بخشی از مقاله
چکیده
در مهندسی ارزش با محاسبه شاخص ارزش عملکردهاي یک محصول و رتبه بندي عملکردها بر اساس شاخص ارزش، عملکردهاي بحرانی شناسایی شده و سپس تصمیمات لازم در مورد افزایش ارزش عملکردهاي داراي شاخص ارزش پایین اتخاذ می شود. شاخص ارزش عملکرد از نسبت بهاي عملکرد به هزینه عملکرد به دست می آید. بهاي و هزینه عملکردها معمولا به صورت مقادیر تخمینی بوده که در برآورد آنها از نظرات ذهنی اعضاي گروه مهندسی ارزش استفاده می شود، در حالی که نظرات ذهنی همواره شامل عدم اطمینان می باشند. عدم اطمینان در بها و هزینه عملکردها موجب ایجاد عدم اطمینان در شاخص ارزش عملکردها و در نهایت در رتبه بندي ارزشی عملکردها می شود. در این مقاله با استفاده از تئوري مجموعه هاي فازي یک روش تصمیم گیري گروهی فازي براي مواجهه با عدم اطمینان موجود در مهندسی ارزش ارائه شده است که در آن، نظرات اعضاي گروه در مورد درجه اهمیت عملکردها و بهاي عملکردها به صورت متغیرهاي زبانی و یا مجموعه هاي فازي می باشد. شاخص ارزش عملکردها به صورت اعداد فازي به دست آمده و با مقایسه آنها، عملکردها رتبه بندي می شوند.
ک- مقدمه ش
هر محصولی داراي اجزایی است که هر یک براي هدف یا اهداف خاصی در نظر گرفته شده اند. در مهندسی ارزشذ به این اهداف در اصطلاح عملکردل گفته می شود. هدف از انجام مهندسی ارزش، دستیابی به عملکردها با کمترین هزینه ممکن است. کمترین هزینه مورد نیاز جهت انجام شدن عملکرد را بهاي عملکرد و میزان هزینه صرف شده جهت بوجود آمدن عملکرد در محصول را هزینه عملکرد گویند که بخشی از هزینه کل صرف شده براي محصول می باشد. هزینه کل محصول مجموع هزینه هایی است که در رابطه با مواد، طراحی، فرایند، بالاسري و غیره براي محصول صرف شده است.
نسبت بهاي عملکرد به هزینه عملکرد را شاخص ارزش عملکردص می نامند. در مهندسی ارزش با استفاده از یک تصمیم گیري گروهی؛ بهاي عملکردها و هزینه عملکردها برآورد شده و با محاسبه شاخص ارزش، عملکردها رتبه بندي می شوند تا عملکردهایی که شاخص ارزش کوچکی دارند شناسایی شده و در نهایت تصمیمات لازم جهت انجام اقدامات اصلاحی براي کاهش هزینه این عملکردها و در واقع افزایش شاخص ارزش آنها اتخاذ می شوندبذم.در روشهاي متداول براي برآورد هزینه عملکرد ها، ابتدا محصول به بخشهاي تشکیل دهنده آن تقسیم شده و عملکردهاي هر یک از بخش ها تعیین می شوند.
در مورد بخشهایی که فقط یک عملکرد دارند، هزینه عملکرد برابر با هزینه بخش مربوطه بوده و در مورد بخش هایی که در آنها چند عملکرد وجود دارد افراد گروه با انجام مقایسات زوجی عملکردها یک درجه اهمیت از نظر میزان هزینه زا بودن عملکردها به آنها تخصیص می دهند.در صورتی که یک عملکرد نسبت به دیگري کم اهمیت، نسبتا با اهمیت و یا با اهمیت باشد به ترتیب اعداد ذ ، ل یا ص به درجه اهمیت عملکرد مربوطه تخصیص می یابد.با مجموع درجه هاي اهمیت هر عملکرد و تقسیم آن بر مجموع کل درجه هاي اهمیت عملکردهاي موجود در بخش مربوطه، سهم هر یک ازعملکرد ها در هزینه بخش به دست آمده و هزینه عملکردها مشخص می شود.
بنابراین در برآورد هزینه عملکردها از نظرات ذهنی افراد گروه مهندسی ارزش استفاده می شود که شامل عدم اطمینان می باشد. شایان ذکر است که هزینه کل مجموعه و هزینه هر یک از اجزاء نیز به طور دقیق قابل محاسبه نبوده و در آنها نیز عدم اطمینان وجود دارد. براي برآورد بهاي عملکردها معمولا از روش مقایسه با نمونه هاي خوبخ استفاده می شود. به این ترتیب که هزینه عملکردهاي بهترین محصول رقیب به عنوان بهاي عملکردهاي محصول فعلی انتخاب می شوند. زیرا در واقع کمترین هزینه صرف شده دستیابی به عملکردهاي مورد نظر می باشند که موفق به کسب رضایت مشتري نیز شده اند.
همانطور که بیان شد در برآورد هزینه عملکردهاي یک محصول عدم اطمینان وجود دارد. لذا در بهاي عملکردهاي محصول نیز که در واقع هزینه عملکردهاي بهترین محصول رقیب می باشد نیز عدم اطمینان وجود دارد. در مواردي که نمونه هاي خوب موجود نمی باشند و یا در دسترس نیستند؛ بهاي عملکردها با تکیه بر نظرات شخصی افراد گروه مهندسی ارزش تخمین زده می شوند که شامل عدم اطمینان می باشد. از آنجا که شاخص ارزش عملکرد از بهاي عملکرد و هزینه عملکرد داراي عدم اطمینان بوجود می آید، در شاخص ارزش عملکردها و در نتیجه در رتبه بندي عملکردها نیز عدم اطمینان وجود خواهد داشت. بدین ترتیب در آنالیز بها- هزینه-عملکرد که یکی از گامهاي اساسی مهندسی ارزش می باشد، عدم اطمینان وجود دارد.در تص سال اخیر در حل مسائلی که پارامترها و کمیت هاي آن به صورت دقیق قابل بیان نیستند و در مقدار آنها عدم اطمینان وجود دارد ازتئوري مجموعه هاي فازيز به طور گسترده استفاده شده است.
با تعریف پارامترها و کمیت هاي نا دقیق به صورت مجموعه هاي فازي سعی می شود عدم اطمینان موجود در مساله بر طرف شده و به نتایجی با اطمینان بیشتر دست یافت. ناگاساوا بلم با در نظر گرفتن بهاي عملکرد ها و هزینه عملکردها به صورت اعداد فازي مثلثی، شاخص ارزش عملکردها را به صورت اعداد فازي مثلثی به دست آورده و با مقایسه اعداد فازي مثلثی حاصل اقدام به رتبه بندي عملکردها نموده است. تاکنون روشی عملی براي به دست آوردن اعداد فازي مثلثی بهاي عملکرد ها، هزینه عملکردها و شاخص ارزش عملکردها ارائه نشده است. در این مقاله با ارائه یک روش تصمیم گیري گروهی فازيخ؛ بهاي عملکرد ها، هزینه عملکردها و شاخص ارزش عملکردها را به صورت اعداد فازي به دست آورده و با مقایسه شاخص ارزش فازي عملکردها، رتبه بندي عملکردها انجام می شود.
ذ- تئوري مجموعه هاي فازي ش
تئوري مجموعه هاي فازي که براي نخستین بار توسط پرفسور لطفی زاده ارائه شده در حل مسائلی که نمی توان پارامترها و کمیت ها را به طور دقیق تعریف نمود، مورد استفاده قرار می گیرد. در مواردي که می توان چندین مقدار براي هر پارامتر در نظر گرفت به طوري که هر مقدار داراي یک میزا ن لیاقت براي آنکه پارامتر مقدار مربوطه را اخذ کند؛ می توان یک مجموعه زوج هاي مرتب تعریف کرد که عناصر اول زوج هاي مرتب بیانگر مقادیر ممکن براي کمیت مربوطه بوده و عناصر دوم زوج هاي مرتب نشانگر میزان لیاقت مقادیر مربوطه می باشند که اعددي بین صفر و یک هستند. به این نوع مجموعه ها ، مجموعه هاي فازي گویند.
