بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین ویژگیهای شخصیتی معلمان با شادکامی و کمال گرایی دانش آموزان انجام شد. پژوهش حاضر به روش توصیفی از نوع همبستگی انجام شد. جامعه آماری پژوهش نیز کلیه دانش آموزان و معلمان مقطع متوسطه دوره دوم شهر گرمسار بود که در سال تحصیلی 95-1394 مشغول به تحصیل بودند که تعداد آنان 700 نفر دانش آموز و 100 معلم بود. حجم نمونه در پژوهش حاضر با توجه به حجم نمونه و استفاده از جدول مورگان شامل 250 دانش آموز و 80 معلم به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شد . ابزار پژوهش نیز پرسشنامه شخصیتی نئو و پرسشنامه مقیاس کمال گرایی اهواز و پرسشنامه شادکامی آکسفورد بود . نتایج پژوهش نیز با روشهای آماری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره انجام شد . نتایج پژوهش حاضر نشان دادند که بین ویژگیهای شخصیتی معلمان با شادکامی و کمال گرایی دانش آموزان رابطه معنی داری در سطح 0/01 وجود دارد و همچنین بین ویژگی روان رنجورخویی معلمان با شادکامی و کمال گرایی دانش آموزان رابطه معنی دار معکوس در سطح 0/01 وجود دارد و بین ویژگی برون گرایی، ویژگی انعطاف پذیری، ویژگی توافق پذیری و ویژگی وظیفه شناسی معلمان با شادکامی و کمال گرایی دانش آموزان رابطه معنی داری در سطح 0/01 وجود دارد . همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که مولفه های ویژگی های شخصیتی قابلیت پیش بینی کنندگی شادکامی و همچنین کمال گرایی دانش آموزان را دارد.
کلمات کلیدی: ویژگیهای شخصیتی، شادکامی، کمال گرایی.
.1 مقدمه
اساسیترین عامل برای ایجاد موقعیت مطلوب در تحقق هدفهای آموزشی، معلم است. اوست که میتواند حتی نقص کتابهای درسی و کمبود امکانات آموزشی را جبران کند یا برعکس، بهترین موقعیت و موضوع تدریس را با عدم توانایی در ایجاد ارتباط عاطفی مطلوب به محیطی غیر فعال و غیر جذاب تبدیل کند - دیویس،. - 1387 در فرایند تدریس، تنها تجارب و دیدگاههای علمی معلم نیست که موثر واقع میشود، بلکه کل شخصیت اوست که در ایجاد شرایط یادگیری و تغییر و تحول شاگرد تاثیر میگذارد . دیدگاه معلم و فلسفهای که به آن اعتقاد دارد، در چگونگی کار او تاثیر شدیدی میگذارد، بطوری که او را از حالت شخصیتی که فقط در تدریس مهارت دارد خارج میکند و به صورت انسان اندیشمندی در میآورد که مسئولیت تربیت انسانها را بر عهده دارد - جودگه1،. - 2012 بر شمردن ویژگیهای معلم کار چندان آسانی نیست. زیرا جوامع مختلف با فلسفهها و نگرشهای مختلف، انتظارات متفاوتی از معلم دارند. ولی میتوان کم و بیش به مشترکاتی که معلمان در همه جا لازم است داشته باشند، اشاره کرد. شخصیت های گوناگون در افراد نحوه تفکر فرد را در مورد واکنش به واقعیت ها نشان می دهد، سالها محققان شخصیت را به عنوان یک پیش بینی کننده و تبیین کننده پیامدهای متنوع مربوط به کار مورد ارزیابی قرار دادند - قراباغی، - 1388 بنابر عقیده دینر، لارسون ، امونس - - 2007 شخصیت بر محیط هایی که افراد انتخاب می کنند، تأثیرگذار است و شخصیت ممکن است انتخاب محیطهای چالش انگیز یا محیط های حمایتی را تعیین کند و این محیط ها ممکن است مدیریت ابعاد کار و خانواده را برای فرد شاغل آسان یا مشکل نماید - عبداله زاده،. - 1390
عملکرد افراد تحت تأثیر متغیرهای زیادی است که یکی از مهمترین آنها ویژگیهای شخصیتی آنان است. نتایج به دست آمده از بررسی خصوصیات شخصیتی افراد حاکی از آن است که رفتار افراد به منشها و خصوصیات شخصیتی آنها بستگی دارد و بنابراین، ویژگیهای شخصیتی افراد زمینه ساز رفتارهای آنان است - راس،. - 1384 برای توصیف شخصیتهر کس معمولاً به ویژگیهای شخصیتی او اشاره می شود؛ یعنی به صفاتی از قبیل باهوش بودن، برونگرایی، پرخاشگری، بی خیالی، بدبینی و نظایر آن. یکی از الگوهای با اهمیت در خصوص شخصیت، الگوی پنج عامل بزرگ شخصیت است. گلدبرگ اظهار می دارد که الگوی پنج عامل بزرگ شخصیت برای پژوهشگران علاقه مند به شناسایی تفاوتهای فردی زیربنایی در شخصیت همانند یک کشف بنیادی به نظر میرسد - فومهام1،. - 2013
اگر شخصیت را به عنوان ترکیبی از اعمال، افکار، هیجانات و انگیزشهای فرد بدانیم، مؤلفههای سازنده شخصیت ممکن است در افراد متفاوت باشد از سوی دیگر امکان دارد این مؤلفهها به طرق مختلفی ترکیب شده باشند. به طوری که الگوهای شخصیتی متفاوتی را به وجود آورند، بسیاری از محققان معتقدند وجود تفاوتهای فردی و ویژگیهای شخصی متفاوت واکنش افراد را نسبت به موقعیتهاو فشارزاها متمایز میگرداند - مک گری،. - 1390 یکی از ویژگیهای شخصیتی کمالگرایی است - بشارت، . - 1385 کمالگرایی به منزلهی تمایل پایدار فرد به وضع معیارهای کامل و دست نیافتنی و تلاش برای تحقق آنها - خانبانی،. - 1385 در واقع اشخاص کمالگرا کسانی هستند که فکر میکنند آنها باید بصورت دقیق کار کنند، هر چیزی که دقیق نباشد از نظر آنها رضایت بخش نیست و آنها به نشانههای عدم دستیابی به معیارهای بالای عملکردی توجه سوگیرانه دارند - برنز2،1984، به نقل از پشت مشهدی و همکاران، . - 1385
از طرفی دیگر هدف روانشناسی مثبت نگر یک تغییر در روانشناسی، از صرف پرداختن به ترمیم آسیبها به سمت بهینه کردن کیفیت زندگی می باشد این جنبش در پی آن است که از نقاط قوت انسانها به عنوان سپری علیه بیماری روانی استفاده نماید. توجه تقرباًی انحصاری به آسیب شناسی موجب غفلت از تکامل انسانها و شکوفایی جوامع و غفلت از این امکان که نقاط قوت بشری مؤثرترین سلاح درمان هستند. سلیگمن - 2002 - ، با اشاره به روانشناسی مثبت، اظهار میدارد که فهمیدن و تسهیل شادکامی و سلامت روانی هدف اصلی روانشناسی مثبت است. وی شادکامی و سلامتی را مربوط به احساسات مثبت همچون لذت یا آرامش و هم تداوم حالات مثبت همچون جاری ساختن شادکامی، یا جذب کردن آن میداند. اکنون این موضوع مطرح است که روانشناسی شادکامی به طور منفی با علایم افسردگی مرتبط می باشد - سلیگمن3،. - 1997
شادکامی یک فعالیت علمی است که بر درک و تبیین شادکامی و سلامت روانی و پیش بینی عواملی که تأثیرگذار بر این حالتند تأکید میورزد و به دنبال تعیین روشهای متعدد تولید شادکامی سالم میباشد - باس4،. - 2009 شادکامی با عملکرد و سلامت هم به صورت مستقیم و هم غیرمستقیم مرتبط می باشد. شادکامی همچنین راهبردهای کنارآمدن مسئله مدار و راه های موثرتر تنظیمات روانی را بیشتر به کار می گیرد، که هر دو به عملکرد بهتر منجر می شوند - فرانسیس و همکاران5،. - 2011 بیشتر اینکه شادکامی بین دیدگاه فرد راجع به دنیا و خود و بهزیستی نقش واسطه ای دارد. البته لازم به ذکر است که شادکامی دارای منابعی اساسی است که تحت آنها شادی ایجاد میگردد. به لحاظ اهمیت و دامنه ی فراگیر شادکامی در حوزه ی روانشناسی مثبت نگر، عوامل مؤثر بر آن مورد کنکاش بسیار قرار گرفته است. یکی از این عوامل، کمال گرایی به عنوان یکی از مؤلفه های مثبت اندیشی است. سازه ی کمال گرایی برای نخستین بار به عنوان یک سازه ی تک بعدی توسط برنز تعریف گردید. بر پایهی این تعریف، فرد کمالگرا براین باور است که می توان با تلاش و کوشش به نتایج کامل دست یافت؛ این در حالی است که نتایج کامل و بدون نقص، دست نایافتنی است و تلاش برای دستیابی به آن آسیبهای روانشناختی را در پی خواهد داشت - نیاز آذری،. - 1394
مدتها پس از مطرح شدن سازه کمال گرایی، در دو دهه اخیر پژوهشهای متعددی در قلمروهای متفاوت از جمله مفهوم شناسی، نظریه پردازی، آسیب شناسی و سنجش انجام شده است. همه انسان ها تمایل به کمال و شکوفایی دارند. انسان ها با بالفعل درآوردن توانایی های بالقوه ی خود سعی دارند به رشد و پیشرفت رسیده و فراتر از آنچه هستند، باشند. در ابتدا کمال گرایی یک ویژگی ناکارآمد در نظرگرفته می شد که در آن نیاز شدید به پیشرفت به شکل معیارهای شخصی بالا و غیر واقع بینانه خود را نشان می دهد و موقعیتی بوجود می آید که ترس از اشتباه در مرکز آن است. نوع کمال گرایی، در ایجاد تصویر فرد از خود نقش بسزایی دارد. مطالعاتی که متمرکز بر موضوع خودکارآمدی، افسردگی، اضطراب و بهداشت روان نوجوانان بوده اند، نشانداده اند که موفقیت نوجوانان درچالش های بی شمار این دوره ی رشد به میزان خودکارآمدی آنان ارتباط دارد و نوجوانان مضطرب و افسرده عدم کارآیی در چندین توانایی مختلف را گزارش می دهند - بشارت ،. - 1389
.2روش
در این پژوهش با توجه به هدف و موضوع پژوهش از روش توصیفی از نوع همبستگی استفاده گردیده است. جامعه آماری این پژوهش، کلیه دانش آموزان و معلمان مقطع متوسطه دوره دوم شهر گرمسار بود که در سال تحصیلی 95- 1394 مشغول به تحصیل بودند که تعداد آنان 700 نفر دانش آموز و 100 معلم. حجم نمونه در پژوهش حاضر با توجه به حجم نمونه و استفاده از جدول مورگان شامل 250 دانش آموز و 80 معلم به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند . جهت جمع آوری اطلاعات از سه پرسشنامه به شرح زیر استفاده گردید : پرسشنامه شخصیتی نئو : - 1989 - پرسشنامه شخصیتی NEO - FFI معروف به نئو توسط کاستا و مک کری - 1989 - طراحی شده است و در ایران توسط حق شناس - - 1383
برگردان و مورد استفاده قرار گرفته است. پرسشنامه 60 ماده ای NEO - FFI برای ارزیابی مختصر و سریع 5 عامل اصلی شخصیت - بی ثباتی هیجانی یا روان رنجوری، برون گرایی، باز بودن تجربه ها، توافق و وجدانی بودن - طراحی شده و هر عامل از 12 ماده تشکیل شده است. در خصوص پایایی عوامل NEO-FFI، نتایج چندین مطالعه حاکی از آن است که زیر مقیاس های NEO-FFI ، همسانی درونی خوبی دارند. به عنوان مثال، کاستا و مک - کری - - 2004، ضریب آلفای بین 5 عامل را در دامنه 0/68 تا 0/86 و باز آزمایی با فاصله دو هفته ای را 0/86 تا 0/90 گزارش کرده اند هم چنین همسانی درونی این آزمون، در نمونه ایالات متحده برای عوامل N، E، O، A و C به ترتیب 0/93 ، 0/87 ، 0/89 ، 0/76 و 0/86 بوده است - مورادیان و نزلک،1995؛ نقل از روشن چسلی و همکاران،. - 1385
پرسشنامه مقیاس کمالگرایی اهواز: آزمون کمال گرایی - APS - بر اساس تحلیل عوامل پاسخ های آزمودنی های دانشجوی دختر و پسر دانشگاه شهید چمران و دانشگاه آزاد اسلامی اهواز با 27 ماده توسط نجاریان، عطاری و زرگر - 1380 - ساخته شده است . ضرایب همسانی درونی این ازمون برای دختر 89 درصد و پسر 88 درصد می باشند. برای سنجش اعتبار درونی این آزمون ضرایب همبستگی بین نمره های کل این آزمون با مقیاس الگوی رفتاری تیپA، 65 درصد، با مقیاس شکایت جسمی،41 درصد و با مقیاس عزت نفس کوپر اسمیت، 39 درصد می باشد. هرمزی نژاد - - 1380 نیز روی نمونه ای از دانشجویان دانشگاه پایایی این آزمون را با استفاده از روش آلفای کرونباخ 90 درصد، ضریب همبستگی اسپیرمن بروان 88 درصد و روش گاتمن 83 درصد به دست آورده است. پرسشنامه شادکامی آکسفورد: برای سنجش شادکامی از ابزار پرسشنامه استاندارد شادکامی آکسفورد با 29 سؤال استفاده شده کهبرای گزینه ها همیشه، گاهیکم، و اصلاً به ترتیب نمرات 4، 3، 2 و 1 در نظر گرفته شد.
محدوده نمره این پرسشنامه بین 0 تا 87 قرار دارد. مطابق نظر آرگایل حیطه های این پرسشنامه در پنج دسته قابل تفکیک می باشند: رضایت از زندگی، حرمت خود، بهزیستی فاعلی، رضایت خاطر، خلق مثبت. پایایی و روایی این پرسشنامه توسط علی پور و آگا ه هریس سنجیده شده و نتایج نشان دادند که برای اندازه گیری شادکامی در جامعه ایرانی از روایی و پایایی مناسب برخوردار است . آرگایل وهمکاران پایایی پرسشنامه آکسفورد را به کمک ضریب آلفای کرونباخ 0/90وپایایی باز آزمایی آن را طی هفت هفته 0/78گزارش کرده اند.روایی همزمان این پرسشنامه با استفاده از ارزیابی دوستان افراد درباره آنها0/43 محاسبه شدهمچنین از آنجایی که شادکامی دارای سه بخش :عاطفه مثبت،رضایت ونبود عاطفه منفی دانسته شده،همبستگی این پرسشنامه با مقیاس عاطفه مثبت برادبرن - - 0/32،باشاخصرضایت از زندگی - - 0/57وبا پرسشنامه افسردگی بک - - -0/52 محاسبه شد.
.3یافته ها
نتایج پژوهش نیز با روشهای آماری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره انجام شد :
