بخشی از مقاله
چکیده
آسیب شناسی اجتماعی همچون سایر حوزه های اجتماعی از شیوه عملی برای بررسی موضوعات مورد نظر خود استفاده می کند. به عبارتی برای مطالعه و بررسی علل، زمینه ها و راه حل ها در زمینه کجروی ها و آسیب ها، هم از لحاظ ذهنی به صورت شناخت مفاهیم خاص و هم به کمک ابزار وسایل تحقیق عینی به صورت پژوهش های علمی استفاده می شود.
در این مقاله هدف ارائه راهکار هایی برای مقابله با آسیب های اجتماعی است نظیر:پیروی از الگوهای ارزشمند - پیامبران و ائمه معصوم - ؛ ب - تقویت روح مذهبی - اسلامگرایی - ؛ ج - حقطلبی و باطلستیزی؛ د - پارسایی و سادهزیستی؛ه - یاد مرگ و قیامت و آمادگی برای آن؛ و - همسطح قراردادن زندگی خود با طبقات پایین یا متوسط جامعه، ز - پرهیز از دنیازدگی؛ روش جمع آوری اطلاعات در این مقاله کتاب خانه ای و استفاده از مقالات علمی دیگر می باشد.عواملی که موجب ایجاد آسیب های اجتماعی می شود از جمله :عوامل فردی همچون: آرزو های بلند ، خوش گذرانی ،زیاده خواهی ،و... و همچنین عوامل اجتماعی نظیر : طرد اجتماعی ،فقر ،دوستان ناباب و... که راهکار هایی را برای مقابله با این موارد بیان شده است.
کلید واژگان :آسیب های اجتماعی ،راهکار های مقابله با آن ، جامعه و خانواده اجتماعی ، عوامل آسب های اجتماعی
مقدمه
حدیث امام صادق - ع - سه گروه را خدا بدون حساب وارد بهشت می کند ؛امام و پیشوای دادگر ،تاجر درستکار و راستگو و پیری که عمرش را در عبادت خدا صرف کرده باشد.مطالعه انحرافات و کجروی های اجتماعی و به اصطلاح، آسیب شناسی اجتماعی عبارت است از مطالعه و شناخت ریشه بی نظمی های اجتماعی .در واقع، آسیب شناسی اجتماعی مطالعه و ریشه یابی بی نظمی ها، ناهنجاری ها و آسیب هایی نظیر بیکاری، اعتیاد، فقر، خودکشی، طلاق و...، همراه با علل و شیوه های پیش گیری و درمان آن ها و نیز مطالعه شرایط بیمارگونه و نابسامانی اجتماعی است.
به عبارت دیگر، مطالعه خاستگاه اختلال ها، بی نظمی ها و نابسامانی های اجتماعی، آسیب شناسی اجتماعی است زیرا اگر در جامعه ای هنجارها مراعات نشود، کجروی پدید می آید و رفتارها آسیب می بیند. یعنی، آسیب زمانی پدید می آید که از هنجارهای مقبول اجتماعی تخلفی صورت پذیرد. عدم پای بندی به هنجارهای اجتماعی موجب پیدایش آسیب اجتماعی است. از سوی دیگر، اگر رفتاری با انتظارات مشترک اعضای جامعه و یا یک گروه یا سازمان اجتماعی سازگار نباشد و بیشتر افراد آن را ناپسند و یا نادرست قلمداد کنند، کجروی اجتماعی تلقّی می شود.
سازمان یا هر جامعه ای از اعضای خود انتظار دارد که از ارزش ها و هنجارهای خود تبعیت کنند. اما طبیعی است که همواره افرادی در جامعه یافت می شوند که از پاره ای از این هنجارها و ارزش ها تبعیت نمی کنند. افرادی که همساز و هماهنگ با ارزش ها و هنجارهای جامعه و یا سازمانی باشند، همنوا و یا سازگار و اشخاصی که برخلاف هنجارهای اجتماعی رفتار کنند و بدان ها پای بند نباشند، افرادی ناهمنوا و ناسازگار می باشند. در واقع، کسانی که رفتار انحرافی و نابهنجاری آنان دائمی باشد و زودگذر و گذرا نباشد، کجرو یا منحرف نامیده می شوند.این گونه رفتارها را انحراف اجتماعی یا و یا کجروی اجتماعی گویند.
آسیب شناسی اجتماعی همچون سایر حوزه های اجتماعی از شیوه عملی برای بررسی موضوعات مورد نظر خود استفاده می کند. به عبارتی برای مطالعه و بررسی علل، زمینه ها و راه حل ها در زمینه کجروی ها و آسیب ها، هم از لحاظ ذهنی به صورت شناخت مفاهیم خاص و هم به کمک ابزار وسایل تحقیق عینی به صورت پژوهش های علمی استفاده می شود. ارتباط کامل و نزدیک این حوزه با رشته های علوم اجتماعی و جامعه شناسی کاملاً واضح و روشن است.
هرچند این حوزه عمدتاً به عنوان یک شاخه میان رشته ای معرفی می شود، اما در واقع یکی از مباحث اساسی جامعه شناسی محسوب می شود. از سوی دیگر آسیب شناسی اجتماعی ارتباط نزدیکی با روانشناسی دارد. از آنجایی که عمل فردی و روانی نقش بسزایی در بروز جرم و انحراف دارند، آسیب شناسی اجتماعی از ارتباط نزدیکی با روانشناسی بهره می برد و تلاش می کنند در یافته ها و نظرگاه های آن برای بررسی های خود مورد استفاده قرار دهد.
طرح مسأله
به طور کلی در بررسی وتحقیق پیرامون آسیب ها وانحرافات اجتماعی همواره به تئوری ها ونظرات اندیشمندان وجامعه شناسان غربی بر می خوریم که سعی در ارائه تعاریف مشخصی از انواع آسیب ها وانحرافات اجتماعی داشته اند وبه بررسی چگونگی ایجاد و شکل گیری آنها پرداخته و نهایتا راهکارهاییبرای جلوگیری ومبارزه با این آسیب ها ارائه داده اند. آنان کوشیده اند تا عواملی که باعث ناهمگونی و مانع ایجاد نظم اجتماعی گردیده را شناسایی نموده و به رفع ان ها اهتمام ورزند.بدون شک انحرافات باعث فرسوده شدن و تحلیل رفتن تدریجی نیروی لازم برای شکوفایی و تجدیدحیات جامعه می گردد،لذا بررسی و شناسایی و پیشگیری از آن یک عامل مهم درراه پیشرفت هر جامعه است.
اهمیت و ضرورت تحقیق
امام خمینی ره پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکید بسیار زیادی در خصوص اسلامی شدن علوم انسانی ،بحث جامعه شناسی اسلامی و...داشته اند که متاسفانه کار چشمگیری در این زمینه انجام نگرفته است.اما اکثر تئوری ها و نظریه های مربوط به آسیب ها و انحرافات اجتماعی توسط متفکرین و اندیشمندان غربی با توجه به شرایط زمانی و مکانی خاص آن مطرح شده است. در این موقعیت زمانی که ما در آن زندگی می کنیم که سیل تهاجم فرهنگی غرب سعی در تخریب ریشه های اعتقادی - فکری مسلمانان خصوصاٌ نسل جوان را دارد مراجعه به منابع غنی اسلامی ما را در راه بازسازی جامعه ای منطبق بر معیارهای اسلامی و انسانی یاری خواهد داد.الگو گرفتن از رفتارهای امام علی - ع - مستلزم شناخت صحیح اندیشه های آن حضرت است.
امام علی - ع - یکی از بزرگترین اندیشمندان و متفکران اسلامی و بشریت است و در زمینه های مختلف علمی،دارای آراء و دیدگاه های عمیق و ناب می باشند.و ایشان را باید بنیانگذار جامعه ای مدنی و سر شار از احترام به حقوق مردمان و گسترش روحیه ی عدالت جویی و بسط عنصر معنویت در تمامی حالات و رفتارهای انسان دانست.
پرسش های تحقیق
آسیب ها و انحرافات اجتماعی چگونه پدید می آیند و عوامل پیدایش آسیب ها و انحرافات اجتماعی کدامند؟چگونه تشخیص دهیم رفتاری از حالت عادی و به اصطلاح نرمال خارج شده و به حالتی غیرنرمال و نابهنجار تبدیل شده است؟
فواید و اهداف تحقیق
هدف اصلی در این تحقیق بررسی راهکار های مقابله با آسیب های اجتماعی در جامعه است و همچنین وظیفه ی نهاد ها و... در مقابل آسیب های اجتماعی چیست و هدف این پژوهش آن است که راهکار های را برای مقابله با آسیب های اجتماعی بیان نماید.
پیشینه موضوع مقابله با آسیب های اجتماعی یکی از موضوعات بسیار مهم است که در تمام جوامع بشری مطرح است و باید تدابیری اندیشید برای مقابله و همچنین راهکار هایی مناسب با آن اسیب ها پیدا کرد و اجرا نمود.
روش تحقیق
روش این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی نبوده و یک کار اسنادی و کتابخانه ای می باشد و جمع آوری اطلاعات از طریق تهیه فیش از کتب ومجلات گوناگون وسپس دسته بندی فیش ها و تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده ها اساس کار را تشکیل می دهد.
یافته های تحقیق
یکی از راه های مقابله با آسیب های اجتماعی استفاده از سیره ی معصومین - ع - می باشد.نهاد های دولتی و خصوصی هم می تواند نقش موثری در مقابله با آسیب های اجتماعی داشته باشند .
ساختار و محدوده ی تحقیق مطالعه وشناخت آسیب ها و علل پیدایش آن .2پیشگیری از وقوع انواع انحرافات در جامعه با هدف بهسازی محیط زندگی جمعی درمان انواع انحرافات با بکارگیری روشهای علمی واستفاده از شیوه های مناسب.شرح مفاهیم آسیب شناسی اجتماعی:آسیب شناسی اجتماعی مفهوم جدیدی است که از علوم زیستی گرفته شده است و مبتنی برنشانه هایی است که دانشمندان بین بیماری های عضوی و انحرافات اجتماعی قائل می شوند.
هدف های آسیب شناسی
مطالعه و شناخت آسیب های اجتماعی و علل و انگیزه های پیدایی آن ها و نیز بررسی شخصیت کژرفتاران، و ویژگی های جسمانی، روانی، فرهنگی و اجتماعی آنان. شناخت درست دردها و آسیب ها، نخستین شرط چاره جویی و بیش از نیمی از درمان است؛ درد تشخیص ناداده را درمان نتوان کرد؛ زیرا هرگونه ساختن بدون شناختن، تیر در تاریکی رها کردن است.پیشگیری از آسیب های اجتماعی به منظور بهسازی محیط زندگی جمعی و خانوادگی. از آنجا که پیشگیری همواره ساده تر، عملی تر و کم هزینه تر از درمان است، دارای اهمیت بسیار می باشد.
درمان آسیب دیدگان اجتماعی با به کارگیری روش های علمی و استفاده از شیوه های مناسب برای قطع ریشه ها و انگیزه های آنان.تداوم درمان برای پیشگیری و جلوگیری از بازگشت مجدد کژرفتاری و بررسی شیوه های بازپذیری اجتماعی.در عصر ما پیشگیری مهمتر از درمان است. بسیاری از آسیب شناسان اجتماعی برآنند که برای مبارزه با کژرفتاری ها باید زمینه اجتماعی آن ها را از میان برداشت.
برای حصول این منظور رعایت دو اصل ضروری است:سالم سازی جامعه و سالم سازی خانواده نمودار آسیب های اجتماعی در گونه شناسی آسیب های اجتماعی از ملاک های متفاوتی می توان استفاده نمود . این ملاک ها در هر جامعه ای حداقل چهار خرده نظام فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اختصاص دارند که در هر یک از این حوزه ها کنشگران فردی و جمعی می توانند با رعایت اصول و قواعد عمل جمعی مورد قبول در آن حوزه ها به چار نوع سرمایه یا منبع ارزشمند سرمایه فرهنگی یا دانش، سرمایه اجتماعی یا تعهد و منزلت، سرمایه سیاسی یا قدرت و سرمایه اقتصادی یا ثروت- مورد نیاز هر جامعه دست یابند. هر نوع فعالیتی که خارج از چارچوب اصول و قواعد عام عمل جمعی برای رسیدن به منابع ارزشمند صورت گیرد کجروی محسوب می شود.
انواع آسیب های اجتماعی از دیدگاه امام علی - ع -
ظلم وستم ،بی ایمانی ،رشوه خواری و ربا ،دنیا گرایی،فقر ، ثروت اندوزی،همنشینی با افراد منحرف، کاستی درعقل ونادانی، نفاق ،تکبر و خود پسندی ،بی تفاوتی در یاری حق، ترک امر به معروف و نهی از منکر،حاکمیت نا اهلان و انزوای صالحان، پیمان شکنی،انحصار طلبی، فتنه ،زمینه های فتنه، استبداد ،تجاوز ، تهدید و ارعاب ، سلطه گری و سلطه پذیری است.
شیوه های برخورد امام علی - ع - با منحرفین، عامل انحراف فرد است یا اجتماع.راهکارهای امام علی - ع - در برخورد با آسیب های اجتماعی ،تعلیم و تربیت بعنوان راهی برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی .مفهوم تربیت . عوامل تربیت.روش های تربیت . ایمان . عبرت گرفتن .قرآن خواندن .نگه داری زبان . پرهیزگاری - تقوا - ویاد مرگ .درمان شهوت. شیوه ی برخورد با دنیا.درمان تکبر انفاق. راه های پیشگیری و مقابله با استبداد.مالیات بعنوان راهی برای مبازه با فقر و ثرو ت اندوزی.عدالت اجتماعی وظایف فرماندار در قبال فقرا و محرومان جامعه است.
دیدگاه های امام علی - ع - پیرامون نقش فرمانروا
دولت و حکومت در حفظ و تعادل جامعه .حقوق متقابل مردم و حکومت .قدرت سیاسی و نقش آن در مبارزه با فقر.دستگاه قضایی و نقش آن در مبارزه با ظلم و فساد .راهکارهای مقابله با فتنه معیار ها و ملاک های تشخیص یک رفتار با این معیارها و ملاک ها می توان تشخیص داد که رفتاری در یک سازمان، نهاد و یا جامعه ای عادی و مقبول و نرمال است، یا غیر عادی، غیرنرمال و نابهنجار عمدتاً معیارهایی برای این امر وجود دارد.
ملاک آماری: از جمله ملاک های تشخیص رفتار نابهنجار، روش توزیع فراوانی خصوصیات متوسط است که انحراف از آن، غیر عادی بودن را نشان می دهد .کسانی که بیرون از حد وسط قرار دارند، افراد نابهنجار تلقّی می شوند و رفتار آنان رفتاری غیرنرمال و انحرافی تلقی می شود. برای مثال، از نظر آماری وقتی گفته می شود که لباسی مُد شده، یعنی بیشتر افراد جامعه آن را می پوشند. بنابراین، صفتی که بیشتر افراد جامعهنپذیرند، خارج از هنجار تلقّی شده و غیر طبیعی و نابهنجار تلقّی می شود.
ملاک اجتماعی: انسان موجودی اجتماعی است که باید در قالب الگوهای فرهنگی و اجتماعی زندگی کند. اینکه تا چه حد رفتار فرد با هنجارها، سنّت ها و انتظارات جامعه و یا نهاد و سازمان خاصی مغایرت دارد و جامعه چگونه درباره آن قضاوت می کند، معیار دیگری برای تشخیص رفتار نابهنجار و بهنجار است. یعنی رفتاری که مورد قبول افراد نباشد و مثلا با پوشیدن لباس خاصی از سوی افراد جامعه با عکس العمل آنان مواجه شویم، این گونه رفتارها نابهنجار تلقّی می شود. البته، این معیار هم در همه جوامع امری نسبی است.
