بخشی از مقاله
چکیده
یکی از موضوعات مطرح در زمینه دستیابی به توسعه و پیشرفت مستمر در عرصه فرهنگی، بیشک سهم منابع اطلاعرسانی و متقابلا دریافت و تحلیل دیدگاههای مخاطبین است. بر این اساس، در عرصه رسانهای مکتوبِ دارای نگرش دینی، نیاز سنجی مخاطبین و تلاش منسجم برای پاسخگویی به آن از جمله دغدغههای اصلی مدیران اینگونه از نشریات محسوب میگردد، چراکه هر کنش انسان دارای هدفی یا برای رفع نیازی صورت میپذیرد.
بنابراین، نیازها را میتوان از جمله مهمترین دلایل رفتار انسان دانست و از این منظر نیازهای محتوایی مشترکین، بر پایه نظریه نیازها قابل تحلیل است. این پژوهش به شیوه کمی کیفی و با بررسی نحوه فعالیت ماهنامه بین اللملی زائر - یکی از نشریات دینی مجموعه آستانقدسرضوی - در بازه زمانی 18 ماهه با رویکرد تخصصی از جمله مقالات علمی-پژوهشی و گزارشهای تفصیلی با کارشناسان برجسته دینی بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که آیا محتوای مذکور توانسته است پاسخگوی همه و یا بخشی از نیازهای مخاطبان بهویژه زائرین بارگاه منور رضوی باشد.
یافتههای این پژوهش مبتنی بر شیوه پرسشنامهای و مصاحبه تلفنی از 40 مشترک حاکی از آن است که اولویتهای مد نظر بیشتر بر مطالبه موضوعات عمومی و متنوع با رویکرد ویژه بهسیره حضرت رضا - علیهالسلام - و موضوعات مرتبط با حرم مطهر قرار دارد. از اینرو، دادههای این پژوهش میتواند در قالبی کاربردی برای نشریات عمومی در حوزه دینی با نگاهی تطبیقی مبنی بر جامعه هدف آنان و نیز در تدوین سند الگوی پایه پیشرفت با نگاهی کمی و کیفی از قابلیت استفاده برخوردار باشد.
واژگانکلیدی: ماهنامه بین المللی زائر، امام رضا - علیهالسلام - ، آستان قدس رضوی، مشترکین، میزان رضایت، توسعه و پیشرفت.
مقدمه
امروزه از جمله موضوعات مطرح در عرصه رسانه، میزان تاثیرگذاری آن بر مخاطبین میباشد. با توجه بهرشد چشمگیر اطلاع-رسانی در حوزه ملی و فراملی، جذب مخاطبین و در رسانههای مکتوب، جذب مشترکین، یکی از جریانهای اصلی برای مدیران رسانهای محسوب میگردد، چنانکه در این بین بهترین راه برای آگاهی از نوع نگرش و درخواستهای مشترکین برای جلب رضایت مستمر آنان، نظر سنجیهای متوالی - در بازههای زمانی 9 الی 12 ماه یکبار - برای آگاهی از کمبودها و نیازهای مشترکین قدیمی و جدید، با رویکرد اعمال این نظرات برای ایجاد حس اعتمادی دوسویه و متقابلا پیشرفتی توام با توسعه می-باشد.
در این بین، فضای شهر مقدس مشهد بهدلیل حضور سالیانه میلیونها زائر در آن، ظرفیتی ممتاز را برای جذب مخاطبین و مشترکین برای رسانههای مکتوب بهویژه رسانههای دینی بههمراه دارد. مشرف شوندگان بهحرم مطهر حضرت رضا - علیهالسلام - افرادی میباشند که بهقصد توسل به ائمه اطهار - علیهمالسلام - و انجام فرایض و اعمال مذهبی حضور یافته، اما همواره برطرفسازی نیازهای فرهنگی و اطلاعرسانی به آنان در طول سفر و بیش از همه پس از بازگشت به شهر خود مطرح میباشد.
در این میان آگاهی بخشی و برآوردهسازی نیازهای فرهنگی، بیشک از جمله دغدغههای اصلی نهادهای فعال در حوزه اطلاعرسانی و رسانه مجموعه آستانقدسرضوی محسوب میگردد. این نیازها را از اینرو میتوان فرهنگی با رویکرد اطلاعرسانی نامید که ارزشمند بودن آن اگرچه بعضا مبنای دینی دارد و در برخی احادیث و معارف اسلامی وارد شدهاست، ولی هنجارهای مربوط به پاسخگویی به این نیازها مبنای عرفی و فرهنگی دارد و فینفسه برای کنشگران - زائران - مطلوب و ارزشمند تعریف شدهاست. چنانکه در تعریف نیاز بحثهای دامنهداری توسط فلاسفه، حکما و دانشمندان علوم مختلف ارائه شدهاست که قسمت پذیرفته شده همگانی آن احساس کمبود همراه با کوششی در جهت برطرف کردن آن میباشد.
موضوع پژوهش حاضر بررسی میزان رضایت و همچنین نیازسنجی مشترکین ماهنامه بین المللی زائر با رویکرد کمی و کیفی و مبتنی بر ارزیابی از طریق نظرسنجی میباشد. بر این اساس، با توجه به رویکرد تخصصی این ماهنامه از فرودین 1395 الی شهریور 1396، این پژوهش بر آن است تا در گام نخست میزان تمایل مخاطبین به حفظ این روش را مورد بررسی و سپس به نیازهای آنان برای تغییرات ظاهری و محتوایی ماهنامه زائر مبنی بر تقاضای مشترکین برای دستیابی به پیشرفت ظاهری و محتوایی بپردازد. در این بررسی، نیازها تمامی موضوعاتی نیستند که زائران بهسبب آنها به مطالعه ماهنامه میپردازند، بلکه شامل موضوعاتی نیز میشود که برای برقراری یک ارتباط دوسویه بیش از پیش و انس با مفاهیم رضوی مورد نیاز آنان است.
لذا نیازها در عمل بینهایت هستند و هرکدام وسیلهای برای رسیدن به هدفی و آن هدف نیز وسیلهای برای هدف دیگر و لذا چندگانگی نیازها مطرح میگردد. از این رو نظر سنجی پیشرو با رویکرد تحلیلی و آماری در پی یافتن راهکارهایی کارآمد در راستای اولویتبخشی به نیازها و رفع کمبوها و نارضایتیهای احتمالی میباشد.
این پژوهش با بهرهگیری از روشِ نظر سنجی مستقیمِ تلفنی از میان 40 نفر از مشترکین باسابقه با طرح سوالاتی همچون: انگیزه اشتراک، بهترین مطلب مطالعه شده، میزان رضایت از مطالب تخصصی، میزان رضایت از طراحی جلد، جنس کاغذ و غیره، میزان رضایت از زمان و نحوه توزیع، اماکن مورد استقبال جهت معرفی، افراد مورد علاقه جهت مصاحبه، بخشهای مورد علاقه جهت اضافه شدن و پیشنهادات احتمالی، بر آن است تا با آگاهی نسبی از نوعِ نگرش مشترکین نسبت به رویکرد فعلی ماهنامه مبنی بر تولید محتوایی تخصصی، میزان رضایت آنان و متعاقبا از نقاط قوت و ضعف و نیز سلایق مخاطبین اطلاعاتی کاربردی به دستآورد.
بر این اساس، با طرح فرمی برای نظر سنجی، سوالهای مورد نظر در هر بخش به صورت جداگانه از نظر کمی و کیفی مورد تحلیل قرار گرفته و متعاقبا دیدگاه مشترکین در هر بخش به صورت جداگانه مورد مداقه واقع شدهاست. چنانکه با مداقه در یافتهها توانمی به الگویی منسجم و کاربردی برای مجلاتِ مکتوبِ دینی با جامعه هدف مخاطبین عمومی - که در بردارنده تمامی تمامی اقشار جامعه است - ، دست یافت. همچنین آگاهی از نیازهای مخاطبین مجلات دینی یکی از ملزومات مهم در راستای تدوین سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت محسوب میگردد، چراکه مطالبات مخاطبین تا حد زیادی نشانگر نیازهای آنان و متعاقبا تدوینِ سیاستهای توسعهای در این راستا از جمله موضوعات مطرح در حوزه فرهنگی میباشد.
