بخشی از مقاله
چکیده :
فضای مسکونی و معماری داخلی و بیرونی عمری به درازای عمر انسان دارد و اکثر اوقات انسانها در این محیط سپری می شود. خانه و محله برای انسان حکم مبدا عالم را دارد. از پیامدهای طراحی محیط مسکونی ، سلامت روان ساکنین ، سازگاری فردی و اجتماعی ، ثبات و همبستگی خانواده است. از سوی دیگر مسکن نامناسب باعث پیدایش افسردگی ، اختلالات رفتاری و هیجانات عصبی می شود. سلامت روانی افراد در پیشبرد اهداف ملی و آرمانی جوامع از بیشترین اهمیت از لحاظ صرفه جویی در هزینه های مادی و معنوی برخوردار است. هدف از این پژوهش در درجه ی اول پاسخ به این سوال است که آیا فضاهای دارای تناسبات هندسی بر سلامت روان تاثیر دارد یا نه در درجه ی بعد اینکه آیا میتوان از این اصول برای افزایش سلامت روانی افراد جامعه و کاهش متغیر های سلامت عمومی شامل مشکلات جسمانی ،علائم اضطرابی و اختلال خواب ، اختلال در عملکرد اجتماعی و علائم افسردگی استفاده نمود.این تحقیق ، یک مطالعه کتابخاه ای و مشا هده مقایسه ای میباشد.این مطالعه از نظر هدف یک مطالعه ی کربردی و از نظر روش گرد آوری داده ها توصیفی -تحلیلی از نوع مقایسه ای است.
ابزار جمع آوری داده ها ی این تحقیق پرسشنامه ی GHQ28 ,که با مشاهده و اتنخاب به صورت تصادفی در میان ساکنان خانه های مورد نظر میباشد .حجم نمونه 90 نفر از ساکنین خانه ها دارای تناسبات هندسی و فاقد تناسبات هندسی بوده است. دادههای خام به دست آمده از پرسشنامه سلامت روان، با استفاده از نرمافزار آماری SPSS- 20 و با استفاده از شاخص های توصیفی - میانگین و انحراف معیار - و آزمون تحلیل واریانس چندمتغیره - MANOVA - مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.فرضیه پژوهش مبنی بر تفاوت ساکنان مناطق مسکونی طراحی شده و فاقد طراحی از نظر سلامت عمومی و مولفه های مشکلات جسمانی و علائم اضطرابی و خواب مورد تایید قرار می گیرد.و مقایسه میانگین های دو گروه ساکنان نشان می دهد که ساکنان مناطق مسکونی فاقد طراحی سلامت عمومی پایین و مشکلات جسمانی و علائم اضطراب و بی خوابی بالا دارند.
کلید واژه ها : سلامت روان ، بهداشت روان، محیط های مسکونی ، تناسبات فضا
مقدمه :
محیط انسان را احاطه کرده است و تأثیرات خود را بر انسان تحمیل می کند. انسان همواره در حال کنش متقابل با محیط فیزیکی خود می باشد و بر آن تأثیر می گذارد.[1] ویلسون و همکاران در نظریه پنجره شکسته معتقدند که محیط ، تأثیرات قدرتمندی بر سلامت و بهزیستی انسان دارد. بهزیستی شخصی ، رضایت مندی و خرسندی افراد را از کیفیت زندگی بیان کرده و حالتی مثبت از رفاه جسمانی ، روان شناختی و اجتماعی است که در طول زمان به صورت پیوستار است که در یک طرف آن بیماری و در طرف دیگر آن بهزیستی مسلط است . یکی از جنبه های محیطی که می تواند بر سلامت انسان تأثیر بگذارد ، محیط ساخته شده - BE - است. از لحاظ مفهومی ، BE شامل تمامی محیط های ساخته شده است که در آن افرادی زندگی ، کار و بازی می کنند و در بر گیرنده مفهوم طراحی ساختمان و معماری داخلی آن است . و بر احساسات. هیجانات و عملکرد انسان تأثیر می گذارد. کیفیت و طراحی محیط فیزیکی می تواند مولد و یا بازدارنده ی بیماری یا آسیب جسمی باشد. [1]. عوامل محیطی تا اندازه ای در تکامل جسمانی به مقدار زیادتری در پیشرفت روانی و به درجه ی خیلی بیشتری در پیشرفت اجتماعی و عاطفی انسان تأثیر دارد. [2]
خانه ، یکی از محیط های ساخته شده است که یکی از اساسی ترین نیازهای انسان - امنیت - را بر طبق نظریه مازلو تأمین می کند. خانه ساختاری فیزیکی و ساخته شده است که به طور سیستمی روابط و ارزش ها در آن شکل می گیرد. [1]. پژوهش ها در حیطه روان شناسی سلامت نشان داده که بین کیفیت محیط های مسکونی و آسیب های اجتماعی مانند خودکشی ، نارسایی های روانی ، میزان طلاق ، اعتیاد و انحراف جوانان رابطه مستقیمی وجود دارد. [1]. از سوی دیگر نیاز انسان به خانه بسیار فراتر از نیاز انسان به سر پناه است. با تأکید قرار دادن اقتصاد و افزایش جمعیت و کم توجهی به نیازهای دیگر انسان محیط زندگی از کیفیت لازم کم بهره می باشد و ساکنان محیط های مسکونی متعلق به محیط های زندگی ، دچار نوعی بی هویتی می شوند به دلیل مشکلات موجود در شهرهای بزرگ گریزی از گسترس مجموعه های از پیش طراحی شده همچون برج های مسکونی وجود ندارد و پرداختن به جنبه های انسانی ، طراحی چنین مجموعه هایی ضرورت می یابد.[3]
محققان با تمرکز بر نیازهای فضایی انسان در محیط زندگی ، موارد متعددی را مهم دانسته که از جمله می توان به امنیت فضایی ، روابط اجتماعی ، آرامش روحی و روانی اشاره کرد.[3] سلامت روانی افراد در پیشبرد اهداف ملی و آرمانی جوامع از بیشترین اهمیت از لحاظ صرفه جویی در هزینه های مادی و معنوی برخوردار است. براساس یافته های موجود اختلالات روانی به عنوان یکی از مهمترین و معنی دارترین اجزای بار کلی بیماری ها می باشد و پیش بینی می شود که در سال 2020 سهم اختلالات روانی و عصبی از بار کلی بیماری ها 50 درصد افزایش یافته و از 10/5 درصد کنونی به 15 درصد کل بار درمانی بیماری ها برسد. استرس طولانی مدت تأثیرات خطرناک و جدی بر همه اعضای حیاتی مانند قلب و عروق خونی بر جای می گذارد. بنابراین اگر مردم راهی برای کاهش استرس نیابند سلامتی آنها از طریق مختلفی به خطر می افتد. لذا توجه به بهداشت روانی در تمام عرصه های زندگی از جمله زندگی فردی و اجتماعی و شغلی حائز اهمیت است. هم ابتلایی بالایی نیز بین سلامت روانی با سکته مغزی و بیماری های قلب و عروق نیز گزارش شده است. [4].
پیشینه ی تحقیق :
پیشتر اشکان بیات و لیلا صفاری - 1392 - در مقاله ای با عنوان »طراحی فضای کلانتری ها نمونه بر اساس ارزیابی و تاثیر آن بر آرامش روانی مراجعان وکارکنان کلانتری « به این نتیجه دست یافت که بهبود کیفیت طراحی کالبدی باعش افزایش بازدهی کاری کارکنان کلانتری ها ، آرامش روحی و روانی آنها در هنگام کار و بهبود ارتباط آنها با مراجعان و همچنین بهبود نگرش مردم نسبت به کلانتری ها، تقویت ارتباط میان مردم و کارکنان و آرامش روحی و روانی آنها در همگام مراجعه به کلانتری ها میشود.
مجید صفاری نیا - 1390 - تحقیقی را به عنوان »تاثیر محیطهای مسکونی مختلف بر سلامت روان، شادکامی و بهزیستی شخصی دختران نوجوان انجام داده است . نتایج وی نشان میدهد که به طور کلی میزان سلامت عمومی در آپارتمانها ی با طراخی داخلی بیشتر از ساکنین آپارتمانها ی فاقد طراحی داخلی است.همچنین زیر مقیاس های سلامت عمومی نشان میدهد که اضطراب در ساکنین ویلاها و آپارتمانهای دارای طراحی داخلی به طور معنی داری p<0/05 کمتر از ساکنین آپارتمان های فاقد طراحی داخلی است . از طرفی افسردگی ساکنین ویلا ها و آپارتمانها ی درای طراحی داخلی کمتر از ساکنین آپارتمان های فاقد طراحی است .-1 تعریف فضا:
فضا از جمله مفاهیم پیچیده ای است که در مورد مفهوم و کارکرد آن توافق کلی وجود ندارد و در اغلب موارد با مفاهیم دیگری از قبیل مکان و محیط در آمیخته می شود. فضا مقوله ای بسیار عام اس
ت و تمام جهان هستی را پر می کند و ما را در تمام طول زندگی احاطه کرده است. در حالی که فضا را گستره ای باز و انتزاعی می دانیم ، مکان ، بخشی از فضا است که به وسیله شخص یا چیزی اشغال شده و دارای بار معنایی و ارزشی است . .[5]. فضا به سان سنگ یا چوب ماهیت مادی ندارد بلکه دارای بی شکلی ذاتی و شکل منتشر شده مه گونه است فضای مطلق غیر قابل تعریف است . [6].
گونه بندی فضا در شهر:
فضاها براساس نحوه استفاده از آنها ، به سه دسته کلی به شرح زیر تقسیم می شوند.
-1 فضاهای خصوصی:
