بخشی از مقاله
چکیده
تمایل مصرف کنندگان در کشور ما به محصولات خارجی، برگرفته از یک سری عواملی است که با توجه به شرایط کنونی جامعه باید این تمایل به سوی مصرف کالاهای داخلی کشانده شود . فرهنگ و رفتارهای غلط جامعه، کیفیت بالای کالای خارجی و قیمت مناسب آن ها و در مقابل کیفیت پایین کالای داخلی از جمله عواملی است که سبب شکل گیری این الگوی مصرفی شده است . با توجه به این عوامل و تمایل مصرف کنندگان ، در این مقاله ابتدا به اهمیت و ضرورت مصرف کالای داخلی پرداخته شده است و سپس با بررسی ابعاد مختلف فرهنگ مصرف جامعه، به شناسایی و ارائه راهکارهایی که می تواند فرهنگ استفاده از کالاهای داخلی در کشور را ارتقا دهد، پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که رسانه یکی از مهمترین عواملی است که می تواند در ارتقای فرهنگ مصرف جامعه و ترویج استفاده از کالاهای داخلی تاثیرگذار باشد.
-1مقدمه
امروزه یکی از مباحثی که در کشور ما باید به آن توجه نمود ، استفاده از کالای داخلی است.امری که پیش از این با توجه به جا افتادن فرهنگ استفاده از کالای خارجی کمتر به آن پرداخته شده است. کالای داخلی به کالایی گفته می شود که در درون یک کشور تولید شده است و مورد استفاده ی مردم آن کشور قرار می گیرد، و کالای خارجی به کالایی گفته می شود که تولید خود آن کشور نیست و در واقع از کشوری دیگر وارد می شود.
سال ها است که کشور ما با معضل مصرف کالاهای خارجی روبه رو بوده است ،روندی که پس از گذشت دهه ها تبدیل به فرهنگی شده است که اکثر افراد جامعه کالای خارجی را بر کالای تولید داخل ترجیح می دهند و این کالاهای ایرانی بوده است که از عدم توجه و نگاه منفی به آن رنج برده است. برای کاهش استفاده از کالاهای خارجی - در زمانی که کالای مشابه داخلی وجود دارد - بهره گیری از همه ی راهکار های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و غیره لازم است . باید توجه داشت که این پدیده چند بعدی است و برای مبارزه با آن باید همه ی ابعاد آن را در نظر گرفت.
از دهه های گذشته دو عنصر مهم قیمت و کیفیت سبب شده است تا برای کالایی تقاضا وجود داشته است .با این حال ، در گذشته و حال در بسیاری از کالاها نمونه خارجی بوده است که کیفیتی بالاتر داشته است و عملا باعث استحکام فرهنگ خرید کالای خارجی شده است. اما به راستی امروزه کالای ایرانی قدرت رقابت با کالای خارجی را دارا نیستند؟یا این فرهنگ و رفتارهای غلط ما در کنار سیاست های اشتباه مقامات اقتصادی است که باعث شده است کالای ایرانی مهجور باشد و به نام کشور دیگر در کشور خودمان عرضه گردد.
آنچه مشخص است چالش بزرگ پیش روی محصولات داخلی ، انبوه کالا های مصرفی با دوام و کم دوامی است که به شکل قانونی و غیر قانونی وارد کشور می شوند. اما مسلم است که برای برخورد با این چالش نمی توان تنها به برخوردهای قانونی اکتفا کرد و باید با توجه به شیوه های گوناگون فرهنگی از مردم خواست تا مصرف کالای ایرانی را افتخار ملی بدانند. در این راستا باید به گونه ای عمل شود که قدرت و میل به خرید مردم برای خرید کالای داخلی تقویت شود و برای تحقق این هدف باید به اراِئه راهکارهایی برای ترویج فرهنگ استفاده از کالای داخلی پرداخت که این اقدام پیامدهای مثبت و مهم تولید داخلی و بالا رفتن رشد اقتصادی را به همراه دارد. هدف از این تحقیق ، شناسایی موانع فرهنگی استفاده از کالاهای داخلی و ارائه راهکارهای عملیاتی برای ترویج و ارتقای فرهنگ استفاده از کالاهای داخلی می باشد.
-2لزوم حمایت از تولید داخلی
بازار سرمایه و کار ، نیازمند مصرف است و در غیاب مصرف کننده ای که کالای ایرانی را مورد توجه قرار می دهد ، تولید کنندگان داخلی راهی به موفقیت نخواهند یافت . ریشه این بی اعتمادی به تولیدات داخلی و دل بستن به تولیدات بیگانه به گذشته های دور باز می گردد، روزگاری که کالای ایرانی نه در زمینه کیفیت و نه در زمینه قیمت توان مقابله با تولیدات بیگانه را نداشت و همین مسئله موجب ایجاد ذهنیت »کالای داخلی ، تولید غیر قابل مصرفی است « شده بود .
ذهنیتی که هنوز هم در جامعه حاکم است . در دورانی که واردات اسان تر از تولید بود ، چنین نگرشی حاصلی جز افزایش واردات به دنبال نداشت ، وارداتی که با رنگ و لعاب تبلیغات زیبا ، کالای فرنگی را به خریدار ایرانی معرفی می کرد . هرچند سال های زیادی از آن دوران گذشته است اما این نگاه نا صحیح ، هم چنان پا برجاست و هنوز خرید کالای خارجی نماد توانگری است و خریدار بسیاری از کالاهای ایرانی نه از باب انتخاب خود که از باب ناتوانی در پرداخت قیمتهای گزاف کالاهای وارداتی به سوی کالاهای تولید داخل می رود . در چنین نگرشی تولید داخلی نه تنها رونق نمی گیرد بلکه همواره کوچک و ضعیف می ماند و چشم به دستان دولت دارد تا با اهرم تعرفه جلوی واردات را بگیرد .
در زمینه فرهنگ سازی راه درازی پیش رو است تا دیوار بی اعتمادی به تولیدات داخلی که سال ها بلند و بلندتر شده است فرو ریزد و البته باور این مطلب که فروریختن این دیوار با اعمال فشار بر مصرف کننده ممکن نیست چون او باید حق انتخاب داشته باشد . باید انقلاب فرهنگی در میان مردم و توسط مردم و نخبگان دینی و فرهنگی برای ارزش بخشیدن به کالای ایرانی به وجود آید . مصرف کالای داخلی امری ست که تقریبا همه به آن اذعان دارند .در این خصوص باید به اجرای دقیق و شفاف قوانین مهم اقتصادی کشور پرداخت . اتخاذ هرگونه سیاست درهای باز به روی واردات ، ضمن حمایت بی رویه از برخی سوداگران اقتصادی ، صیانت از سرمایه های داخلی و حمایت از تولید را با آسیب های جدی مواجه می سازد .
بنابراین تقویت نظام مالی کشور از طریق شفاف سازی و یکسان سازی نحوه ارائه ی تسهیلات به بخش تولید به همراه اصلاح سیاست های مدیریت ارز و واردات می تواند تولید و سرمایه گذاری را گسترش دهد . تلاش برای ارتقای سطح کیفی محصولات ، بهینه سازی و به سازی خط تولید برای استفاده از حامل های انرژی ، افزایش بهره وری و کارایی تولید به دنبال آن کاهش قیمت تمام شده محصولات می تواند تولید ملی را ارتقا دهد . و همچنین توسعه و ترویج فرهنگ مصرف کالاهای تولید داخل و اشاعه ی آن در بین مردم به عنوان مهم ترین وظیفه مردمی می تواند مصرف کالاهای داخلی را افزایش دهد.
-3اقدامات فرهنگی - فرهنگ سازی تولید محور -
فرهنگ سازی در زمینه ی تولید داخلی هرچند فرصتی فراتر از یک سال را می طلبد اما می تواند زمینه ساز آغاز یک انقلاب فرهنگی در زمینه ی تولید داخلی و مصرف کالای داخلی باشد . این فرهنگ سازی را می توان در دو بعد متفاوت ولی مکمل یگدیگر دید . از یک سو باید نگرش عمومی جامعه و برخی از مسولان نسبت به تولید کنندگان تغییر کند و در فرهنگ عمومی جامعه تولید کنندگان با عنوان پیشتازان عزت و استقلال جامعه معرفی شوند . و از سوی دیگر ، فرهنگ ارزش اعتبار خرید کالای خارجی جای خود را به فرهنگ مصرف کالای داخلی بدهد .
در حال حاضر تولیدکنندگان ، ارزش و اعتباری که باید در یک جامعه پیش رو برای آنها در نظر گرفته شود را ندارند . تقدیرهای رسمی از تولیدکنندگان برتر ، لازم ولی ناکافی است ، چرا که باید از دید عموم ،ارزش کار این افراد ارتقا پیدا کند . تولیدکنندگان همواره به دنبال یافتن راهی برای بهبود شرایط کاری خود هستند . در چنین شرایطی باید تمایزی بین تولید کنندگان و فعالان عرصه واردات قائل شد . این سخن به معنای بی اعتبار کردن تلاش های واردکنندگان نیست ، اما واردات در نهایت کمک به تولید کنندگان خارج از ایران و فربه کردن شرکت های بزرگ و کوچک آن سوی آب ها است ، اما تولید داخلی به طور مستقیم به کشور باز می گردد.
تولید کننده ای که سرمایه و اعتبار خود را در معرض خطر قرار می دهد و با وجود انبوه مشکلات پا در میدان تولید میگذارد ، گاه با بی مهری هایی از جانب جامعه روبه رو می شود که می تواند پای او را در این راه سست کند . واقعیت این است که فرهنگ ارزش نهادن به تولید در جامعه کم رنگ شده است و به طور عموم ، تولید کننده به دیده ی فردی نگریسته می شود . با چنین دیدگاهی تولید کننده فشارهای زیادی از جامعه می بیند که او را از ادامه کار بر حذر می دارد و به سوی واردات رهنمود می کند . هر چند فرهنگ سازی در این زمینه بر عهده ی متولیان فرهنگی کشور است ، اما ارزش نهادن به تولید کنندگان موفق از طریق معرفی آنها در رسانه های جمعی ، یکی از راه کار ها است .
-4چگونه می توان مصرف کالای داخلی را به فرهنگ تبدیل کرد؟
حفظ فرهنگ اصیل ایرانی ، عمقی شدن نگاه مسولان به مقوله ی نامرئی مجامه ی فرهنگی ، هم چنین توجه صدمات اقتصادی و تجاری که توسط ورود کالای خاراجی به کشور تحمیل می شود ، نیازمند توجه و باز بینی است . بررسی اندیشه های راه بردی رهبران بزرگ ، یکی از ارزشمند ترین فرصت هایی است که برای شناخت مسیر و حرکت یک جامعه باید به درستی صورت پذیرد . بسط و روشن کردن ابعاد این اندیشه ها ، استخراج الگو ها از دل بیانات و طراحی راه کار هایی با عنوان دستورالعمل هایی اجرایی این الگو ها ، همگی از نتایج شناخت درست اندیشه های راهبردی رهبران بزرگ است .
مسئله ی فرهنگ سازی در زمینه مصرف کالای داخلی امری خطیر است که مطالعه و بررسی دقیق جوانب آن ، همکاری و هم یاری جمعی مردم، دولت، تولید کنندگان، طراحان و برنامه ریزان را طلب می کند و باید بخاطر داشت که فرهنگ سازی در مورد موضوعی خاص در میان آحاد جامعه کاری است موجه تلاش بسیار زیاد و خستگی ناپذیر و نباید انتظار داشت که چنین امری به سرعت اتفاق بیافتد ، بلکه تمام تلاش باید مصرف این باشد که نوع چینش پایه های این فرهنگ سازی درست و دقیق صورت گیرد تا در دراز مدت از نتایج آن بهره مند شود[2]
-5کار فرهنگی , ضروری ترین نکته در فرهنگ سازی استفاده از کالای ایرانی است
کار فرهنگی و تبلیغاتی در فرهنگ سازی و استفاده از کالای ایرانی در مبارزه با قاچاق کالا و ارز بسیاری ضروری است و باید با توجه به تولیدات داخلی ، مردم خصوصا خانواده ها را برای استفاده از کالای داخلی تشویق کرد و به روش های گوناگون از ورود کالای خارجی جلوگیری کرد تا کالای ایرانی در بین خانواده ها جایگاه واقعی خود را پیدا کند چون بسیاری از کالاهای ایرانی با کیفیت تر از نوع خارجی آن است .ایجاد تنوع و استاندارد سازی تولید کالای ایرانی موجب تشویق مردم به مصرف کالای داخلی میشود که تنوع کالا , کیفیت برتر و رعایت استاندارد در تولید کالاهای ایرانی به همراه دارد.[6]
-6پیشنهادهای عملیاتی نقش فرهنگ در ترویج مصرف کالای داخلی
در مورخه چهار شنبه 20مهر 1391 جلسه کارگروه نقش فرهنگ در ترویج مصرف کالای داخلی برگزار گردید که ضمن تأکید بر نقش مصرف کالای داخلی در اقتصاد در شرایط امروز هر کدام از حضار پیشنهادهای عملیاتی خود را در این زمینه ارائه دادند . در ادامه هر یک از حاضرین به شرح زیر پیشنهادهای خود را ارائه دادن:
* استفاده از ظرفیت مطبوعات در خصوص ترویج کالای داخلی . *دعوت از مروجین فرهنگ مانند ائمه جمعه و جماعات در همایش .
* تهیه و ارسال بسته فرهنگی در جلسات و استفاده از کارشنسان برای تبیین راهبرد اقصاد.[10]
* تنظیم برنامه ها براساس وزن دهی به مخاطبین از جمله آموزش ، دانشجویان ، بسیجیان و غیره.
* توجه عمده به هنر و رسانه .
* ممنوعیت تبلیغ و ترویج مصرف کالای خارجی در صدا و سیما .
* استفاده از تبلیغات غیر مستقیم.
* باید در فیلمها و برنامه های تلویزیونی مصرف کالای داخلی ارزش تلقی شود .
* برگزاری جشنواره وبلاگ نویسی .
* گنجاندن مطالبی در زمینه مصرف کالای ایرانی درکتب و یا کلاسهای دانش آموزان .
* استفاده از ظرفیت اصناف مختلف در زمینه فرهنگ سازی .
* استفاده از ظرفیت تبلیغات شهری شهرداری برای فرهنگ سازی. [1]
