بخشی از مقاله
چکیده
"امنیت "4درفضاهای شهری 5یکی از مهمترین شاخصهای کیفیت زندگی و کیفیت فضا محسوب میشود و به رغم اینکه مساله امنیت درهر جامعه یک مقوله پیچیده و دارای ابعاد متنوع ومتعدد اجتماعی، اقتصادی وفرهنگی است، درتامین این نیاز نمی بایست از نقش وتاثیر شهرسازی وعوامل محیطی غافل شد . به طور کلی عوامل موثر در امنیت فضا های شهری درعاملهای اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی و محیطی خلاصه میگردد.در این راه شهرسازی بویژه طراحی شهری می تواند از طریق با شناخت وکاربرد اصول CPTED6 در پیشگیری از جرم در جامعه نقش ایفا کند و فضاهای شهری امن از طریق طراحی مناسب و امن خیابانها، میادین ، محلات و پارکهای شهری برای شهروندان ایجاد کند .
در این میان مهمترین نقش شهرسازی فراهم ساختن امکان نظارت اجتماعی و دسترسیهای بهتر و سالمتر در محیط های شهری است. در این چارچوب با توجه به نقش عوامل محیطی در بروز جرایم و براساس استراتژی جلوگیری از جرم مکان- محور، رویکرد جلوگیری از جرم از طریق طراحی محیطی CPTED، به عنوان تئوری مستقلی پدیدار شده و امروزه بعنوان رویکردی در حال توسعه و در حال اجرا درمقیاس جهانی در حوزه های شهرسازی و طراحی شهری شناخته می شود. این نوع رویکرد جدید محیطی جرم، براین مدار است که بتوان از طریق ساختارکالبدی شهری وطراحی محیط های مصنوع از ارتکاب جرایم جلوگیری نمود. این امر از طریق کاهش پتانسیل طبیعی وکالبدی مناطق شهری در جرم خیزی یا کاهش امکان دهی به وقوع جرم ممکن می شود.
مقدمه
یکی از عمدهترین دلایل شکلگیری اجتماعات انسانی امنیت است .انسانها در محل سکونت خود احساس امنیت می کنند .اما امروزه با گسترش شهرنشینی احساس امنیت دچار مشکلات زیادی شده است . در شهرهای قدیمی و کوچک، احساس امنیت بیشتری وجود داشت و در نتیجه زمینههای وقوع جرم در حداقل ممکن بود .ولی در جوامع شهری بزرگ امروز، زمینههای احساس ناامنی یکی از مهمترین مسایل شهری محسوب شده و به موجب آن شرایط برای وقوع جرایم بسیار مستعدتراست.
با این شرایط اکتفا و بسنده کردن به ابزارهای کنترل رسمی از جمله پلیس و دستگاه قضایی برای مقابله با این آشفتگیهای اجتماعی وافی به مقصود نخواهد بود . به عبارت ساده، برای ایجاد احساس امنیت شهری، گماردن مأموران پلیس به عدد جمعیت ساکن نه امکانپذیر است و نه منطقی به نظر میرسد . اما مسأله مورد نظر این مطالعه شناخت ویژگیهای کالبدی و فضایی است که بعضاً به دلایل متعدد، مکان را مستعد جرم خیزی و یا ساکنین را با عدم احساس امنیت مواجه میکند .در واقع چون وقوع هر نوع جرم مستلزم شرایط مساعد مکانیست، برخی از مکانها در شهرها واجد ویژگیهایی میشوند که با شرایط مورد نیاز برای وقوع جرم مطابقت مینماید .این مکانها و فضاها در شهرها، مکانها و فضاهای جرم خیز نامیده میشوند .
در این ارتباط به نظر میرسد، جامعه شهری، نظام اجتماعی و نظام شهرسازی ما هنوز به نقش شهرسازی ومعماری برنامهریزی و طراحی فضایی، کالبدی و محیطی در پیشگیری از جرایم شهری آگاه نشده است .نظام اجتماعی ما تاکنون از قدرت خارقالعاده معماری وشهرسازی و نیز مکانیزم هایی همچون ضوابط و مقررات شهرسازی در تغییر کیفیتها و الگوهای زندگی به خوبی بهره کافی نبرده و از دست نامرئی آن در فراهم کردن امکان کنترلهای اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرایم غافل مانده است وهنوز جامعه حرفه ایی و اجرائی ما از توان لازم جهت ساماندهی محیطی که فراهم آورنده آسایش وامنیت محیطی گردد برخوردار نشده است، حال آن که روانشناسان محیطی در تحقیقات و پژوهشهای علمی خود اثر تظاهرات ناهنجار شکلی را بر ایجاد الگوهای رفتاری ناهنجار به اثبات رساندهاند . این مقاله با مروری بر برخی منابع ، به شناخت این مسئه و نقش شهرسازی و بویژه طراحی شهری در آن می پردازد .
روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و از نوع تحقیقات و پژوهش های کاربردی محسوب میشود. در روش تحقیق تحلیلی به طور کلی سعی بر آن است که با توجه به رابطه موجود بین پدیده ها - رابطه علت و معلولی - به بررسی و تحلیل آنها پرداخته شود و از این طریق مشکل یا علت کشف گردد که در این تحقیق کاربرد دارد.روش گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی می باشد.
ادبیات تحقیق امنیت فضاهای شهری
"امنیت "درفضاهای شهری یکی از مهمترین شاخصهای کیفیت زندگی و کیفیت فضا محسوب میشود و به رغم اینکه مساله امنیت درهر جامعه یک مقوله پیچیده و دارای ابعاد متنوع ومتعدد اجتماعی، اقتصادی وفرهنگی است، درتامین این نیاز نمیبایست از نقش وتاثیرعوامل محیطی غافل شد. تعریف لغوی امنیت عبارت است از حفاظت در مقابل خطر - امنیت عینی - ، احساس ایمنی - امنیت ذهنی - و رهایی از تردید - اعتماد به دریافت های شخصی - و همچنین امنیت عبارت است از رهایی نسبی ازتهدیدات زیان بخش می باشد - . - Morz,1980:105 طبق تعریفی که در دیکچنری آکسفورد درباره امنیت آمده است میتوان امنیت را بدین گونه تعریف و تشریح کرد: امنیت عبارت است از رهائی از خطر و ناراحتی ، و نیز تدابیری که برای حفاظت در برابر جاسوسی ، حمله ، تهاجم ، دزدی و نظایر آن اتخاذ میشود - . - cowie, 1989:1143
امنیت اجتماعی یکی از ابعاد رفاهی کیفیت زندگی انسان است که درآن مردم، افراد و اجتماعات به اندازه کافی از مخاطرات متفاوت حقیقی و یا فرضی در امان بوده و یا قادر به کنار آمدن با پیامدهای آن مخاطرات می باشند و چنانچه توانایی کنارآمدن با مخاطرات را نداشته باشند، به آنها در این امر یاری رسانده می شود .تمامی این موارد پدید آورنده شرایطی است که دنبال کننده نیازهای فرهنگی، حیات اجتماعی ، اقتصادی ومحیطی آنان است - صالحی،. - 1387
مفهوم CPTED
با توجه به نقش عوامل محیطی در بروز جرایم و براساس استراتژی جلوگیری از جرم مکان- محور، رویکرد جلوگیری از جرم از طریق طراحی محیطی CPTED، به عنوان تئوری مستقلی پدیدار شده و امروزه بعنوان رویکردی در حال توسعه و در حال اجرا درمقیاس جهانی در حوزه های شهرسازی و طراحی شهری شناخته میشود. این نوع رویکرد جدید محیطی جرم، براین مدار است که بتوان از طریق ساختارکالبدی شهری وطراحی محیط های مصنوع از ارتکاب جرایم جلوگیری نمود . این امر از طریق کاهش پتانسیل طبیعی وکالبدی مناطق شهری در جرم خیزی یا کاهش امکان دهی به وقوع جرم ممکن می شود - محمودی نژاد و تقوایی،. - 1386
