مقاله راهکارهای توسعه گردشگری سلامت در ایران

بخشی از مقاله

راهکارهای توسعه گردشگری سلامت در ایران

چکیده

کشور جمهوری اسلامی ایران دارای ظرفیتهای متعددی جهت پذیرش گردشگران سلامت میباشد که از جمله آنها میتوان به چشمههای آب معدنی در اکثر استانهای کشور، مناطق کویری در قم، بخشهای درمانی ناباروری در یزد، دندانپزشکی، مراکز دیالیز و انواع جراحیهای قلب، پلاستیک و چشم در مشهد و تهران و مرکز تخصصی توریسم سلامت در رشت اشاره نمود. گردشگری سلامت که اصطلاحا گردشگری پزشکی، مسافرت پزشکی یا مراقبت جهانی نیز نامیده می شود ، در وهله اول توسط موسسات مسافرتی و رسانه های جمعی به منظور توصیف شیوه های به سرعت در حال رشد مسافرت بویژه در مرزهای بین المللی که جهت دستیابی به مراقبت های بهداشتی اجرا می شد ، بوجود آمد.این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی ابعاد الگوهای موفق گردشگری سلامت در جهان وشناسایی ظرفیت های توریسم سلامت در ایران از نظر اقتصادی اشاره دارد.

کلیدواژه ها: گردشگری سلامت،پزشکی، بهداشت،توسعه،ایران

مقدمه
خدمات گردشگری سلامت معمولا در بردارنده پروسه های انتخابی برای کلیه جراحی های تخصصی پیشرفته اعم از جابجایی مفصل ( زانو، ران ) ، جراحی قلبی ، جراحی دندانی و جراحی های سطحی است.

جنبه های اوقات فراغت مرتبط با گردشگری و سیاحت، ممکن است مسافرت های پزشکی را نیز در خود جای دهد. بیماران خاص گردشگری پزشکی باید همواره در حین اخذ تصمیم در رابطه با شرایط درمانی ، به هزینه های اضافی مسافرت و محل اقامت توجه داشته باشند. ایران دارای ظرفیتهای متعددی جهت جذب توریسم سلامت میباشد که از جمله آنها میتوان به چشمههای آب معدنی در اکثر استانهای کشور، مناطق کویری ، بخشهای درمانی ناباروری ، دندانپزشکی، مراکز دیالیز و انواع جراحیهای قلب، پلاستیک و چشم اشاره نمود.ارائه پیشنهادطرح گردشگری سلامت الکترونیکی و نظام اطلاع رسانی نیزدر نتیجه مقاله تأثیر اقتصادی آن در توسعه این مقوله را نشان می دهد.
تاریخچه گردشگری سلامت

گردشگری سلامت، حرف دیروز و امروز نیست و سابقه ای به بلندای تاریخ ایران دارد، اما آنچه به صورت مدون به عنوان گردشگری سلامت در برنامه مسئولان قرار گرفت به سال 1382 بازمی گردد، موضوعی که برغم آنکه دیر آغاز شده همچنان در ابتدای راه است. گرچه تاریخ نوشته شده و سابقه ای برای گردشگری سلامت تدوین نشده است، اما ذهنیت ما از گردشگری سلامت دور نبوده است. در سابقه گردشگری سلامت همین بس که تاریخ آبهای معدنی و چشمه های جوشان درمانی کشور را جستجو کنیم. مفهوم گردشگری پزشکی به عنوان مفهوم بدیع و جدیدی به شمار نمی آید. نخستین نمونه

1

ثبت شده در گردشگری پزشکی به هزاران سال قبل اشاره دارد، زمانی که زائرین یونانی از اطراف مدیترانه به نواحی کوچک در خلیج سارونیک مسافرت می کردند.شهرهای دارای چشمه آب معدنی و آسایشگاهها به عنوان شکل اولیه گردشگری پزشکی مورد بررسی قرار می گیرند. به عنوان مثال در قرن 18 بسیاری از افراد در انگلستان علاقمند به بازدید از چشمه های معدنی بودند زیرا ظاهرا این مکانها دارای آبهای معدنی شفابخش بوده و در درمان بیماریهایی نظیر نقرس، اختلالات کبد و برونشیت بکار گرفته می شد.

تعریف توریسم سلامت
توریسم سلامت فراهم نمودن تسهیلات و خدمات پزشکی مقرون به صرفه است که در تعامل با صنعت توریسم برای بیمارانی که برای اعمال جراحی و یا درمانهای دیگر به سایر کشورها سفر میکنند، انجام میشود. این خدمات میتواند به

صورت عمومی و یا خصوصی عرضه شوند.(سازمان بهداشت جهانی) در واقع توریسم سلامت نوعی از مسافرت است که علاوه بر تفریح، فراغت و آسایش، سلامت و مراقبتهای پزشکی را نیز

بههمراه دارد. در حال حاضر این صنعت به سرعت در حال تبدیل شدن به صنعتی جهانی است.

مفهوم سازی گردشگری سلامت
سفرهای پزشکی رایج کلیه مقاصد جهانی جراحی های سطحی رایج غالبا در کشورهایی نظیر آرژانتین، بولیوی، برزیل، کلمبیا، کاستاریکا، کوبا، مکزیک و ترکیه است. در آمریکای جنوبی، کشورهایی نظیر آرژانتین، بولیوی، برزیل و کلمبیا در رابطه با قابلیت های پزشکی جراحی پلاست یک از شیوه های جالبی استفاده می کنند که غالبا تکیه بر جراحان پلاستیک با تجربه خود نموده اند. ارزیابی نموده اند که از هر 30 آرژانتینی یک نفر از شیوه های جراحی پلاستیک استفاده نموده است. این کشور بعد از آمریکا و مکزیک بیشتر جراحی های پلاستیک را در جهان به خود اختصاص داده است. در بولیوی و کلمبیا نیز جراحی پلاستیک کاملا متداول است. بر طبق اظهارات انجمن جراحی پلاستیک در بولیوی ، بیش از 70 درصد از طبقه های متوسط و بالای زنان در کشور فوق اقدام به انجام بعضی از گونه های جراحی پلاستیک نموده اند. کلمبیا نیز در رابطه با عمل پیوند و جراحی قلب - عروق مراقبت های پیشرفته ای را ارائه می دهد. بلژیک، لهستان و اسلوواکی نیز اقدام به اجرای چنین جراحی هایی نموده اند. آفریقای جنوبی اصطلاح "گردشگری پزشکی" را به طور کامل و به همان

× اندازه ی سفرهای شکار یا گشت و شکار مورد حمایت قرار داده است.

با این همه، استنباط از گردشگری پزشکی اغلب سازنده نبوده است. در مکانهایی نظیر آمریکا که از استانداردهای کیفی بالایی تبعیت می کنند، گردشگری پزشکی به عنوان فاکتور خطرپذیری به شمار می آید. با این همه، تعداد آمریکایی هایی که جهت مراقبت های بهداشتی به خارج از کشور مسافرت می کنند، رو به افزایش است. در بسیاری از قسمت های دنیا،

× موضوعات سیاسی وسیع تر می تواند بر روی گردشگران پزشکی و نحوه انتخاب شیوه درمانی گردشگران اثر بگذارد. فراهم کنندگان چنین تسهیلاتی جهت دستیابی به اهدافشان و تأمین نیاز گردشگران از استراتژیهای سازماندهی شده ای تبعیت می کنند. سازمانهای ذیربط در ابتدا انواع شیوه های مراقبت بهداشتی جهانی را ارائه می دهند. این تسهیلات به گونه ای است که برای بیماران اروپایی و آمریکای شمالی امکان برخورداری از شیوه های مراقبت فردی و استرداد بخشی از هزینه های آن را میسر می سازد. سازمانهایی که بر ضوابط پزشکی در سیستم های مسافرتی توجه دارند معمولا جهت رفاه حال بیماران و موضوعات درمانی قبل و بعد از مسافرت از افراد کارشناس نظیر پرستاران و مدیران اجرایی استفاده می

کنند. آنها در بهبود بیمار و مراقبت از وی نقش بسزایی را ایفا می کنند.

گردشگری سلامت و انواع آن
به مسافرت افراد از محل دائم زندگی خود جهت حفظ، بهبود یا حصول مجدد سلامت جسمی و ذهنی فرد به مدتی بیش از 24 ساعت و کمتر از یک سال گردشگری سلامت اطلاق می شود. (احمدزاده و نوری،1388ص(10 گردشگری تندرستی، مسافرت به دهکده های سلامت و مناطق دارای چشمه های آب معدنی و آب گرم(اسپاها) برای

رهایی از تنش های زندگی روزمره و تجدید قوا بدون مداخله و نظارت پزشکی و در مواردی که گردشگر بیماری جسمی

2

مشخصی نداشته باشد را گردشگری تندرستی گویند.

گردشگری درمانی، مسافرت به منظور استفاده از منابع درمانی طبیعی(آبهای معدنی، نمک، لجن و غیره) جهت درمان
× برخی بیماری ها یا گذران دوران نقاهت تحت نظارت و مداخله پزشکی را گردشگری درمانی گویند.

گردشگری پزشکی، مسافرت به منظور درمان بیماری های جسمی یا انجام نوعی از عمل های جراحی تحت نظارت پزشکان در بیمارستان ها و مراکز درمانی را گردشگری پزشکی گویند. در این نوع از گردشگری سلامت، بیمار ممکن است

× پس از درمان و معالجه نیازمند استفاده از فضاها و خدمات گردشگری درمانی باشد.(سایت الف)

× البته انواع دیگری نظیر توریسم صحت،توریسم پیشگیرانه و... نیز درادبیات گردشگری سلامت وجود دارد.

× زمینههای ارائه خدمات پزشکی در دنیا

،اعمال جراحی جایگزینی مفاصل اعمال جراحی آرایشی و پلاستیک ،برنامه های مدیریت وزن، آب گرم های درمانی ،دندان پزشکی و کاشت دندان چشم پزشکی (عمل لیزیک) ،پیوند اعضاء ،اعمال جراحی بای پس شریان قلب
اقتصاد گردشگری سلامت
" هزینه جراحی در هندوستان، تایلند یا آفریقای جنوبی اغلب یک دهم هزینه های در نظر گرفته در آمریکا یا اروپای غربی و در پاره ای از مواقع کمتر از این مقدار است. یک تعویض یا جابجایی دریچه قلب در آمریکا 200000 دلار و حتی بیشتر هزینه دارد در حالیکه چنین جراحی در هندوستان مبلغ ناچیزی نظیر 10000 دلار را شامل می شود. به طور مشابه هزینه ساخت یک پل دندانی فاقد فلز در آمریکا 5500 دلار و در هندوستان 500 دلار است یا یک دررفتگی زانو در تایلند با هزینه های درمان طبیعی 6 روزه تنها یک پنجم هزینه های صرف شده در آمریکا را شامل می شود. در رابطه با جراحی های چشم نیز مبالغ صرف شده به همین شکل است ( در آمریکا 3700دلار و در بسیاری از کشورهای دیگر 730 دلار ) . این امر در مورد جراحی های سطحی نیز صدق می کند: یک لیفتینگ ( چروک برداری ) کامل در آمریکا با 20000 دلار هزینه تحت اجرا قرار می گیرند در حالیکه در آفریقای جنوبی صرفا 1250 دلار را برای این کار در نظر می گیرند". ( نشریه
دلواره)
درآمد میلیاردی از گردشگری سلامت در دنیا
درآمد این عرصه در سال 2010 میلادی را در جهان، بیش از 100 میلیارد دلار عنوان شده است.

صنعت گردشگری در دنیا از رشد قابل توجهی برخوردار است تا جایی که تعداد گردشگران در سال 2010 میلادی با رشد 6,6 درصدی به 940 میلیون نفر رسیده است. (سایت سازمان جهانی توریسم)

ایران مقصد، هدف گردشگری سلامت در منطقه
گردشگری سلامت یا برای استفاده از امکانات پزشکی است و یا ظرفیتهای طبیعی برای درمان است.

گردشگری سلامت، ارزانی خدمات بهداشت و درمان، اصلی ترین دلیل سفر گردشگران خارجی به ایران است که در کنار پیشرفتهای علمی پزشکان ایرانی، جایگاه توریسم درمانی ایران را در منطقه ارتقا می دهد. این در حالی است که بیشتر گردشگران سلامتی که برای بهره مندی از امکانات درمانی به ایران سفر می کنند، مسافران کشورهای عراق، سوریه، لبنان، بحرین، عربستان، ترکیه، تاجیکستان، هند و پاکستان هستند و بیشتر رشته های درمانی که مورد توجه آنها قرار می گیرد،

× دندانپزشکی، ناباروری، جراحی پلاستیک، جراحی قلب و سرطان هاست.

× قابلیتهای توریسم سلامت درایران:
ایران پس از کشور اردن بیشترین ظرفیتها و قابلیت ها را در حوزه گردشگری سلامت در بین کشورهای اسلامی دارد. همچنین از نظر تنوع اقلیمی و جاذبههای سیاحتی و زیارتی فراوان، کشورمان دارای پتانسیل خوبی برای جذب توریستهای درمانی است.ایران دارای ظرفیتهای متعددی جهت جذب توریسم سلامت میباشد که از جمله آنها میتوان به چشمههای آب معدنی در اکثر استانهای کشور، مناطق کویری در قم، بخشهای درمانی ناباروری دریزد، دندانپزشکی، مراکز دیالیز و انواع جراحیهای قلب، پلاستیک و چشم در مشهد و تهران اشاره نمود.

- استان های مستعد توریسم سلامت
-1 استان تهران در استان تهران مراکز زیر بیشترین فعالیتها را در حوزه توریسم سلامت انجام میدهند:
. مرکز آموزشی ـ پژوهشی و درمانی سل و بیماریهای ریوی دارآباد: یکی از بیمارستانهای فعال در زمینه توریسم سلامت، مرکز آموزشی ـ پژوهشی و درمانی سل و بیماریهای ریوی دارآباد (مسیح دانشوری) میباشد. بیماران ریوی یا مسلول کشورهای تاجیکستان، افغانستان، عراق و آذربایجان از مراجعان اصلی این مرکز هستند.

. بیمارستان پارس . بیمارستان میلاد

. بیمارستان شهید هاشمی نژاد -2 استان خراسان رضوی

در استان خراسان مراکز زیر بیشترین فعالیتها را در حوزه توریسم سلامت انجام میدهند:

. کمیته توریسم درمانی خراسان رضوی: این کمیته در معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی خراسان رضوی تشکیل میشود . اعضای این کمیته عبارتند از: نماینده دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مدیر سازمان تأمین اجتماعی استان، یکی از اعضای دفاتر تخصصی واردکننده گردشگر درمانی، هتلدارانی که بهصورت تخصصی در این مورد فعالیت میکنند و دو کارشناس متخصص در حوزه توریسم سلامت. عملهای جراحی چشم، پوست و زیبایی و همچنین جراحی قلب و ارتوپدی در مشهد و با هماهنگی این کمیته با هزینههایی پایینتر از اروپا و در سطحی بسیار بالا انجام میشود.

. بیمارستان رضوی . بیمارستان بنت الهدی

. بیمارستان امام رضا(ع) -3 استان شیراز

. بیمارستان نمازی: این بیمارستان دارای استانداردهای لازم در گردشگری سلامت میباشد و توریستهای درمانی از کشورهای همسایه به این بیمارستان مراجعه میکنند. از جمله بخشهای این بیمارستان میتوان به مرکز پیوند کبد، مرکز پیوند مغز استخوان و مرکز پیوند کلیه اشاره کرد.

. ستاد هماهنگی توریسم درمانی که در استان فارس(شیراز) تشکیل شده است. -4 استان یزد

مرکز تحقیقات ناباروری دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی: این مرکز، اولین مرکز ناباروری در ایران بهحساب میآید که به دلیل قیمت ارزان و برخورداری از فناوری روز دنیا، مخاطبان خاصی را از کشورهای منطقه جذب کرده است. این مرکز با 20 تخت و 2 اتاق عمل علاوهبر جذب بیماران ایرانی، گردشگرانی را از کشورهای کویت، عراق، امارات،آذربایجان، پاکستان و افغانستان پذیرفته است. این مرکز از سوی وزارت بهداشت بهعنوان قطب علمی درمان ناباروری شناخته شده است و بهعنوان ارزان ترین مرکز ارائه خدمات علمی ناباروری در خاورمیانه محسوب میشود که در عین حال امکانات ارائه شده در آن نیز با علم و فناوری روز دنیا برابری میکند. به گفته رئیس این مرکز، قیمت های این مرکز نسبت به دنیا، یک دهم و نسبت به تهران، یک پنجم میباشد.
-5 استان قم

. تنها قابلیت استان قم برای توریسم درمانی، کویر و آفتاب است. کمیته توریست درمانی استان قم در معاونت گردشگری اداره میراث فرهنگی قم در حال تشکیل میباشد. (بابائی وصابری،1388ص(23 -6 استان همدان

. رونق توریسم سلامت همدان در گرو طب دارویی این شهر است. حدود 300 گونه گیاهی در همدان شناسایی شده است.