بخشی از مقاله
خلاصه
انتخاب پیمانکار مناسب در پروژه های عمرانی به منظور کاهش هزینه ها و جلوگیری از تأخیر اتمام پروژه ضرورتی انکارناپذیر است.
هدف پژوهش حاضر این است که با توجه به قابلیت های مدل های تصمیم گیری چندمعیاره، از جمله روش PROMETHEE، معیارهای موثر در انتخاب پیمانکار پروژه های عمرانی شناسایی شوند. بدین منظور ابتدا معیارها و زیرمعیارهای مهم با استفاده از نظرات 384 نفر از خبرگان و کارشناسان پروژه های عمرانی کلانشهر تهران لیست شد و 12 زیرمعیار در قالب 6 معیار تعریف گردید. سپس رتبه بندی مدیریت ریسک شرکت کننده و انتخاب کارفرمای اصلح با استفاده از روش PROMETHEE فازی انجام شد.
نتایج نشان داد که کارفرمایی که جریان خارج رتبهای خالص بیشتری دارد، دارای اولویت بیشتری نسبت به بقیه میباشد. همچنین نتایج به کارا بودن روش PROMETHEE-2 اشاره داشت که پیشنهاد می شود در پروژه های مدیریتی به کار گرفته شود.
.1 مقدمه
در شرایط کنونی پروژه ها در هر لحظه از زمان در معرض مواجه با بحران قرار دارند. محیط پروژه ها بسیار متغیر بوده و این شرایط عدم قطعیت برای پروژه های بزرگتر، مشکل تر نیز می گردد. از آنجائی که طبیعت پروژه ها به گونه ای است که همیشه ریسک هائی وجود دارد که اتمام به موقع پروژه ها را با هزینه تخصیص داده شده، مورد تهدید قرار می دهد. امروزه دستیابی به تعالی در سازمان ها یک اصل ضروری می باشد که می توانند با استفاده از این اصل در این راه موفق تر گام بردارند
شرکت های تولیدی بخصوص فعال در بخش پروژه های عمرانی به عنوان یک واحد اقتصادی، برای استفاده بهینه از منابع موجود، ناگزیر از به کارگیری تجزیه و تحلیل های کارآیی می باشند. داشتن سطح بالایی از کارآیی آنها را در پایین آوردن هزینه ها و دستیابی به سود بیشتر یاری می رساند .[2] مطالعات اخیر نشان داده است که به سه دلیل: فرهنگ ناکارآمد، عدم مدیریت دانش سازمانی و کنترل های غیر موثر، مدیریت ریسک با عدم موفیت روبرو بوده است
یکی از معضلات موجود در زمینه مدیریت پروژه، انحراف هزینه و زمان پروژه با مقدار برآوردی آنها می باشد. علت اصلی این انحرافات، وقوع ریسک هایی است که در طول اجرای یک پروژه رخ می دهند. در همین راستا فرآیند مدیریت ریسک ارائه شده در استاندارد PMBOK می تواند رویکردی برای مقابله با این مشکل باشد که با توجه به ماهیت نامطمئن پروژه ها و لزوم صرف بهینه منابع، دارای اهمیت انکار ناپذیری خواهد بود
امروزه مدیریت ریسک راهکاری مناسب در مدیریت پروژه به منظور مقابله با ریسک ها و حوادثی که ممکن است در یک پروژه صنعتی رخ دهد، در نظر گرفته می شود. فرآیند مدیریت ریسک، فرآیندی است که قادر است ریسک ها را شناسایی، تحلیل و همچنین راهبردهایی به منظور کاهش اثرهای ریسک تعیین کند . همچنین، اکثر مدیران در هنگام تصمیم گیری، به خصوص زمانی که قرار است از بین چند راه حل برای یک مساله یکی را انتخاب کنند، دچار چالش می شوند. در مدیریت ریسک در مرحله پاسخ گویی به ریسک نیز یک مساله تصمیم گیری وجود دارد، یعنی انتخاب یک راهبرد از بین چند راهبرد پاسخ مربوط به یک ریسک
از جمله اصول مهم در بهبود مدیریت ریسک در هر سازمانی مانند پروژه های عمرانی، به کارگیری روش های علمی تصمیم گیری و نگرش سیستمی و جمع آوری سیستماتیک اطلاعات، ارزشیابی و سنجش علمی و بهینه اطلاعات است .[6] پرومته 1 - PROMETHEE - یک روش تصمیم گیری چندمعیاره است که توسط بارنز و مارسکال ایجاد شده است. کلمه پرومته به معنای »روش سازماندهی به رتبهبندی ترجیحی جهت ارزیابی بهتر« است. پرومته یا پرومتئوس در اسطورههای یونانی، یکی از تیتانها و پسر یاپتوس و کلیمنه و خدای آتش است.
در ارزیابی تعدادی گزینه بر اساس تعدادی معیار، باید نوع شاخص، تابع برتری، آستانه بیتفاوتی و آستانه برتری مشخص شود. برای افزایش کارائی روش PROMETHEE از تکنیک »تحلیل هندسی برای کمک متقابل « یا به اختصار تکنیک GAIA استفاده میشود. در مسائل تصمیم گیری چندمعیاره بسیار مهم است که تصمیم گیرنده را در مورد مخالفت شاخصها و بخورد وزن شاخص ها روی نتایج پایانی کمک کنیم. روش مدل سازی ویژه گایا GAIA امکان اینگونه تحلیل ها را ایجاد می کند
روش PROMETHEE بطور گسترده در پروژه های مدیریتی مختلف به کار گرفته شده است. در این زمینه، رشیدی کمیجانی و بیاتلو [8] به ارایه الگویی جهت رتبه بندی پیمانکاران پروژههای عمرانی به روش PROMETHEE در شهرداری منطقه 2 تهران پرداختند. بدین منظور برای بدست آوردن شاخصهای موثر، از غربال سازی و برای محاسبه وزن شاخصها از روش توان افزایشی بردار ویژه استفاده گردید. همچنین ابراهیم زاده و صحرایی جویباری [9] به کاربرد روش PROMETHEE به عنوان رویکردی سازنده در تصمیم سازی و برنامه ریزی های منطقه ای شهر جویبار پرداختند که نتایج به کارایی روش مذکور اشاره داشت.
از آنجائیکه در حوزه شهرداریها پروژه های زیادی جهت اجرا تصویب می شود و اجرای این پروژهها به عهده پیمانکار میباشد، انتخاب پیمانکار مناسب برای هر پروژه نیاز به بررسیهای دقیق و کارشناسانهای دارد تا مدیریت را نسبت به هزینهای که تحمل میکند از نظر اخذ تصمیم بهینه پشتیبانی نماید. هدف پژوهش حاضر این است که با توجه به قابلیت های مدل های تصمیم گیری چندمعیاره، از جمله روش PROMETHEE معیارهای موثر در انتخاب پیمانکار پروژه های عمرانی شناسایی شوند تا از این طریق، مدیران را در جهت برنامه ریزی صحیح تر پروژه برای انتخاب پیمانکار مناسب به منظور کاهش هزینه و جلوگیری از تأخیر اتمام یاری نمایند.
.2 روش انجام تحقیق
.1-2 ساختار و جامعه هدف پژوهش
روش تحقیق حاضر، بر اساس هدف از نوع تحقیق کاربردی است و بر اساس نحوهی گردآوری دادهها از نوع روش توصیفی از شاخه پیمایشی محسوب میشود. بر این اساس ابتدا جوانب و موضوعات مطالعاتی مربوط به پیاده سازی مدیریت ریسک پروژه در پروژه های عمرانی و نیز مطالعات و تحقیقات مشابه انجام شده، در مورد موضوع تحقیق مورد بررسی قرار گرفت.
جامعه آماری تحقیق شامل کارشناسان و خبرگان پروژه های عمرانی در سطح شهر تهران می باشد که با توجه به ویژگی های جامعه آماری نمونه گیری تحقیق حاضر از نوع تصادفی انتخاب شد. برای تعیین تعداد نمونه با توجه به این امر که تعداد اعضای جامعه محدود می باشد از رابطه کوکران استفاده شد که بر این اساس، تعداد نمونه آماری 384 نفر می باشد.
.2-2 مدلسازی
با توجه به مطالبی که ارائه شد، اولویت بندی معیارهای موثر در ارزیابی و رتبه بندی مدیریت ریسک پروژه های عمرانی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این پژوهش برای تعیین ساختار مدل، با استفاده از مطالعه ادبیات موضوع بالغ بر 110 معیار مرتبط در ارزیابی مدیریت ریسک پروژههای عمرانی شناسایی شد. سپس با نظر خواهی از خبرگان و با فرض اینکه کارفرمایانی در مناقصه شرکت میکنند که حداقل شرایط لازم را داشته و بر اساس ابعاد و انداره پروژه مورد نظر، رتبهبندی متناسب پروژه را نیز کسب نموده اند تعدادی از شاخصها حذف گردید که در نهایت 12 شاخص یا زیرمعیار در قالب شش معیار اصلی به دست آمد - جدول . - 1 جهت رتبهبندی مدیریت ریسک شرکت کننده و انتخاب کارفرمای اصلح از روش PROMETHEE فازی استفاده شد.
