خودشناسی می شود. اهمیت و ضرورت طرح موضوع معنویت، از جهات گوناگون در عصر جدید احساس می شود. یکی از این ضرورت ها در عرصه انسان شناسی، توجه به بعد معنوی انسان از دیدگاه دانشمندان و صاحبنظران است که انسان را موجودی زیستی، اجتماعی و معنوی تعریف کرده اند. با وجود اینکه معنویت پارادایم جدیدی است که مورد توجه مدیران و صاحبنظران دانش سازمانی و مدیریت واقع شده است، ولی تاکنون مدلی از پیروان معنوی ارائه نشده است. قابل توجه است که در ادبیات رهبر- پیرو، نقش پیروان در شکل گیری رهبری بسیار حائز اهمیت است.
معنویت حقیقی علم زندگی است و به انسان می آموزد که چگونه سلامت ارگانیزم روحی-روانی اش را حفظ کند و با داشتن زندگی اجتماعی مفید و احساس مسئولیت در برابر دیگران، رشد طبیعی روح ملکوتی خویش را تضمین کند تا پیشرفتش را به سوی کمال فراهم سازد.
تحقیق حاضر یک تحقیق پیمایشی مبتنی بر روش همبستگی با استفاده از انتخاب نمونه است. حجم نمونه بر اساس نمونه گیری طبقه ای و تعداد نمونه 285 نفر است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه می باشد که از نرم افزار Amos Graphics و Spss برای تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج حاصل از یافته ها بیانگر ارتباط مثبت و معنادار بین مولفه های پیرو معنوی و احساس معناداری و کمال طلبی است.
مقدمه
در سال های اخیر، با ورود مفاهیمی همچون اخلاق، حقیقت، باور به خدا، معناجویی در کار، نوعدوستی و... به پژوهش ها و اقدامات مدیریتی و کسب و کار، همه حکایت از ظهور یک پارادایم جدید که برگرفته از علوم شناختی، مذاهب و آیین های شرقی و غربی می باشد و در واقع عکس العملی به پارادایم خشک و مکانیکی مدرن است، پارادایم معنویت است
معنویت، نیروی الهام بخش و برانگیزانده جهت جستجوی مداوم برای یافتن هدف و معنا در زندگی کاری، درک عمیق از ارزش کار، زندگی و نظام باور شخصی می باشد کتاب ها و مجلات متعدد و در حال رشدی در باب معنویت و رهبری معنوی، به چشم می خورد اما، تحقیقات محدودی در زمینه پیروان وجود دارد. با این وجود، این واقعیت است که پیروان یک بخش جدایی ناپذیر از معادله رهبری هستند
رهبری تنها به رهبر یا پیروان خلاصه نمی شود، بلکه به تفسیر پیروان از ویژگی ها و نتایج ایجاد شده برمی گردد
رهبری علم و هنر است. هنر رهبری مربوط به مهارت درک شرایط و موقعیت های رهبری و تاثیرگذاری بر دیگران برای به دست آوردن اهداف گروهی است
به توانایی تاثیرگذاری، انگیزه دادن به افراد و مشارکت در اثربخشی و موفقیت سازمان، رهبری1 می گویند
مطالعات نشان می دهد که رفتارها و نگرش های پیروان، نقش فعالی در ایجاد کردن روابط رهبری ایفا می کنند، پیروان می توانند با رفتارها و اعمال خود، بر رهبران اثرگذار باشند و در بسیاری از موقعیت ها، تصمیمات رهبر را نیز تغییر داده و موجب شوند رهبران بهتر عمل کرده و نتایج موثرتری از تصمیماتی که با مشارکت و مشورت پیروان می گیرند، به دست آید
این نوع از تعاملات بین رهبران و پیروان، اساسی برای همکاری و نفوذ متقابل هر کدام بر دیگری است . - Collinson,2006 - رهبران بدون پیروان نمی توانند وجود داشته باشند، و اینکه بسیاری از کارها توسط پیروان انجام می شود انکار ناپذیر است
از آنجایی که ارزش و نقش پیروان موثر اغلب کمرنگ جلوه داده شده است، اما آن ها نقش محوری در سازمان ها بازی می کنند، دستیابی به موفقیت، نیاز به تزریق خلاقیت به افکار و رفتارهای همه اعضای سازمان دارد. درحالی که مقالات مختلف و کتاب های متعددی به نقش رهبران در ایجاد این تزریق اشاره کرده است ولی بسیاری از محققان، دانشگاهیان و مشاوران بیان می کنند که نقش ها و مسئولیت پیروان در این فرایند مورد غفلت واقع شده است. وجود ادعاهای ضد ونقیض در مورد پیروان، حاکی از آن است که در ادبیات رهبری موضوع پیروان دارای سابقه نسبتا طولانی می باشد، و روابط بین رهبران و پیروان حاکی از وجود فرآیند نفوذ متقابل است .
برخی از تحقیقات استدلال می کند که رهبری به پیروان وابسته است و پیروان هویت بخش رهبران هستند . - Columbia,2004 - در واقع روانشناسان اجتماعی بطور معمول واژه رهبران- پیروان را بعنوان دو عنصر مهم که در معادله رهبر- پیرو نقش آفرین هستند، در نظر می گیرند که در آن هر دو طرف سود می برند و هر دو طرف مشارکت کنندگان فعال هستند
نقش پیروان در فرآیند رهبری بر این فرض تاکید می کند که پیروان مسئولیت تصمیم گیری را دارند و بطور فزآینده ای فعالیت های خود را خود مدیریتی می کنند. رهبری موثر به خود رهبری پیروان بستگی دارد
در ادیان از جمله دین اسلام که با هدف ترویج و اشاعه معنویات در جامعه ایفای نقش می کنند بر مسئولیت های رهبران و پیروان به طور همزمان تأکید دارند. این در حالی است که در ادبیات مدیریت، نگرش ها و رفتارهای پیروان معنوی و بر نقش آن ها در اثربخشی کوشش های رهبران معنوی بی توجهی شده است. بنابراین، با توجه به اهمیت پیروان در سازمان ها و خلا مطالعاتی در باب پیروان، پژوهش حاضر کوشیده است تا به تبیین پیرو معنوی2 و مولفه های آن و بررسی رابطه مولفه ها با احساس معناداری و کمال طلبی پیروان بپردازد.
مبانی نظری پژوهش
-1-1 معنویت و پیرو معنوی :
به دلیل آن که واژه » معنویت« در زمینه های گوناگونی به کار می رود، تعریف آن مشکل است. » معنویت به عنوان انرژی، معنا و هدف و آگاهی در زندگی است« - ویلیام وست،. - 1383 پاسخ مثبت به نیازهای درونی و گرایش های فطری را معنویت می نامند. در واقع معنویت پیوند انسان با خدا و عالم باطن است و اصالت را به معنا و متافیزیک دادن تعریف می شود - رودگر، . - 1387:43 در اسلام منظور از معنویت برخورداری از ارزش های اعلای انسانی همچون ایمان به خدا، تقوا،
پذیرش دیگران، احترام و تکریم دیگران، خدمت، خوش بینی و صداقت به طور عام و جهانشمول است
گیاکالون1 و iجورکیوس - 2003 - 2 معنویت در محیط کار را این گونه تعریف می کنند:» چارچوبی از ارزش های سازمانی ثابت شده در فرهنگ که تجربه کارکنان از تعالی را از طریق فرآیند کار، ترقی می دهد و احساس آن ها از پیوند داشتن با دیگران را به روشی که احساس کامل بودن و لذت را برای آن ها فراهم می کند، تسهیل می نماید.
واژه پیروی، توان متابعت موثر از دستورالعمل ها و حمایت از تلاش های رهبر برای ارتقای یک سازمان تعریف می شود .
پیرو - تابع - اشاره به نقش برخی افراد در یک سازمان، تیم یا یک گروه به طور خاص دارد، خصوصا اینکه ظرفیتی است که افراد فعالانه یک رهبر را دنبال می کنند . - Riggio, 2008 - پیرو روند اجتماعی متقابل از رهبری است . - Forsyth, 2009 - ظهور زمینه پیروان را به رابرت کلی نسبت داده اند
تعداد زیادی تحقیقات در زمینه ماهیت رهبری اما از جنبه محتمل آن وجود دارد، اما اکثر مطالعات، کمتر به ماهیت پیروان پرداخته است. کلی و همکاران - 1998 - بیان می کنند هنوز هم برخی از مباحث جالب در مورد طبیعت پیروان وجود دارد که بیان می کند چگونه رهبران یا سازمان می توانند تعهد پیروان خود را از طریق گفتگوی بهتر با پیروان بهبود بخشند. رابرت کلی - - 1988 در یک طبقه بندی چهار ویژگی موثر از پیروان را شرح داده است:
-1 خود مدیریتی: این ویژگی اشاره به توانایی تفکر انتقادی، برای کنترل اعمال شخص می باشد و بطور مستقل کار می کند و مهم است که پیروان خود را به خوبی مدیریت کنند تا رهبر قادر به تفویض وظایف به افراد باشد.
-2 تعهد: : اشاره به فردی دارد که نسبت به هدف و چشم انداز یک گروه و تیم و سازمان متعهد باشد و ویژگی مهمی از پیروان است که به بالا نگه داشتن سطح انرژی و روحیه فرد کمک می کند.
-3 صلاحیت: ضروری است که افراد دارای مهارت و استعداد لازم برای تکمیل هدف یا وظیفه یا گروه / تیم/ سازمان داشته باشند. افرادی که این کیفیت را در حد بالاتر: از بقیه اعضا دارند مهارت بالاتری دارند. این افراد اغلب دانش و مهارت خود را ازطریق کلاس ها وکنفرانس ها ارتقا می دهند.
-4 شجاعت: پیروان موثر صادق هستند و از اعتقادات و استانداردهای اخلاقی خود در برابر رهبران و مقامات مافوق فاسد حمایت می کنند.این افراد وفادار، صادق، مهم و صادقانه با مافوق خود هستند.
کلی - 1992 - بیان کرد پیروان اثربخش نقش های زیر را ایفا می کنند:
- اثبات دانش شغلی و شایستگی و صلاحیت در امور - شغل -
- ایجاد روابط مشترک و حمایتی با رهبران و همکاران
- تعریف و حمایت از رهبر در مقابل دیگران
- اعمال نفوذ بر رهبران به روش مطمئن و غیراحساسی برای کمک به رهبر به منظور جلوگیری از وقوع خطاهای سهوی
