بخشی از مقاله
چکیده
بیگمان، نیاز پدیدهای است که انسان با آن آغاز میشود. چه اگر چنین احساسی وجود نمیداشت، وی در بدو تولد به مرگ دچار میشد. نوزاد در هنگام گرسنگی با ادراک همین نیاز به فعالیت درمیآید، گریه میکند و به والدین خود خبر فقدان و کمبود چیزی را منتقل میکند. نیاز در مراتب پایینتر کمبودهای فیزیولوژیک را دربرمیگیرد و در مراتب بالاتر به گرایشهای عالی همچون رشد، جاهطلبی و خودشکوفایی و ... میرسد. نیاز به انگیختگی انسان میانجامد و موجب تحرک او برای مرتفع ساختن کمبودهایش میشود.
در این مقاله سعی شده است عوامل ایجادکننده رفتار دمنه برای سعود بهمراتب بالای سازمانی، از دیدگاه تئوری سلسلهمراتب نیازهای مزلو ازنظریههای محتوایی انگیزش بررسی شود. اینکه چه کمبودهایی در وی شکلگرفته و چگونه فعلوانفعالات رفتاری در او به وجود آمده، نیروی محرکه او را فعال کرده تا وی مصمم شود به تقرب سلطان و معاشرت با بزرگان درگاه ونهایتاً رسیدن به قدرت و مکنت.
مقدمه
کلیلهودمنه کتابی است شامل داستانهای پندآموز از زبان حیوانات که افراد خردمندی در سالهای بسیار دور آنها را گردآوری کردهاند و در باب آن مقالات و کتابهای زیادی نوشتهشده. این داستانها در عین سادگی و بیآلایشی روایت، بدون شرح و بست نظریههای سازمان و مدیریت و یا رفتار سازمانی، بر نوعی روابط علت و معلولی میان حوادث سازمانی دلالت دارد که در خلال داستانهای این کتاب رخ میدهد؛ و نگارنده تلاش میکند ضمن رمزگشایی این روابط، آنها را با ارجاع به نظریههای نوین رفتار سازمانی توجیه کند.
روابطی که در لایههای زیرین این داستان پنهاناند. لایههایی که در تمام این سالها بار معرفت انکارناپذیر کلیلهودمنه را به دوش کشیدهاند و رسالت نهایی داستانهای کلیلهودمنه انتقال همین دانش است. دانشی که بدون تکیهبر علوم سیاسی، روانشناسی و سازمانی، حقیقت انسان و تاریخ بازگوکننده آن را تشریح میکند. امروزه جامعهشناسی ادبیات، بهعنوان علمی برخاسته از علم جامعهشناسی، جایگاه شایسته خود را در میان محافل علمی و دانشگاهی یافته است.
پژوهشگران این شاخه نوظهور که از یکسو با ادبیات و از یکسو با جامعهشناسی پیوند دارد معتقدند که ادبیات نمیتواند یک پدیده و دانش ادبی محض باشد. دانشی که تحلیلگر در مقام تحلیل آن درک و شناخت و دیدگاه خود را فقط محدود به ابعاد روساختی و شکلی آن و یا درونمایهها و مفاهیم منفرد معطوف میسازد و در آن هیچ نشانی از رویدادهای اجتماعی و ... داده نشود. - نورایی، - 1391 :462 داستانهایی که در کتاب ارزشمند کلیلهودمنه نقلشده، شامل وقایعی است که بازتابدهنده صفاتی مانند نیازمندی، تلاشگری، گرایش ترقی، انفعال، جاهطلبی و ناکامی است.
صفاتی که در جامعه کنونی خصوصاً در سازمانهای کوچک و بزرگ، نظیر آنها هرروزه از افراد سازمانی مشاهده میشود. موضوع اصلی این نگارش بحث در رابطه با چگونگی و چرایی ایجاد چنین صفاتی در شخصیت دمنه در داستان شیر و گاو است؛ و این پژوهش بر آن است، فرآیند شکلگیری چنین رخدادی را در این شخصیت داستانی با نظریه سلسلهمراتب نیازها در حوزه رفتار سازمانی توضیح دهد. این تحقیق در پی پاسخگویی به این سؤال است کهاساساً چه مسائلی باعث میشوند دمنه بهعنوان یک شهروند رده پائین سازمانی به فکر پیشرفت در سلسلهمراتب سازمان موردبحث - مرغزار سرسبز و حیوانات تحت سرپرستی شیر - بیفتد، چه دستاوردهایی دارد درنتیجه کدام پدیدههای انسانی.
پیشینه پژوهش
هرم سلسلهمراتب نیازهای مزلو یا به طور خلاصه هرم مزلو، نظریه آبراهام مزلو نظریهپرداز کلاسیک مدیریت، در مورد نیازهای اساسی انسان است. این نظریه در میان بینشهای حاصل از جنبش روابط انسانی در مدیریت مقارن با دوران رکود اقتصادی بزرگ غرب از اهمیت ویژه برخوردار است و نظریهای بنیادین محسوب میشود. این نظریه از نظریههای محتوایی در مورد انگیزش به شمار میآید.
نظریههای محتوایی چیستی رفتارهای برانگیخته را شرح میدهند و به طور عمده با آنچه در درون فرد یا محیطش میگذرد و به رفتار فرد نیرو بخشیده سروکار دارد؛ به عبارت دیگر این نظریهها، به مدیر نسبت به نیازهای کارکنانش بینش میدهند و به او کمک میکنند تا بداند کارکنان به چه چیزهایی به عنوان پاداش کار یا ارضاکننده بها میدهند؛ درحالیکه نظریههای فراگردی چگونگی و چرایی برانگیختگی افراد را توصیف میکنند.
بحث
همانطور که در سطور بالاتر توضیح داده شد، کلیلهودمنه شامل طرح مباحث مدیریتی و رفتار سازمانی است بدون آنکه در آن دوران چنین تفکراتی از سوی اندیشمندان مطرحشده باشد. این کتاب بسیار پیش از زمانی که تئوریهای سیاسی حکمرانی توسط ماکیاولی در کتاب شهریار نگاشته شود، از موضع قدرت سخن گفت. پیش از زمانی که دانشمندانی چون ویکتور وروم، آبراهام مازلو و ... در مورد انگیزههای انسانی در سازمانها سخن بگویند، این موضوعات در کلیلهودمنه به بحث گذاشته شد؛ بنابراین نگارنده بر آن شد که زمینههای فکری - رفتاری کلیلهودمنه را - با مراجعه به داستان شیر و گاو - با دلالت دادن به نظریههای نوین رفتار سازمانی توجیه کند.
نیاز به معنی احساس کمبود و فقدان چیزی است. نوعی احساس آزاردهنده که باعث ایجاد تنش در انسان میشود. این تنش انسان را به فعالیت وامیدارد. فعالیتی که درنتیجه آن کمبود احساس شده بهنوعی مرتفع گردد. مجموع این فعالیت یا فعالیتها رفتار را به وجود میآورد. ازاینرو میگوییم رفتارها همه هدفمند هستند. زیرابه اهدافی منتهی میشوند که همانا ارضای نیاز است. همه افراد نیازها و خواستههایی دارند که در جستجوی راهی برای ارضای آنها هستند. به زبان دیگر، فعالیت انسانها به علت وجود نیازهای ارضا نشده، شکل میگیرد. روانشناسان معتقدند فرد خواستههای مشخصی دارد که بر اساس آن فعالیتش آغاز میشود و هرگز به تمام خواستههایش بهطور کامل، دسترسی پیدا نخواهد کرد. - هیکس، ری گولت، - 34 :1394
