بخشی از مقاله
مقدمه
طی دهه هاي اخیر، الگوي پنج عاملی شخصیت به طور خاص جایگاهی را در پژوهش هاي مربوط به شخصیت به خود اختصاص داده است. ظهور این الگو در چهارچوب فعلی را می توان به مک کري و کوستا 1982 - ؛ به نقل از بار، - 2006 نسبت داد. این پژوهشگران شخصیت را متشکل از پنج عامل عمده دانستند که عبارتند از: روان رنجورخویی، برونگرایی، گشودگی، خویشاوندي و وظیفه شناسی. اکسی - 2004 - معتقد است که در حال حاضر این تفکر وجود دارد که تفاوتهاي فردي در سلامت تا اندازه اي ریشه در خصوصیات شخصیتی ثابت دارند.
تفاوت هاي فردي و شخصیتی باعث می شوند تا دو فرد یک موقعیت را با دو شیوه کاملاً متفاوت مورد ارزیابی قرار دهند، به این طریق برخی از افراد بهتر از سایرین می توانند با عوامل تنش زا مقابله نمایند و در واقع طوري رفتار می کنند که از عهده ي هماورد جویی محیط برمی آیند، درحالی که برخی از افراد با توجه به جنبه هاي شخصیتی نسبت به فشارهاي روانی، آسیب پذیر و بی مقاومت هستند.
بنابراین توجه به آن دسته از خصوصیات شخصیتی که فرد را مستعد تحمل فشار روانی می نمایند کاملاً ضروري به نظر می رسد. شکی نیست که افراد جهت رهایی از تنش روانی باید شیوه مقابله اي کارآمد را اتخاذ نمایند. لازاروس و فولکمن 1986 - ؛ به نقل از استینر و همکاران، - 2003 با طرح دو شیوه مقابله مسأله مدار و هیجان مدار، اذعان نمودند که نوع راهبرد مقابله مورد استفاده به وسیله ي فرد نه تنها سلامت روان، بلکه بهزیستی جسمانی وي را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.
به این ترتیب با مشخص شدن نقش ویژگی هاي شخصیتی به عنوان عامل تعدیل کننده رابطه ي تنیدگی و بیماري و اتخاذ راهکار مقابله اي مطلوب، تحقیقات متعددي به بررسی مؤلفه هاي شخصیتی نظیر خوشبینی - شی یر و همکاران، 1986؛ به نقل از بار، - 2006، سرسختی روانشناختی - جانسون، - 2001 و الگوي تیپ ط - روزنمن، 1980؛ به نقل از بار، - 2006 با سبک هاي مقابله پرداختند و به نقش مؤثر کاربست سبک مقابله مسأله مدار در ارتقاء سلامت روان اذعان نمودند. واتسون و همکاران 1994 - ؛ به نقل از بار، - 2006 در پژوهشی به بررسی ارتباط مدل پنج عاملی شخصیت با سبک هاي مقابله پرداختند و مطرح نمودند که روان رنجورخویی با سبک مقابله اي هیجان مدار، و وظیفه شناسی با سبک مقابله اي مسأله مدار ارتباط دارد.
سازه شخصیتی دیگر که به ویژه طی دهه ي اخیر توجه محققان را به خود جلب نموده است، کمال گرایی می باشد. تري- شورت و همکاران - 1995 - با تمایز بین کمال گرایی مثبت و منفی، بیان نمودند که کمال گرایی مثبت یا سازگارانه به منزله ي انتخاب اهداف و ملاك هاي شخصی بالا و تلاش براي رسیدن به پاداش هایی همراه با موفقیت است، در حالی که رضایت از عمل کرد خویش نیز حفظ می شود. کمال گرایی منفی یا ناسازگارانه به صورت ملاك هاي غیر قابل انعطاف و غیر قابل دسترس است که طی آن فرد از عمل کرد خویش ناراضی می باشد.
هیل و همکاران - 1997 - در راستاي پژوهش واتسون و همکاران 1994 - ؛ به نقل از بار، - 2006، رابطه ي مدل پنج عاملی شخصیت و کمال گرایی را مورد بررسی قرار دادند و گزارش نمودند که از یکسو روان رنجورخویی با کمال گرایی منفی و از سوي دیگر وظیفه شناسی با کمال گرایی مثبت، همبستگی مثبت معنادار دارند. به استناد یافته هاي پژوهشی، در پژوهش حاضر به دنبال بررسی ارتباط ویژگی هاي شخصیت با کمال گرایی و سبک هاي مقابله هستیم، که هدایت پژوهش حاضر به وسیله فرضیه هاي زیر صورت می پذیرد:
-1 بین ویژگی هاي شخصیتی دانشجویان دختر و پسر تفاوت وجود دارد.
-2 بین کمال گرایی دانشجویان دختر و پسر تفاوت وجود دارد.
-3 بین سبک هاي مقابله ي دانشجویان دختر و پسر تفاوت وجود دارد.
-4 بین ویژگی هاي شخصیت و کمال گرایی رابطه وجود دارد.
-5 بین ویژگی هاي شخصیت و سبک هاي مقابله رابطه وجود دارد. -6 بین کمال گرایی و سبک هاي مقابله رابطه وجود دارد.
روش
جامعه ي آماري پژوهش حاضر را تمامی دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه گیلان در سال تحصیلی 1386 -87 تشکیل می دهند که 180 نفر از دانشجویان 82 - پسر و 98 دختر - با روش نمونه گیري تصادفی به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند. ابزارهاي مورد استفاده در پژوهش حاضر عبارتند از:
الف- پرسش نامه ي پنج عاملی شخصیت. فرم خلاصه شده ي آن شامل 33 سؤال می باشد که به وسیله جان 1991 - ؛ به نقل از جان و همکاران، - 1999 طراحی شده است. درپژوهش حاضر، ضریب پایایی پرسش نامه ي مورد نظر با روش آلفاي کرونباخ براي عامل روان رنجورخویی 0/83، برون گرایی 0/71، گشودگی 0/74، خوشایندي 0/65 و وظیفه شناسی0/73 به دست آمد.
ب- پرسش نامه ي کمال گرایی مثبت و منفی. این پرسش نامه داراي 40 عبارت است که توسط تري- شورت و همکاران - 1995 - طراحی گردید. این پژوهشگران ضریب آلفاي کرونباخ کمال گرایی مثبت را 0/83 و کمال گرایی منفی را 0/81 برآورد نمودند. در پژوهش حاضر نیز ضریب آلفاي کرونباخ خرده مقیاس هاي کمال گرایی مثبت 0/85 و کمال گرایی منفی 0/77 برآورد شده است.
ج- پرسش نامه سبک هاي مقابله. این پرسش نامه از 48 سؤال تشکیل شده است که توسط اندلر و پارکر در سال 1990 طراحی گردید و مشتمل بر سه زیرمقیاس می باشد: - 1 سبک مسأله مدار - 2 سبک هیجان مدار و - 3 سبک اجتنابی. در پژوهش حاضر ضریب آلفاي کرونباخ براي سه سبک مقابله فوق به ترتیب 0/76، 0/80 و 0/74 برآورد شده است. در راستاي تحلیل داده هاي پژوهش حاضر از روشهاي آمار توصیفی نظیر فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار، و به منظور آزمودن فرضیه هاي پژوهش از روشهاي آماري t گروه هاي مستقل و ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید.
یافته ها
یافته هاي توصیفی مربوط به ویژگی هاي جمعیت شناختی آزمودنی ها در پژوهش حاضر بیانگر این است که میانگین سنی در دانشجویان پسر 21 سال و در دانشجویان دختر 20 سال می باشد. همچنین در این پژوهش 147 نفر مجرد و 33 نفر متأهل شرکت داشتند. در راستاي بررسی فرضیه هاي پژوهش، جهت مقایسه میانگین هاي آزمودنی هاي دختر و پسر در متغیرهاي مورد مطالعه از آزمون t گروه هاي مستقل استفاده گردید.
جهت بررسی رابطه ي بین متغیرهاي پژوهش روش آماري همبستگی پیرسون محاسبه گردید که در جدول 2 ارائه گردیده است. براساس نتایج حاصل شده، روان رنجورخویی با کمال گرایی منفی همبستگی مثبت معنادار؛ برون گرایی، گشودگی، خوشایندي و وظیفه شناسی با کمال گرایی مثبت همبستگی مثبت معنادار؛ روان رنجورخویی با سبک مقابله اي هیجان مدار همبستگی مثبت معنادار؛ برون گرایی، گشودگی، خوشایندي و وظیفه شناسی با سبک مقابله اي مسأله مدار همبستگی مثبت معنادار دارند. همچنین بین کمال گرایی مثبت و سبک مقابله اي مسأله مدار همبستگی مثبت معنادار، و بین کمال گرایی منفی و سبک مقابله اي هیجان مدار همبستگی مثبت معنادار وجود دارد.
