بخشی از مقاله
چکیده:
در این مقاله با استفاده از مدل همبستگی بین متغیرها، به بررسی رابطه بین مشارکت و اعتماد - سطح خرد و میانی - در کمیته امداد امام خمینی - ره - پرداخته شده و اثر متغیرهای تحصیلات، جنسیت و سن افراد به عنوان متغیر تعدیل گر در آن ارزیابی شده است. برای نیل به این هدف، نمونه آماری به حجم 371 نفر از شهروندان شهرستان رشت انتخاب و به وسیله پرسشنامه در قالب روش توصیفی اقدام به جمع آوری داده ها گردید. سپس مطابق مدل ارایه شده در این مقاله، رابطه بین متغیرها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بود که میتوان بین مشارکت مردمی و اعتماد میانی رابطه مثبت و معنادار مشاهده نمود لذا بر این اساس راهکارهای بهبود مشارکت مردمی در کمیته امداد امام خمینی - ره - تبیین گردید.
واژههای کلیدی: مشارکت، اعتماد، کمیته امداد امام خمینی - ره - .
- 1 مقدمه
میزان مشارکت1 افراد و گروه ها در فعالیت های مختلف با توجه به شرایط محیطی، نگرش به تحولات گذشته و وضعیت کنونی جوامع و نیز تقسیم وظایف بین حوزههای دولتی و غیردولتی متفاوت است. در جوامع سنتی، میزان و نوع مشارکت با تاکید بر فعالیت های کشاورزی و دامپروری قابل مشاهده است، به طوری که استمرار معاش و باورهای اجتماعی و دینی افراد، از عوامل مهم زمینه ساز برای مشارکت در سطوح مختلف جامعه بوده است. باید توجه شود که این نوع از مشارکت، بیشتر خودش جوش بوده و نقش حکومتها در مدیریت آن، چندان روشن نیست. سیر تکامل مشارکت مردم در امور مختلف کشور ایران در فعالیتهایی مانند بهرهبرداری از منابع آبی، جشن ها، مراسم عروسی و عزاداری و همچنین امور مربوط به مساجد پررنگ تر بوده است. در گذر زمان و با افزایش انتظارات مردم از حکومت ها و دولت ها، مفهوم پیشرفت و توسعه در اذهان عمومی از جایگاه ویژه و با اهمیت برخوردار شد، به طوری که در بسیاری از نظریههای توسعه، مشارکت فعال مردم در تصمیم گیری و اجرای امور مطرح گردید. به عبارت بهتر برای این که نظام اقتصادی، حقوقی، سیاسی و ... در یک کشور بتواند به صورت مطلوب عمل کند، نیازمند اعتماد مردم به آن ها است .[1] در این مقاله نیز ضمن بررسی وضعیت مشارکت همگانی در امور اجتماعی به نقش مفهوم اعتماد2 در این زمینه پرداخته میشود.
- 2 بیان مسأله
مفهوم مشارکت و ابعاد مختلف آن از شاخص های مهم عملکرد سازمانهای عامالمنفعه میباشد. به خصوص از دیدگاه اثربخشی، این موضوع می تواند برای سازمان هایی مانند کمیته امداد امام خمینی - ره - از جایگاه ویژه برخوردار باشد به طوری که در ساختن یک الگوی مردمسالار دینی و متعهد در سطح ملی و جهانی قابل طرح شود، با تاکید بر این که چگونه قشر آسیبپذیر جامعه را باید در دوران مدرن مورد حمایت قرار داد.
مفهوم مشارکت از جنبههای مختلف قابل بررسی در سطوح مختلف جوامع است. در یکی از طبقهبندیهای مهم، می توان شاهد قرار گرفتن مشارکت ذهنی در کنار مشارکت عملی بود. مشارکت ذهنی، میزان اثرگذاری شهروندان در عرصههای مختلف تصمیمگیری و سیاست گذاری است. در حالی که مشارکت عملی، میزان فعالیت شهروندان در اجرا، بهره برداری، ارزیابی و نظارت بر امورجامعه می باشد. مطابق این طبقه بندی، مشارکت عملی بیشتر در قالب تلاش های جمعی و گروهی شهروندان ظاهر خواهد شد .[2] به طور کلی برای تعامل و مشارکت شهروندان در سطح میانی و کلان میتوان مدل چهار مرحلهای زیر را در نظر گرفت :[3]
- 1 مرحله قابلیت دسترسی در این مرحله دسترسی آسان شهروندان به سازمان و دولت تاکید میشود. تا شهروندان توانایی لازم برای برقراری ارتباط را پیدا نمایند. این ارتباط با طراحی نظام مناسب فن آوری ارتباطات و اطلاعات 3 - ICT - میتواند سرعت بیشتر پیدا نماید.
- 2 مرحله جستجوی اطلاعات در این مرحله تاکید به تعامل با سازمانها و دولت جهت دریافت اطلاعات می باشد. انواع فنآوریهای اطلاعاتی میتواند اثربخشی این مرحله را زیاد نماید.
- 3 مرحله دریافت خدمات دریافت انواع خدمات مورد تقاضای شهروندان در این مرحله مطرح میشود. در این مسیر عرضه خدمات بر خط1 با پشتیبانی نظام دولت الکترونیک2 در سراسر جهان در حال افزایش است.
- 4 مرحله حوزه عمومی در این مرحله است که شهروندان نه تنها در امور جامعه بلکه در فرایند مدیریتی و حاکمیتی نیز میتوانند مشارکت نموده و تا واگذاری انواع فعالیتها ادامه پیدا نماید.به نظر می رسد که مشارکت به معنای کامل، در سطح گروه های کوچک و سازمان ها بیشتر قابل تحقق است زیرا افراد قادر به ایفای نقش بوده و وظایف مشارکتی خود را بهتر احساس و ادراک مینمایند اما مشارکت در سطوح بالاتر به تعداد بیشتری از همه مردم کشور تاکید دارد. بنابراین مفهوم مشارکت میتواند به عنوان روشی برای بهبود فرایند توسعه و یا به عنوان هدف آن نیز بررسی شود. به این دلیل در بسیاری از نظریههای توسعه، مشارکت فعال مردم در تصمیمگیریها و اجرا مطرح میگردد.
انواع مشارکت های اجتماعی در دوران کنونی از طریق سازمان های غیردولتی 3 - NGOS - و موسسات خیریه قابل مشاهده است. کمیته امداد امام خمینی - ره - نیز یک الگوی خاص در این زمینه است. هدف این سازمان در ارایه انواع خدمات برای شهروندان نیازمند و محروم خلاصه می شود که افزایش مشارکت همگانی اعم از فردی و عمومی داخل و خارج کشور از جمله آن میباشد.برای تبیین مشارکت همگانی در راستای نیل به اهداف کمیته امداد امام خمینی - ره - می توان عوامل مختلفی را مطرح نمود که یکی از آن ها اعتماد عمومی است لذا در این مقاله به بررسی نقش اعتماد در مشارکت در این سازمان پرداخته می شود. دلیل این انتخاب مرتبط است با نتایج حاصل از تحقیقات میدانی که مطابق آن در ایران اعتماد در سطح عام و تعمیم یافته در وضعیت مطلوب قرار ندارد.. به عبارت دیگر ایرانیان نسبت به سازمانها و آن هایی که کامل نمی شناسند، اعتماد لازم را ندارند و این وضعیت شامل سازمانها و موسسات خیریه جامعه نیز می باشد .[4] لذا سوال اصلی که این مقاله به دنبال پاسخ آن خواهد بود، عبارتست از این که راهکارهای افزایش مشارکت در کمیته امداد امام خمینی - ره - با تاکید بر نقش اعتماد کدام است؟
چهارچوب نظری تحقیق
مطابق دیدگاه هانتینگتون4 در برخی از کشورهای در حال توسعه، مشارکت اجتماعی یک هدف محسوب نمی گردد و معمولا تابعی از تصمیمات حکومتی می باشد که ممکن است جهت کاهش نابرابریهای اقتصادی و اجتماعی، مشارکت بخش هایی از جامعه مورد تشویق قرار گیرد .[6] در این راستا گاتری5 بر این باور است که وجود نهادهای مشارکتی در هر جامعه جز حداقل شروط لازم برای تثبیت فرایندهای مشارکت به حساب می آید .[ 6] به عبارت دیگر وی وجود یک نوع ساختار مناسب برای بهبود مشارکت همگانی را ضروری میداند و صاحب نظرانی مانند راجرز6 از عامل فرهنگ در این راستا سخن به میان می آورند و در تجزیه و تحلیل آن از یک
