بخشی از مقاله
چکیده
بقا و رشد سازمان ها به توان نوآوری آنها وابسته است. نوآوری اصلی ترین وسیله برای تحقق راهبردهای اصلی سازمان تلقی می شود، چرا که محصولات و خدماتی که یک سازمان در بازار ارائه می کند، موقعیت رقابتی و عملکرد تجاری آن راشکل می دهد. با شناسایی عوامل موثر بر نوآوری باز و یافتن نقاط قوت یا قابل بهبود آن می توان توانمندی ها و قابلیت های نوآورانه نهاد های دانش بنیان را ارتقاء داد، چرا که این نهادها تنها در این وضعیت می توانند شرایط و مزیت رقابتی خود را حفظ کنند.
به این منظور برای شناسایی عوامل موثر بر نوآوری باز در شرکت های دانش بنیان، بااستفاده از منابع به روز، مطالعات علمی صورت گرفته و در ادامه با اخذ نظرات خبرگان در حوزه نوآوری و با تفکیک نوآوری باز به 5 بعد کلیدی آن شامل اهداف و راهبردها، نظارت و ارزیابی، ساختار و تشکیلات، فرآیند که شامل ایده پردازی، تحقیق، طراحی، ساخت، بهره برداری که تحت پوشش فرهنگ می باشند به تحلیل تاثیر نوآوری باز در شرکت های دانش بنیان پرداخته و یک مدل مفهومی ارائه شده است.
پس از طراحی پرسشنامه، از شاخص های به دست آمده و تایید روایی آن با روش ترستون، پرسشنامه ها در اختیارجامعه آماری قرار داده شد و تعداد 47پرسشنامه تکمیل شد و داده های به دست آمده از پرسشنامه ها توسط تحلیل سلسله مراتبی AHP مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر این اساس15شاخص موجود در پرسشنامه با توجه به پاسخ های ارائه شده، به ترتیب اهمیت آنها، رتبه بندی شدند که فرهنگ مشارکت و تبادل دانش، کارگروهی و شبکه سازی، تعاملات ذینفعان، ساختار و ارتباطات درون و برون سازمانی، و مالکیت فکری و معنوی به عنوان مهمترین عوامل تأثیرگذار بر موفقیت نوآوری باز در شرکت های دانش بنیان شناخته شدند.
مقدمه
امروزه جوامع علمی و صنعتی به این نتیجه رسیده اند که سازمان ها با تکیه بر نوآوری و تقویت و ترویج آن و فعالیت های نوآورانه در درون خود می توانند برتری های بلند مدت خود را در عرصه های رقابتی حفظ کنند. دو عامل تغییرات سریع فناوری - در نتیجه کوتاه شدن دوره عمر محصولات - و فشرده شدن رقابت دراهمیت روز افزون پرداختن به نوآوری بیشترین نقش را دارند
نوآوری شامل خلق کالا، خدمت یا فرآیندی می باشد که برای سازمان جدید است. نوآوری، معرفی بازار است و یا کاربرد آن چیز جدید برای سازمان و یا بازاریابی و تجاری کردن آن
نوآوری می تواند با توسعه محصولات، خدمات و فرایندهای جدید، بر بازار اثر گذاشته و از طریق دانش، مهارت های فناورانه و تفکر خلاق، مزیت رقابتی ایجاد نماید
موضوع نوآوری از زمان های پیشین مورد توجه بنگاه ها اعم از تولیدی، تحقیقاتی، خدماتی و .... قرار گرفته است و در این مسیر سازمان ها دریافته اند که نیاز به یافتن راه های جدید برای شناسایی نیازمندی های خود در جهت گسترش تخصص ها و شبکه های ارتباطی با افراد و نهاد های داخل و خارج از سازمان دارند. لذا الگوی جدیدی از نوآوری با عنوان"الگوی نوآوری باز"، از سال 2003 مطرح شده است
رقابت جهانی، فناوری های در حال ظهور و نیاز روز افزون به محصولات عالی و برتر در چارچوب های زمانی کوتاه تر، همگی نیروی کمکی برای تحریک سازمان ها در قبول و اتخاذ دیدگاه های جدید و ابتکاری برای توسعه نوآوری می باشند. ایجاد واحد مخصوص نوآوری و نهادینه شدن نوآوری در سازمان مستلزم فراهم شدن عوامل آن در سازمان می باشد که باید تحت فرآیند مناسب دائما توسعه یابد.
رسیدن به چنین سازمانی نیاز به تحول اساسی دارد لذا مدار نوینی که سازمان مورد نظر باید در آن قرار گیرد، مداری است که سازمان های دانش بنیان در آن قرار دارند. سازمان های دانش بنیان، عامل نوآوری را درون خود تقویت می کنند و نوآوری نیز تداوم می یابد ولی سازمان های موجود ممکن است سازمان های دانش بنیان نباشند و تا زمانی که تبدیل به سازمان های دانش بنیان نشوند این فرآیند ها شکل نمی گیرند و نوآوری در آنها اتفاق نمی افتد
در سال های اخیر، اهمیت و نقش شرکت های کوچک و متوسط در کشورهای صنعتی و کشورهای در حال توسعه رو به افزایش بوده و به دلیل ظهور فناوری های نوین در تولید و ارتباطات، تحولاتی در روش های تولید، توزیع و ساختار تشکیلاتی بنگاه ها پدید آمده است و در همین راستا اهمیت واحدهای کوچک و متوسط سیر فزاینده ای پیدا نموده است. کشورهای پیشرفته و توسعه یافته به منظور تضمین رقابت در بازار آزاد و جلوگیری از انحصار شرکت های بزرگ، همیشه راهبردها و سیاست های ویژه ای را برای ارتقای صنایع کوچک و متوسط و تسهیل ورود شرکتهای کارآفرین در عرصه اقتصادی اتخاذ نموده اند
طبق تعریف نوآوری باز الگویی است که مطابق آن، شرکت ها می توانند و باید از ایده های خارجی و نیز ایده های داخلی و همچنین مسیرهای درونی و بیرونی به سمت بازار بهره گیرند، زیرا شرکت ها در جستجوی پیشبرد فناوری های خود می باشند. لذا وارد شدن به فضای نوآوری باز یک فرصت برای شرکت های کوچک و متوسط می باشد، که شرکت های دانش بنیان طبق تعریف اتحادیه اروپا در زمره بنگاه های کوچک و متوسط قرار می گیرند.
بنگاه های کوچک و متوسط در اتحادیه اروپا به این گونه دسته بندی می شوند: بنگاه های خرد 1 تا 9 نفر نیروی کار، بنگاه های کوچک 10 تا 49 نفر نیروی کار، بنگاه های متوسط 50 تا 249 نفر نیروی کار
در این شرکت ها برای ایجاد فرهنگ استفاده از نوآوری باز نیاز به تشویق گروه های کاری و ایجاد تغییرات سازمانی وجود دارد، تا همکاری های داخلی و خارجی افزایش یافته و برای تحقق این اهداف باید ریسک نیز مورد پذیرش قرار گیرد. با وجود این شرکتها باید بدانند که این ریسک نیز قابل کنترل است و پاداشی که در نهایت به دست می آید بسیار با ارزش است و اینکه در قرن بیست و یکم داشتن دیدگاه جهانی اجباری است
نوآوری در فناوری، فرآیندها و محصولات شامل مجموعه ای از فعالیت های علمی، فناوری، سازمانی، مالی و تجاری می باشد. یک شرکت نوآور طبق تعریف فوق شرکتی است که در یک دوره خاص از محصولات و فرآیندهایی استفاده کند که در آنها از فناوری های بسیار پیشرفته و کاملا جدید بهره گرفته شده است. برای بررسی فرآیند نوآوری، با توجه به تحولات سریع فناوری و ارائه محصول، لازم است کلیه مراحل انتقال از خلق ایده تا بهره برداری از آن مورد تحلیل قرار گیرد. بررسی مراحل فرآیند مذکور و ورودی و خروجی آنها، فنون و ابزار بکار رفته در این مراحل و نقش آنها در پیشبرد آن فرآیند، از جمله مواردی است که باید به آنها توجه نمود
براین اساس شرکت های دانش بنیان برای حضور در صحنه رقابت نیازمند شناسایی عوامل موثر بر نوآوری باز می باشند که می تواند کمک چشمگیر و موثری به کسب سهم بیشتری از بازار رقابت و در نتیجه خلق ثروت باشد. لذا پژوهش حاضر به دنبال شناسایی عوامل موثر بر نوآوری باز است که در این راستا با مطالعه تحقیقات پیشین و مصاحبه با خبرگان امر، عوامل موثر بر نوآوری باز شناسایی شد و با استفاده از تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی AHP رتبه بندی شدند.
مرورادبیات
نوآوری، نیروی حیاتی اقتصاد جهانی عصر ما و اولویتی راهبردی برای همه مدیران ارشد دنیاست - دایر ، . - 1393 نوآوری برای کسب مزیت رقابتی و موفقیت بلند مدت همه سازمان ها و شرکت ها ضروری است - رحمان سرشت،. - 1391 نوآوری فقط بیانگر فعالیتی که منجر به اختراع یا اکتشاف شود، نیست، بلکه نوآوری عبارت است از فعالیتی که ایده یا محصول ناشی از آن، به بازار راه می یابد، دربازار می ماند و تاثیر اجتماعی- اقتصادی ایجاد می کند
به عبارت دیگر، نوآوری یعنی تبدیل فرصت به ایده های جدید و رساندن ایده های جدید به کاربرد عملی گسترده و همچنین نوآوری یعنی بهره برداری موفق از ایده های جدید - تید، . - 1393 مطالعات روی موفقیت نوآوری در سطح بنگاه، منجر به ارایه این تعریف از موفقیت نوآوری شده است: موفقیت نوآوری عبارت است از توانایی سازمان در ایجاد جریان پایداری از درآمدهای واقعی ناشی از تلاش در زمینه نوآوری
با درنظر گرفتن نسلهای مدلهای نوآوری که درجدول شماره 1 بیان شده است، می توان مشاهده نمود که نسل اول مدل ها، تاکید زیادی بر عوامل داخلی نظیر تحقیق و توسعه دارند و نسلهای دوم و سوم و ششم ، عوامل برون سازمانی نظیر متغیرهای بازاری را مورد تاکید قرار داده اند
