بخشی از مقاله
چکیده: زنجیره تامین بهعنوان یکی از حوزههاي پژوهشی جدید مدیریت بهمنظور کمک به شرکتها در به رسمیت شناختن منابع بالقوه و غلبه بر چالشهاي مرتبط با عملیات و استراتژيها، تکامل یافته است. یکی از مزیت هاي رقابتی پایدار براي سازمانهاي تولیدي، کاراتر کردن فعالیت هاي زنجیره تامین است و از عمده این فعالیت ها که می تواند موجب صرفه جویی بسیار در هزینه ها شود فعالیت هاي لجستیکی است. مدیریت فعالیتهاي لجستیکی، علاوه بر اینکه یک منبع مهم براي خلق مزیت هاي رقابتی محسوب میشود، می تواند موجبات رضایت مشتریان و پاسخگویی به نیازهاي هاي آنان را فراهم آورد. یکپارچه سازي طراحی شبکه لجستیک نیز به همین دلیل از اهمیت بالایی برخوردار است.
در زنجیره تأمین، ارزیابی کارایی تأمین کنندگان یکی از چالش هاي مهم به شمار می آید و ارایه یک رویکرد جامع براي رسیدگی به مسئله انتخاب تامین کننده بسیار مهم است. در این تحقیق از چارچوبی متمایز براي ارزیابی کارایی تأمین کنندگان زنجیره تامین ساخت موتور هاي دیزل سنگین با در نظر گرفتن شاخص هاي موثرکمی و کیفی و با در نظر گرفتن ملاحظات مرتبط با ریسک انتخاب و تکنیک هاي تصمیم گیري و رویکرد تحلیل پوششی داده ها استفاده کرده ایم. از انجا که عموما در تحلیل پوششی داده ها از متغیرهاي کمی استفاده میشود، از فرایند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - براي تبدیل شاخص هاي کیفی به کمی بهره برده ایم. در این پژوهش سعی بر آن است تا روشی جامع براي ارزیابی و انتخاب تامین کنندگان زنجیره تامین قطعات 5C موتور هاي دیزل سنگین را با بکار گیري از رویکرد ادغامی فوق ارائه نمائیم.
.1 مقدمه
امروزه یک راه بالقوه براي حفظ مزیت رقابتی و بهبود عملکرد سازمانی، زنجیره تأمین کارا است. بدین صورت دیگر رقابت بین سازمانها نیست، بلکه بین زنجیره هاي تأمین است و نشان داده میشود که عملکرد مؤثرتر زنجیره تأمین به بهبود کارایی سازمان می انجامد.[1] بنابراین، مدیریت زنجیره تأمین - 1 - SCM یک عامل استراتژیک براي دستیابی بهتر به اهداف سازمانی نظیر افزایش اثربخشی، بهبود خدمات به مشتري و افزایش سودآوري محسوب می شود. لیکن براي بدست آوردن یک SCM بهتر، توسعه یک سیستم ارزیابی عملکرد که بطور صحیح عملکرد واقعی زنجیره تأمین را منعکس کند، اهمیت دارد.[2]
مدیریت زنجیره تأمین نیز همچون هر نظام و رهیافت مدیریتی به نظام سنجش عملکردي در جهت شناسایی موفقیت، تعیین میزان تحقق نیازهاي مشتریان، کمک به سازمان در درك فرایندها، کشف دانسته هایی که پیش از این سازمانها بدان واقف نبوده اند و در نهایت بهبودهاي برنامه ریزي، نیاز دارد[3] با پیچیده شدن رقابت در بازار امروز، مدیریت زنجیره تأمین و به تبع آن ارزیابی عملکرد فرایندهاي زنجیره تأمین، به موضوعی تأثیرگذار مبدل گشته است.
این امر در شرکتهاي بزرگ و گروههاي صنعتی بالاخص صنایع موتورساز داراي نقش مؤثرتر و عمیق تري است.[4] رشد صنعت تولید موتور دیزل و افزایش تعداد قطعه سازان در زنجیره تأمین این صنعت حساس کشور، روز به روز بر اهمیت برنامه ریزي منابع در این زنجیره می افزاید. درحال حاضر زنجیره تأمین هریک از موتورها، تعداد قابل توجهی از واحدهاي قطعه ساز در سراسر کشور را دربر می گیرد.
لزوم خودکفایی در صنعت تولید موتور، افزایش تعداد سازندگان و بهینه سازي تأمین قطعات اولیه از تأمین کنندگان براي هر یک از واحدهاي تولید، سبب افزایش اهمیت توجه به این زنجیره ها می گردد و همچنین منافع ناشی از کارایی یا هزینه هاي ناشی از عدم کارایی این زنجیره ها نقش مهمتري در کل هزینه ها و منافع سازندگان دارد. [5 ] لذا با توجه به اهمیت و نقش مؤثر مقوله ارزیابی عملکرد در مدیریت زنجیره تأمین، تدوین و پیاده سازي یک سیستم جامع و مدون ارزیابی عملکرد بایستی به عنوان یکی از نیازهاي اصلی سازمانهاي بزرگ مانند صنایع موتورسازي مورد توجه قرار گیرد[6]
اندازه گیري کارایی براي ارزیابی عملکرد سازمانها، همواره مورد توجه بوده است.[8] میان متدهاي زیاد ارزیابی، تحلیل پوششی داده ها 2 - DEA - بطور گسترده براي ارزیابی عملکرد نسبی یک مجموعه از فرایندهاي تولید که واحدهاي تصمیم گیري - DMUs - نامیده میشوند، استفاده میشود زیرا مدلهاي DEA با درنظر گرفتن ورودي و خروجی هاي چندگانه، نیاز به رجوع به تابع دقیق تولید ندارند - چن3،. - 2011 تحلیل پوششی داده ها روشی غیرپارامتري است که کارایی نسبی واحدها را در مقایسه با یکدیگر ارزیابی می کند.
[9] مدل اولیه DEA توسط چارنز و کوپر و رودز در سال 1978 توسعه یافت،آنها به دیدگاه غیر پارامتریک "فارل" که در سال 1957 براي ارزیابی کارایی واحدهاي تصمیم گیري با دو نهاده و یک ستاده مطرح شده بود،استفاده از برنامه ریزي ریاضی را اضافه کردند،که به مدل CCR، بازده به مقیاس ثابت معروف شد که توانایی اندازه گیري کارایی با چندین ورودي و خروجی را داشت و در سال 1984 ، بنکر ، چارنز و کوپر با تغییر در مدل CCR، مدل جدیدي به نام BCC با بازده بر مقیاس متغیّر را مطرح نمودند [10]
یکی از نواقص این مدلها غفلت از فعالیت هاي درونی و پیوسته است. مدلهاي کلاسیک DEA نمی توانند بطور صریح به محصولات میانی رسیدگی کنند[11] بلکه هر DMU را با در نظر گرفتن فقط مصرف ورودیهاي اولیه و تولید خروجیهاي نهایی توسط آن، یک "جعبه سیاه" تلقی میکنند. - چن، - 2011 مدل هاي DEA سنتی، جایی که یک فرایند کمی ارائه شود فقط کارایی را می توانند اندازه گیري نمایند.[11]
لذا جهت این موضوع در این پژوهش براي نخستین بار با استفاده از روش دلفی فازي غربالگري خروجی هاي DMU ها انجام خواهد پذیرفت و معیار و روش جدیدي در غربالگري خروجی DMU ها خواهد بود و با استفاده از این روش خروجی هاي مطلوبی از هر یک از DMU بدست خواهد آمد و اعتبار این روش را دوچندان خواهد کرد. از طرفی دیگر با استفاده از ماتریس مقایسه زوجی، هر یک از DMU ها را بر اساس شاخص هاي غربالگري شده را با استفاده از روش AHP رتبه بندي می کنیم.
همچنین در گام بعدي با استفاده از روش DEA سنتی خروجی محور CRS کلیه تامین کنندگان را بر اساس DMU هاي کارا را مشخص می نماییم و با استفاده از نوآوري پژوهشی که در این پایان نامه ارائه خوهد شد با استفاده از رویکرد جدید بر اساس AHP-Super Efficiency DEA علاوه بر بررسی کارایی واحد هاي تصمیم گیرنده، بصورت همزمان رتبه بندي DMU ها را انجام می دهیم. یکی از مهمترین نوآوري هاي این پژوهش ارائه مدل ریاضی جدید DEA خروجی محور بوده که با استفاده از تلفیق آن با روش AHP یک گونه روش جدید در حوزه ارزیابی تامین کنندگان ارائه خواهد شد.
.2 پیشینه تحقیق یائو در سال 2017 بیان داشتند که، ماهیت رقابتی محیط تجاري، آگاهی سازمان هاي مبتنی بر بهره وري را ازسطح نسبی اثربخشی و کارایی خود در برابر رقبا الزامی می سازد. این موضوع اولاً نشان دهنده نیاز به مکانیزمی موثر است که امکان کشف مدل هاي بهره وري مناسب را براي بهبود عملکرد سازمانی کلی فراهم کند و ثانیاً بیانگر نیاز به یک مکانیزم بازخوردي است که امکان ارزیابی مدل هاي بهره وري مختلف را به منظور انتخاب مناسب ترین مدل فراهم کند. ما در این مقاله بر سازمان هایی تمرکز می کنیم که وضعیت محیط سازمانی درونی - براي مثال احتمالاً نماینده دیدگاه منبع محور هستند - و بیرونی - براي مثال احتمالاً نماینده دیدگاه موقعیتیابی هستند - خود را در فرموله سازي استراتژي هاي خود در نظر می گیرند.
ما یک سیستم پشتیبانی از تصمیم - DSS - مبتنی بر DEA را پیشنهاد و آزمایش می کنیم که هدف آن ارزیابی و مدیریت عملکرد نسبی چنین سازمان هایی است.[12] همچنین سینگ در سال 2014 بیان داشتند که، نیروي انسانی در یک سازمان، یک دارایی مهم و اساسی را شکل می دهد. پرسنل واجد صلاحیت صاحب توانایی هاي آکادمیک و مدیریتی منحصربفردي در رشته هاي خاص و قابلیت هاي فردي هستند که می توانند بسیاري از وظایف مختلف در بازاریابی و پژوهش را که در هر سازمانی نیاز است به انجام رسانند زیرا در واقع آنها هستند که به عملکرد سازمان اعتبار می بخشند.
از اینرو طرح شیوه هاي گویا براي ارزیابی قابلیت پرسنل در حین استخدام امري حیاتی محسوب می شود. شیوه هایی که معمولاً براي تصمیم گیري در شناسایی خصوصیات عملکردي از جمله وظایف سنگین آنها استفاده می شوند شامل شیوه هایی مانند دلفی و ماتریس تصمیم، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - و ...می شود. روش AHP نظریه کیفی کارشناسان را به مقادیر کمی تبدیل کرده و یک ماتریس تصمیم بوجود می آورد.
در این مقاله، در این پژوهش روش تحلیل پوش داده ها - DEA - را بررسی کرده تا وزن هاي داخلی شیوه هاي جایگزین را با توجه مقایسه دو به دو ماتریس قضاوت ایجاد نماید که در AHP براي یک سیستم سه خصوصیته جهت سنجش عملکرد پرسنل در سطوح ورود به سلسله مراتب مدیریتی بکار می رود. چند قضاوت کارشناسی براي تعیین وزن خصوصیت ها در نظر گرفته شده است. در نتیجه، DEAHP - یا شیوه ترکیبی - DEA-AHP در این مقاله به عنوان جایگزینی براي روش هاي سنتی مشتق گیري وزنی در AHP پیشنهاد شده است[6]
ژوا در سال 2016، مدیریت زنجیره تامین در کشور هاي عضو اکو به روش تحلیل پوششی داده ها انجام داده است. در این پژوهش، یک مدل ریاضی به منظور تعیین استراتژي حمل و نقل براي کاهش مصرف منایع و کاهش آلودگی زیست محیطی است. در نهایت مدل ارائه شده به منظور صحه گذاري مدل ایجاد شده در کشور چین در شرکت تولید کننده تهویه هوا ارائه و توسعه داده شد.[13] لیم در سال 2016 بیان داشتند که انتخاب تامین کننده، مسئله مهمی است که در مدت سالیان متمادي، مدیران زنجیره تامین به آن مواجه بودهاند.
انتخاب تامین کنندگان مناسب، همانند انتخاب - تنها بر اساس قیمتی - که آنها پیشنهاد می کنند، دیگر آسان نیست. معیارهاي کمی و کیفی بسیاري وجود دارند که بایستی مد نظر قرار بگیرند. بنابراین نیاز مبرمی به رویکردي وجود دارد که بتواند این معیارها را پوشش دهد. به علاوه، از آنجا که امروزه زنجیره هاي تامین روز به روز اهمیت بیشتري پیدا می کنند، در نظر گرفتن ریسک هاي تامین نامناسب در ارزیابی عرضه کنندهها اهمیت زیادي دارد.
این پژوهش، رویکردي را ارایه میکند که این رویکرد عمدتا بر تحلیل پوششی داده ها براي تحلیل و مقایسه کارایی نسبی تامین کننده ها متمرکز است. چون تحلیل پوششی داده ها تنها قادر به پوشش دادن ویژگی هاي کمی است، فرایند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - براي کمک به تحلیل کیفی استفاده می شود. ریسک ها در عین حال در ارزیابی تامین کننده ها در نظر گرفته می شوند. هدف رویکرد پیشنهادي، ارایه یک رویکرد جامع براي رسیدگی به مسئله انتخاب تامین کننده است - لیم،. - 2016
.3 روش تحقیق جهت انجام یک پژوهش کامل و جامع می بایست پژوهش در قالب و ساختاري اصولی و مشخص شکل گرفته و مراحل انجام شده نیز بطور کامل تشریح گردد. جهت دستیابی به این هدف، مراحل انجام پژوهش و به ترتیب از ابتدا تا آخر تشریح گردیده است. ارزیابی تامین کنندگان در شرکت دیزل سنگین ایران در دو مرحله انجام میگیرد که در مرحله نخست با توجه به دستورالعمل مصوّب در شرکت، ارزیابی اولیه تامین کنندگان بالقوه انجام شده و تامین کنندگان مطلوب و حائز شرایط در لیست تامین کنندگان واجد شرایط قرار می گیرند.
خلاصه اي از نحوه انجام مراحل انتخاب اولیه در این بخش تشریح خواهد گردید. در مرحله دوم ارزیابی اصلی، جهت اولویت بندي و انتخاب تامین کننده نهایی صورت می پذیرد که در این مرحله از اذغام تکنیک تصمیم گیري AHP و تحلیل پوششی داده ها با معیار چندگانه مورد استفاده قرار می گیرد و تمرکز اصلی تحقیق حاضر نیز بر این قسمت متمرکز می باشد. در این پژوهش، شناسایی اولیه شاخص ها با استفاده از مطالعات کتابخانه اي اطلاعات مورد نظر جمع آوري شده است و در مجموع 35 شاخص مرتبط با ارزیابی تامین کنندگان با استفاده از مطالعه مقالات، پایان نامه ها و جستجو در اینترنت شناسایی شده است.
جهت غربال کردن، جمع بندي و نهایی نمودن شاخص ها از روش پرسش نامه اي استفاده شده است و در آن از هر کارشناس خواسته شده که با توجه به میزان اهمیت شاخص ها و بر اساس مقیاس لیکرت - امتیاز یک تا پنج - به هر شاخص امتیاز دهند. سپس با محاسبه میانگین امتیازات، شاخص هایی که داراي امتیاز میانگین بالاي سه بودند مشخص و انتخاب گردیدند. در مجموع با توجه به نظرات کارشناسان، شاخص نهایی جهت ارزیابی تامین کنندگان شرکت انتخاب می گردد.
