بخشی از مقاله
رهنگاشت فناوری در فضای نوآوری باز
چکیده
رهنگاشت یکی از شناخته شدهترین روشها برای برنامهریزی استراتژیک تکنولوژی میباشد. شهرت رهنگاشت به دلیل قابلیت این روش در به نمایش گذاشتن تصویری است که برای بهرهبردای و ارتباط برقرار کردن بین محصول، بازار و تکنولوژی در طول زمان ارائه میدهد. به دلیل این که رهنگاشت یک نمودار چند لایهای است که بر اساس زمان تنظیم می-شود، یک الگوی تکاملی از بازار، محصول و تکنولوژی را ارائه میدهد. یکی از ایراداتی که به رهنگاشت سنتی گرفته میشود، این است که تمرکز این روش بر مرزهای درون سازمان معطوف شده است و مناسب رویکرد نوآوری بسته میشود و در دنیای پویای امروزه که لزوم اتخاذ رویکرد نوآوری باز در سازمانها ضرورری به نظر میرسد و شرکتها دیگر به تنهایی قادر به انجام نوآوری نیستند، این روش مدل مناسبی را برای برنامهریزیهای استراتژیک سازمان ارائه نمیدهد. به همین دلیل سعی داریم در این مقاله ساختار رهنگاشت در چارچوب نوآوری باز را ارائه بدهیم که علاوه بر در نظر گرفتن منابع درونی به منابع بیرونی نوآوری نیز توجه خاصی دارد.
واژگان کلیدی: رهنگاشت فناوری- نوآوری باز - اکتشاف تکنولوژی - بهرهبرداری از تکنولوژی
1 مقدمه
برای عبور از رویکرد نوآوری بسته به سمت نوآوری باز، یک مکانیزم سیستماتیک برای اکتشاف و ارزیابی تکنولوژیهای جایگزین بیرونی مناسب برای کسب ارزش از این تکنولوژیها لازم است. اگر چه رهنگاشت سنتی تکنولوژی در این راستا نقش مهمی را ایفا میکند اما این ابزار در رویکرد نوآوری باز دارای محدودیتهایی می باشد که لازم است در چارچوب نوآوری باز تغییراتی در آن صورت بگیرد(.(Bagheri , Nilforoushan et al. 2009 از جمله ایرادی که به رهنگاشت سنتی گرفته میشود، این است که تمرکز این روش بر منابع خود سازمان معطوف شده است و مناسب رویکرد نوآوری بسته میباشد و در دنیای پویای امروزه که لزوم اتخاذ رویکرد نوآوری باز در سازمانها ضرورری به نظر میرسد، و شرکتها دیگر به تنهایی قادر به انجام نوآوری نیستند، این روش مدل مناسبی را برای برنامهریزیهای استراتژیک سازمان ارائه نمیدهد و میتوان مشخصات آنرا به صورت ذیل بیان کرد:
. منابع دانشی آنها اغلب درون سازمانی هستند.
. هدف آنها پر کردن شکاف میان تکنولوژی داخل شرکت و گروههای بازار به منظور بیشینه ساختن تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه داخلی شرکت به واسطه محصولات خود میباشد.
اگر چه ره نگاشت سنتی به عنوان یک ابزار یکپارچه ساز داخلی موثر برای پر کردن شکاف بین تحقیق و توسعه به کار گرفته میشود, رویکرد تمرکز داخلی آن چیزی نیست که به واسطه آن شرکتها از عهده چالشهای جدید برآیند. با مطالعه دقیق ادبیات ره نگاشت و قراردادن اصول آن در وادی عمل در سازمانهای فناوری محور, به وضوح مشخص میشود که رهنگاشت سنتی بر اساس یک سری از مفروضات توسعه یافته است. اما همانطور که قبل از این اشاره شد عصری جدید ظهور پیدا کرده (نوآوری باز) و آن مفروضات با مواردی جدیدتر جایگزین شده است. این پیش فرضهای جدید مستلزم بعضی از تغییرات در مفهوم ره نگاشت سنتی فناوری میباشد تا بتوان آنرا بیشتر با چارچوب نوآوری باز مطابقت داد( Phaal, Farrukh et al. .(2004 از آنجایی که مفهوم نوآوری باز ریشه در یکپارچه کردن منابع خارجی دارد, تمرکز آن باید بر شرکای خارجی باشد که از اینرو این مفهوم باید هدف و موضوع فرایند برنامهریزی باشد. اما رهنگاشت سنتی که تمرکز آن بر یک شرکت منفرد میباشد و منحصرا همهی لایهها (بازار, محصول و فناوری) را از دیدگاه تصمیم گیری داخلی شرکت در نظر میگیرد, به این مفهوم است که نمیتواند به صورت موثری در مفهوم نوآوری باز که در برنامهریزی آن حداقل باید دو شرکت را در نظر گرفت, به کار رود(.(Chesbrough, Vanhaverbeke et al. 2008 به همین دلیل سعی داریم در این مقاله مدل رهنگاشت در رویکرد نوآوری باز را ارائه بدهیم که علاوه بر در نظر گرفتن منابع درونی به منابع بیرونی نیز توجه خاصی دارد. لذا ابتدا اجمالی از مفاهیم رهنگاشت و نوآوری باز ارائه میشود و سپس تفاوتهای که رهنگاشت سنتی با رهنگاشت نوآوری باز دارند را به اختصار توضیح میدهیم و سرانجام نیز ساختار رهنگاشت تکنولوژی در رویکرد نوآوری باز را ارئه میدهیم.
2 مرور ادبیات
رهنگاشت فناوری رهنگاری فناوری تکنیکی قدرتمند برای پشتیبانی از مدیریت فناوری و برنامهریزی به طور خاص برای جستجو و برقراری
ارتباطات پویا بین منابع فناورانه, اهداف سازمانی و محیط متغیر ارائه میکند. رهنگاشت و فرآیند رهنگاشت میتواند ابزاری فراهم آورد که "رادار"1 سازمان را از نظر گسترش افقهای برنامهریزی و همچنین تشخیص و ارزیابی فرصتها و تهدیدهای ممکن در فضای کسب و کار ارتقا دهد(.(Phaal, Farrukh et al. 2004
رهنگاشت نیازمندیهای حیاتی سیستم, اهداف عملیاتی محصول و فرآیند و گزینههای فناوری را که میتوانند اهداف کسب و کار را برآورده سازند, شناسایی میکند. به همین منظور سرمایه گذاریهای موثر تحقیق و توسعه را پشتیبانی میکند( Lee, Kim .(et al. 2012 در سطح شرکت رهنگاشت یک ابزار بصری برای کاوش و برقراری ارتباط بین بازارها, محصولات و فناوریها را با در نظر گرفتن زمان مهیا میسازد((Lee and Park 2005 (شکل-.(1 رهنگاشت نگاهی گسترده به آیندهی زمینههای تحقیقاتی منتخب است که در واقع ترکیبی از دانش و تصور جمعی درباره روشنترین پیشرانهای تغییر در آن زمینه میباشد.
رهنگاشت در مورد چشم انداز ها صحبت میکند, منابع را از کسب و کارها و بخش دولتی جذب میکند, تحقیقات را ترغیب نموده و پیشرفت را پایش میکند(.(Kostoff and Schaller 2001
رهنگاشت فناوری روشی است که در زمینههای متفاوتی به کار برده میشود, هم در سطح سازمانی و هم در سطح صنعت و هم در چارچوبهای مدیریتی متفاوت. بسیاری از رهنگاشتهای توسعه داده شده سطح صنعت, راهنمایی مفید برای سازمانهای مربوطه هستند تا برنامه های رقابتی و غیر رقابتی تحقیق و توسعه معمول را سازماندهی کنند. رهنگاشتهای فناوری به عنوان اسناد مرکزی به پیش بینی و ارزیابی فناوری کمک میکنند. رهنگاشت فناوری همچنین به عنوان یک مجموعه از روشها برای مدیریت شبکه همکاری در نظر گرفته میشود که به شرکتهای همکار کمک میکند تا به صورت مشارکتی اهداف و نتایج را تعریف کنند و همچنین به ساختار بندی اطلاعات در زنجیره تامین شرکت کمک شایانی میکند. رهنگاشت در سطوح مختلفی قابل به کارگیری میباشد که در ادامه به توضیح آن میپردازیم.
شکل-1 ساختار کلی رهنگاشت فناوری
رهنگاشت درسطح سازمانی
رهنگاشت فناوری یکی از امید بخشترین رویکردها برای اصلاح برنامهریزی فناوری استراتژیک میباشد. اگرچه هر سازمانی به دلایل خاصی رهنگاشت فناوری را به کار میبرد, اهداف اصلی رهنگاری فناوری به گستردگی موارد ذیل میباشد:
✓ شناسایی شکافها
✓ اولویت بندی مسائل
✓ هدف گذاری/ خلق برنامههای عملیاتی
✓ برقراری ارتباط در سراسر سازمان
رهنگاشت فناوری سازمانی( یا واحد کسب و کار) ابزار مدیریتی است که با طی فرآیند برنامهریزی استراتژیک تکنولوژی به وسیله پیوند اکتساب فناوری به اهداف استراتژیک و پیشرانهای کسب و کار و بازار مربوطه و همچنین توانمند سازی در اخذ تصمیمات فراگیر سرمایهگذاری تکنولوژی کمک میکند(.(Gindy, Cerit et al. 2006
ره نگاشت در سطح بخش و صنعت
معمولا رهنگاشتهای سطح صنعت/ بخش مشترکا به وسیله چندین شرکت یا کل صنعت به واسطه انجمنها, کنسرسیومها, دپارتمانهای دولتی صنایع یا آزمایشگاههای تحقیقاتی ملی توسعه پیدا میکند. تحقیقات مشخص کرده است که شروع یک فرآیند رهنگاشت فناوری به وسیله یک سازمان صنعتی فعال که ساختار شبکه قدرتمندی درون صنعت مربوطه دارد بسیار آسان-تر است. این رهنگاشتهای فناوری تحلیل دقیقی از صنعت فراهم کرده و بر فناوریهای نوظهور, مسائل بازار, استراتژی توسعه فناوری, چالشهای تحقیق و توسعه, موانع تجاریسازی و اهداف کارآیی صنعت مربوطه تاکید میکنند. به علاوه این رهنگاشتها موجب پیوستن صنعت و دولت شده تا بتوانند چالشها و فرصتهای کل صنعت را تعریف کنند.
رهنگاشت درسطح ملی و عمومی
اسناد سیاستی دولتها مانند مقالات سفید/ دستوری1 در برگیرنده چشم انداز آینده خدمات عمومی (مانند دفاع, انرژی, سلامت, حمل و نقل) میباشند. پس از آن وظیفه ادارات دولتی خاص / سازمانها برای تحقق بخشیدن به چنین چشم اندازهایی به واسطه فعالیتهای برنامهریزی استراتژیک خود میباشد. برای کمک به دپارتمانها در خلق پاسخ به سیاستهای صادر شده جدید, استفاده از رهنگاشت به عنوان ابزاری بصری برای تسهیل استخراج فرآیند تعیین مناسبترین اقدام پیشنهاد می-
شود(.(Kerr, Phaal et al. 2013
تحقیق و توسعه بخش عمومی که به وسیله دولت یا موسسات تحقیقاتی هدایت میشود, به نظر میرسد که به مقدار زیادی از نوع بخش خصوصی آن در موارد متعددی متفاوت باشد. اول از آنجایی که نوع عمومی آن عموما یک محصول را پیشنهاد نمی-کند این مطلب را میرساند که ساختار رهنگاشت فناوری سنتی با بخش عمومی مطابقت پیدا نمیکند. دوم اینکه اغلب ره-نگاشتهای بخش عمومی با مسائل اجتماعی-فنی مرتبط هستند که برای ارضای نیازهای عمومی مورد نیاز میباشند. از آنجایی که تلاشهای تحقیق و توسعه به طور خاص در کشورهای در حال توسعه, معمولا در آزمایشگاههای پشتیبانی شده دولتی شروع میشوند, به این معنی است که نقش دولت و سیاست غالب میباشد. در نهایت رهنگاشتهای فناوری بخش عمومی به نظر می-رسد که قالب منفردی نداشته بلکه به انواع مختلفی میتواند تقسیم شود. بعضی از رهنگاشتها بر چشم انداز دولتی تاکید دارند در حالی که بقیه بر اقدام و استراتژیهای انجام شونده تمرکز دارند.
نوآوری باز ایده اصلی نوآوری باز این است که در دنیایی که دانش در آن به صورت فزاینده و گستردهای توزیع شده است و جایی که
مرزهای بین یک شرکت و محیط آن نفوذ پذیرتر شده است, شرکتهایی که به طور کامل بر پژوهش توسعه یافته داخلی تکیه دارند متضرر خواهند شد(.(Cummings, Daellenbach et al. 2013
اگر مجبور باشیم که نوآوری باز را در یک جمله تشریح کنیم, عبارت است از استفاده از جریانهای درونی و جریانهای بیرونی سودمند دانش جهت شتاب بخشیدن به نوآوری داخلی و گسترش بازارها برای استفاده خارجی از نوآوری. نوآوری باز رویکردی است که فرض میکند که شرکتها, زمانی که به دنبال توسعه فناوری خود هستند, میتوانند و باید ایدههای خارج از شرکت را همانند ایدههای داخل به کار برده و از مسیرهای داخل و خارج شرکت به بازارها استفاده کنند.
در نوآوری بسته, پروژهها از بنیان علم و فناوری خود شرکت شروع شده, در طول فرآیند پیشرفت میکنند. بعضی از پروژهها متوقف شده در حالی که باقی آنها برای اقدامات آینده انتخاب میشوند و یک زیرمجموعه از این پروژهها برای رفتن به بازار انتخاب میشوند. این فرایند یک فرایند »بسته« نامیده میشود زیرا پروژهها در شروع تنها میتوانند در یک مسیر وارد شده و تنها میتوانند به وسیله رفتن به بازار, از یک مسیر خارج شوند.
شکل-2 مدل نوآوری باز را نشان میدهد. در این مدل پروژهها میتوانند هم از منابع فناوری داخلی و هم از منابع فناوری خارجی آغاز شوند و همچنین فناوریهای جدید میتوانند در مراحل مختلف به فرآیند داخل شرکت وارد شوند. علاوه بر ورود به بازار از طریق بازاریابی و کانالهای فروش خود شرکت, پروژهها از طریق مسیرهای بسیاری میتوانند به بازار وارد شوند مانند صدور لیسانس یا تاسیس شرکت سرمایه گذار اسپین آف.1 بر این مدل نوآوری میتوان برچسب "باز" زد, زیرا بسیاری از مسیرها برای جریان یافتن ایدهها به فرآیند وجود دارد و همچنین بسیاری از مسیرها برای جریان یافتن به بازار( Chesbrough,
.(Vanhaverbeke et al. 2008
شکل-2 رویکرد نوآوری باز
به طور کلی میتوان از مزیتهایی که نوآوری باز برای سازمانها و شرکتها تولید میکند, به صورت ذیل نام برد(:(, Vanhaverbeke, Van de Vrande et al. 2008Chesbrough and Crowther 2006
· شرکتها میتوانند از حضور اولیه و سریع در عرصه فناوریها یا فرصتهای کسب و کار سود ببرند, زیرا سرمایهگذاری در دانشگاهها یا شرکتهای نوپای با فناوری سطح بالا باعث دسترسی زودتر آنها به فناوریها یا روندهای نوظهور می شود.
· شرکتها میتوانند از مواجهه با هزینههای سنگین به سبب سرمایهگذاری گام به گام جلوگیری کنند.
· امکان کسب درآمد در هر مرحله, نه تنها به واسطه فروش بلکه از طریق صدور پروانه.
· امکان استفاده کامل از منابع انسانی بالقوه به واسطه طرز تفکر"خارج از محدوده."1
· افزایش سرعت شرکتها در ارائه محصولات توسعه یافته جدید به بازار.
در ادامه دو بعد یا فرآیند مجزای نوآوری باز تشریح خواهند شد.
نوآوری باز وارد شونده (یا خارج به- داخل):
که در واقع همان"عمل به کار بردن یافتههای دیگران" در شرکت میباشد و شامل باز کردن دربهای شرکت و برقراری ارتباط با سازمانهای خارجی به منظور دسترسی به شایستگیهای فنی و علمی آنها برای بهبود کارآیی نوآوری شرکت می-باشد(.(Chiaroni, Chiesa et al. 2011 این فرآیند شرکت را در اکتساب دانش به وسیله یکپارچه سازی با تامینکنندگان, مشتریان و منابع دانش خارجی توانمند میسازد و نوآوری سازمان را افزایش میدهد. درونسپاری2 (خارج به داخل) فرآیندی است که شبکه سازی یا همکاری با دیگر شرکتها یا دانشگاهها برای توسعه محصول, مشارکت مشتریان یا کاربران نهایی در فعالیتهای توسعه محصول و دریافت پروانه از داراییهای فکری دیگر سازمانها را در بر میگیرد( Parida, Westerberg et .(al. 2012 به طور خلاصه این فرآیند شامل یکپارچگی با تامین کننده, توسعه از طریق همکاری با مشتری, منبع یابی و یکپارچگی با دانش خارجی و کسب پروانه و خرید پتنت میباشد(.(Gassmann and Enkel 2004
نوآوری باز خارج شونده (یا داخل به- خارج):
اشاره به این موضوع دارد که "به جای تکیه کامل بر مسیرهای داخلی به بازار, شرکتها میتوانند سازمانهایی خارجی, با مدلی از کسب و کار را جستجو کنند که به طور مناسبتری یک فناوری معین را تجاریسازی میکنند". به عبارت دیگر این فرآیند, عمل برقراری ارتباط با سازمانهای خارجی با هدف بهرهبرداری تجاری از فرصتهای نوآوری میباشد( Chiaroni, Chiesa et .(al. 2011 این بعد شامل کسب سود به وسیله ارائه ایدهها به بازار, فروش حقوق مالکیت فکری و تکثیر فناوری به وسیله انتقال ایدهها به محیط خارجی میشود(.(Gassmann and Enkel 2004 در واقع مولفه برونسپاری3 (داخل به خارج) به این اشاره دارد که یک شرکت فناوریهای خود را از طریق قالبهای غیر سنتی مانند شرکتهای اسپین آف نوپا یا صدور پروانه به بازار ارائه دهد(.(Sisodiya, Johnson et al. 2013
