بخشی از مقاله
چکیده :
عواملی همچون مسائل سیاسی ، اقتصادی ، تغییرات تکنولوژی و حوادث طبیعی موجب بروز ریسک هایی در زنجیره تأمین می شوند و باید برای چنین ریسکهایی، مدیریتی را تدبیر نمود و این امر بسیار ضروری می باشد .یکی از چالشهای مهم تولیدکنندگان ، شناسایی این ریسکها و به حداقل رساندن آنها می باشد .منبع یابی و تخصیص سفارش به تأمین کنندگان مناسب، هزینه های تأمین را به شکل قابل ملاحظه ای کاهش و قابلیت رقابت پذیری سازمان را افزایش می دهد. از طرفی در محیط پررقابت امروزی، سرعت بالای تغییرات، بر عدم اطمینان حاکم بر تصمیم گیری ها افزوده است. نوآوریهای رو به افزایش در بازار، نشانگر این است که عمر محصولات جدید کاهش و هزینه طراحی افزایش یافته است. بنابراین برای هر شرکتی ضروری است که امکان پذیری تولید محصول و توانایی ایجاد سود دلخواه را قبل از شروع یک طراحی پر هزینه و تشکیل تیم تولید، مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.فرآیند مدیریت استراتژیک هزینه، یک سیستم برنامه ریزی سود و مدیریت هزینه است که توسط قیمت فروش هدایت شده، با محوریت مشتری، متمرکز بر طراحی و بین چند دپارتمان می باشد.
این سیستم، مدیریت هزینه را در مراحل اولیه توسعه محصول آغاز نموده و با درگیر کردن فعال تمام زنجیره ارزش، در کل چرخه عمر محصول با تحلیل ریسک مالی، کنترل ریسک را ممکن می سازد. از آنجا که دنیای کسب و کار و صنعت با تحولات و دگرگونیهای متعددی همچون جهانی شدن، برون سپاری و ایجاد ائتلافهای استراتژیک مواجه است در این پژوهش که به صورت مروری و با مطالعه مقالاتی که در این زمینه وجود دارند ، انجام گردیده است سعی بر این است که مطالعه ای در زمینه تحلیل و کنترل ریسک مالی در فعالیتهای سازمان ها اعم از تجاری و غیر تجاری و بررسی عواملی که بنگاه های اقتصادی ، برای حفظ بقای خود باید در نظر بگیرند انجام گیرد. در این پژوهش بیان شده که سازمانها برای اینکه مؤثر واقع شوند، باید مدیریت ریسک زنجیره تأمین را به عنوان یک وظیفه مدیریت در درون سازمان، تعریف کنند، همچنین مدیریت ریسک زنجیره تأمین مؤثر، بر پایه همکاری و ایجاد فرآیندهای مشترک با شرکای صنعتی میباشد.
واژه های کلیدی: هوشمندی کسب و کار، استراتژی کسب و کار، مدیریت استراتژیک، زنجیره تأمین ، تغییرات تکنولوژی.
-1مقدمه :
تحولات عمده در محیط کسب و کار، مثل جهانی شدن کسب و کار و سرعت بالای تغییرات در فناوری، باعث افزایش رقابت و دشواری مدیریت در سازمانها گردیده است. در محیط کسب و کار امروز، مدیریت و کارکنان می بایست توانایی برخورد با روابط درونی و وابستگیهای مبهم و بغرنج میان فناوری، داده ها، وظایف، فعالیتها، فرایندها و افراد را دارا باشند. در چنین محیطهای پیچیده ای سازمانها نیازمند مدیرانی هستند که این پیچیدگیهای ذاتی را در زمان تصمیم گیریهای مهمشان لحاظ و تفکیک کنند. مدیریت ریسک مؤثر که بر مبنای یک اصول مفهومی معتبر قرار دارد، بخش مهمی از این فرایند تصمیم گیری را تشکیل می دهد - بابایی، . - 1388 در این مقاله این اصول بوسیله شناسایی عناصر اصلی ریسک و بررسی چگونگی تأثیر بالقوه این عناصر در موفقیت سازمانها و چگونگی مقابله و مدیریت ریسک ها مورد بحث قرار می گیرد.
.به دلیل افزایش عدم قطعیت در زنجیره تامین و بروز عواملی نظیر مسائل سیاسی، نوسانات تقاضا، تغییرات تکنولوژی، ناپایداری-های مالی و حوادث طبیعی و ...، سازمانها برای کاهش آسیب پذیری و افزایش قابلیت تحمل زنجیره تامین خود مجبور به صرف منابع برای پیش بینی تقاضا، تامین و عدم قطعیتهای داخلی سازمان شدند. توجه به این عدم قطعیتها و عوامل ایجاد کننده ریسکها موجب شد تا مساله مدیریت ریسک در زنجیره تامین مطرح شود. وجود ریسک و نیز ایجاد شکست در زنجیره تامین میتواند اثر معنی داری بر عملکرد کوتاه مدت و نیز اثر منفی بلند مدت بر عملکرد مالی سازمان داشته باشد. لذا مدیریت ریسک زنجیره تامین برای کاهش شکستهای ناشی از ریسکهای مختلفی نظیر چرخه های نامطمئن اقتصادی، تقاضای نامطمئن مشتری و حوادث طبیعی و انسانی غیرقابل پیش بینیو ... ضروری است . مدیریت ریسک مستلزم شناسایی، ارزیابی و رتبهبندی ریسکهای مختلف است. ارزیابی ریسک یکی از ارکان مدیریت ریسک بوده و هدف آن اندازهگیری ریسکها بر اساس شاخصهای مختلف از قبیل میزان تاثیر و احتمال وقوع میباشد و هر چه نتایج این مرحله دقیقتر باشد میتوان گفت که فرایند مدیریت ریسک با درجه اطمینان بالاتری انجام میگیرد.
رتبهبندی ریسکها، قسمت کلیدی این فرایند به شمار میروند. زیرا با انجام رتبهبندی، برتری هر ریسک در مقابل سایر ریسکها مشخص و در نتیجه تصمیمگیرنده میتواند در مورد میزان تخصیص منابع موجود برای مقابله با هر ریسک برنامهریزی نماید . - حیاتی، . - 1393 هدف اصلی مدیریت ریسک زنجیره تأمین تنظیم فرایندها به شکل بهینه با کاهش حداکثری ریسک می باشد .روشهای گوناگونی همانند استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره، برنامه ریزی خطی ، شبکه های عصبی، رویکرد فازی و ... - به منظور انتخاب تأمین کنندگان تحت شرایط عدم اطمینان و ریسک توسط محققان پیشنهاد شده است . امروره همکاری های بین سازمانی همچون مشارکتهای راهبردی و سرمایه گذار ی های مشترک جزء مهمترین ابزار مدیریت کسب وکار برای بهبود رقابت پذیری سازمان ها به ویژه در محیط های پیچیده و با تغییرات فزاینده کنونی است .مشارکت ها شکاف بین منابع موجود شرکت و الزامات مورد نیاز آینده را پر می کند و با امکان دسترسی سازمان ها به منابع بیرونی و نیز با ایجاد هم افزایی ، ترویج یادگیری و تغییر سریع ، رقابت جویی سازمان ها را افزایش می دهند .
مدیریت زنجیره تأمین پایدار را به صورت زیر تعریف کرده اند :"مدیریت جریانهای مواد، اطلاعات و سرمایه همچون همکاری میان سازمانها در طول زنجیره تأمین ضمن توجه به اهداف سه بعد توسعه پایدار یعنی اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی که برگرفته از سوی مشتری و نیازمندیهای ذینفعان میباشند". در کشور ما به بحث پایداری آنچنان که باید توجه نشده است، درحالیکه در قانون اساسی کشور به گونه های مختلف به هر یک از جنبه های پایداری توجه نشان داده شده است. همچنین در سند چشم انداز 1404 به هر یک از سه بعد پایداری توجه زیادی شده است. تحولات عمده در محیط کسب و کار، مثل جهانی شدن کسب و کار و سرعت بالای تغییرات در فناوری، باعث افزایش رقابت و دشواری مدیریت در سازمانها گردیده است . برای مدیرت مؤثر در سازمانها، رویکردهای نوین مدیریت و تکنیک های خاصی توصیه شده است . - صادقی مقدم ، - 1394
، امروزه، همان طور که شرایط زندگی به دلیل تغییرات رو به افزایش دنیا تغییر کرده است. متقابلاً شرایط مهم تغییر کرده است به طوری که زنجیره های تأمین با آن ها مواجه و تحت تأثیر آن ها قرار گرفته اند. مدیر با شرایط ناشناخته ی بیشتری و ریسک های جدید مواجه شده است. تقاضای مشتریان غیرقطعی تر و متنوع تر شده است و مدت زمان تحویل خدمات بسیار مؤثر است. تنوع تقاضا می تواند به عنوان یکی از منابع مهم عدم قطعیت در یک زنجیره تأمین شناسایی شود ،از این رو، موجودی و نگهداری محصول در یک مرکز توزیع موضع مهمی در زنجیره تأمین است ،وجود موجودی در این مراکز می تواند موجب کسب موقعیت در دست یابی به مزیت در نظرگیری ریسک برای غلبه بر تنوع تقاضای مشتریان شود. استراتژی در نظرگیری ریسک و متمرکز کردن موجودی درمزاکز توزیع به عنوان راه های مؤثر برای مدیریت عدم قطعیت تقاضا برای دست یابی مشتریان به سطح خدمت مناسب در نظر گرفته شده است. مدت تحویل یکی از عوامل مؤر در سطوح ذخیره اطمینان به علت عدم قطعیت تقاضای مشتری می باشد. - توکلی مقدم، . - 1392
-2پیشینه تحقیق
یوسفی - 1394 - در مدل ارائه شده، سعی بر آن داشته اند تا با بهره گیری از روش سیستم های خبره، به دو روش آزمون فرض فازی و نیز طراحی نمودن سیستم نرم افزاری پشتیبان تصمیم، امکان ارزیابی ریسک های موجود و میزان تاثیر گذاری آنها در شرایط عدم قطعیت در مورد فاکتورهای تصمیم را فراهیم نمایند. زند حسامی و همکاران - 1391 - در پژوهشی که انجام دادند ضمن تشریح مفهوم عدم قطعیت در زنجیره تامین، همچنین شناسایی ریسک های زنجیره تامین و تعیین شدت اثرشان، مدیریت ریسک در زنجیره تامین را به عنوان یکی از وظایف اصلی مدیران بیان کرده اند. بر اساس مدل پیشنهادی، مهمترین ریسک های زنجیره تامین شناسایی شده و بر اساس آن پرسشنامه ای طراحی شده است که در آن شدت تاثیر ریسک ها را نسبت به هم سنجیده و در نهایت با تکنیک دیماتل، نتایج تحلیل شد و بر اساس آن شدت تاثیر مهمترین ریسک های زنجیره تامین به ترتیب اولویت مشخص شد که عبارتند از: محیطی، منابع مالی، استراتژی، فن آوری اطلاعات و ارتباطات و تجهیزات و تکنولوژی. نصیری - 1390 - درمقاله ای به بررسی جنبه های ریسک در زنجیره تامین پرداخته است .
طراحی-روش شناسی. رویکرد- مروری برمنابع که یک چهارچوب کلی را بدست اورده و پس از آن طبقه بندی ریسک زنجیره تامین را مطالعه می کند و مدل اعمال شده را در ابتلا به خطر مورد مطالعه قرار داده است. اصالت و ارزش این بررسی شامل بسیاری از مطالعات اخیر ومنابع و مراجع می باشد. جییا و روسرفورد - - 2010، بعد رابطه فرهنگی را به مدیریت ریسک زنجیره تأمین، اضافه نمودند .آنها مسئله ریسک رابطه ای را تعریف کرده و تفاوت فرهنگی بین غرب و چین را بیان میکنند که یکی از زیرمجموعه های ریسک رابطه ای، زنجیره تأمین است و سپس انطباق فرهنگی را به عنوان راه حل این ریسک، معرفی میکنند . ترکمن و مسیکورماک - - 2009 ، نیز مدلی مفهومی را برای مدیریت ریسک زنجیره تأمین در محیط های متلاطم، ارائه دادند .آنها ریسکها را به دو دسته ریسک درونی و بیرونی تقسیم نمودند .
ریسک درونی شامل:
الف .تلاطم بازار مانند محصولات جدید، حساسیت قیمت، سطح رقابت، نوسان تقاضا،
ب .تلاطم تکنولوژیکی مانند تغییرات سریع، تأثیرات تکنولوژی سطح بالا در نظر گرفته میشود .
ریسک بیرونی نیز شامل:
الف .ریسک پیوسته مانند نرخ بهره، قیمت کالا
ب.ریسک گسسته مانند تروریسم، فاجعه ها، اعتصابات میباشد.
وو و همکاران - - 2006 ،ر روی ریسکهای عرضه متمرکز شدند و آنها را به دو دسته کلی درونی و بیرونی تقسیم کردند. ریسکهای درونی شامل ریسکهای قابل کنترل کیفیت، هزینه، ارسال به موقع، انعطاف تولید، مسائل مرتبط با مدیریت،نسبتاً قابل کنترل سانحه ها، نقاط قوت بازار، مسائل قانونی درونی و ریسکهای غیرقابل کنترل که هنوز عاملی برای آن شناخته نشده است .ریسکهای بیرونی نیز شامل ریسکهای قابل کنترل، ریسکهاینسبتاً قابل کنترل مسائل قانونی بیرونی، تقاضا، امنیت و ریسکهای غیرقابل کنترل فاجعه های طبیعی ایجاد شده به وسیله افراد، خصوصیات بازار، ثبات سیاسی اقتصادی میباشد سیدیسین و همکاران - - 2004، به جستجو، تحلیل و بیان روشهای ارزیابی ریسکهای زنجیره تأمین پرداخته و ریسکهای طراحی، کیفیت، هزینه، در دسترس بودن، قابلیت تولید، تأمین کننده، قانون و اثرات محیطی، سلامت و امنیت را شناسایی نمودند.
-3 مبانی نظری
ابتدا به تعریفی از مدیریت زنجیره تأمین می پردازیم .
