بخشی از مقاله
چکیده
امرزه بازیهای رایانهای تنها به عنوان یک سرگرمی برای گذران اوقات فراغت محسوب نمیشوند بلکه عامل بسیار مهمی برای انتقال مفاهیم نمادین و نشانهای ،مسائل فرهنگی و اعتقادی و ... میباشند. بازیهای رایانهای میتوانند تاثیرات مثبت و منفی روی اقشار جامعه به خصوص کودکان داشته باشند . آنچه در طراحی یک بازی رایانهای حائز اهمیت است استفاده از ویژگیهایی برای بهبود و نتیجهگیری موثر در یک بازی رایانهای است. با در نظر گرفتن تاثیرات روانشناسی رنگ و به کارگیری مناسب آن در بازیهای رایانهای، میتوان بسیاری از مفاهیم را به ذهن مخاطب بازی رایانهای القا کرد . بهترین راه برای سنجش میزان تاثیرگذاری رنگ، سنجش آن از طریق مشاهده است .در این پژوهش با مطالعه جنبههای مختلف روانشناسی رنگ و شناسایی ویژگیهای منحصر به فرد رنگها ، تاثیرات روانشناختی رنگ در بازیهای رایانهای بر روی کاربران مورد بررسی قرارگرفته است. به منظور درک نقش رنگ در القای خودآگاه ، نیمخودآگاه و ناخودآگاه مفاهیم به مخاطبان بازیهای رایانهای جامعه آماری شامل 100 نفر در رده سنی 35-20 سال انتخاب شد.
جامعه آماری هدف با استفاده از طراحی یک پرسش نامه و شبیهسازی بخشهایی از یک بازی رایانهای مورد ارزشیابی قرارگرفتند . نتایج به دست آمده از این پژوهش به خوبی عملکرد افراد را در مواجهه با رنگ نشان میدهد. افراد مورد سنجش بدون آگاهی از نتایج و تنها از لحاظ واکنشهای فردی، واکنشهای اجتماعی، واکنشهای فرهنگی اقلیمی، واکنشهای آگاهانه، واکنشهای ناخودآگاه و واکنشهای بیولوژیک به سوالات پاسخ دادند. نتایج به دستآمده بیانگر این است که واکنشهای افراد در بازی-های کامپیوتری نسبت به رنگها با تئوریهای بیان شده در این حوزه انطباق دارد و میتوان از رنگ و تئوریهای آن در راستای اهداف مشخص و به گونهای کاربردی استفادهکرد.
کلمات کلیدی : رنگ، روانشناختی، بازیرایانهای، بازیهیجانی- ماجراجویی
-1مقدمه
در عصر حاضر، دانش جدید و نوظهور فناوری اطلاعات، عرصههای مختلف زندگی بشر را در سیطره خود گرفته و کشورهای بسیاری در زمینه فرهنگ و هنر، برای بیان اهداف و مقاصد خود از این مفهوم جدید رایانهای استفاده میکنند. در این میان، بازیهای رایانهای به علت جذابیتها و تعاملاتی که در مراحل مختلف آن وجود دارد، وسیله بسیار مناسبی جهت نیل به این اهداف است. بازیهای رایانهای با توجه به بسط و گسترش در میان اقشارجامعه به خصوص کودکان، ازجمله ابزارهای بسیار مناسبی جهت القای تفکر خاص و جهتدهی آینده یک جامعه است. آنچه حائز اهمیت است استفاده از عوامل کاربردی برای القای هدف و انتقال مفهوم مورد نظر است . رنگ به عنوان یک پدیده شگفت انگیز و منحصر به فرد در زندگی افراد ، عنصر مهمی است که می توان با استفاده از آن بسیاری از مفاهیم و معانی را متناسب با فرهنگ ، مذهب و .. بیان نمود .[1]
رنگ را می توان جز شگفت انگیز ترین عناصر زندگی بشریت دانست ، علوم مختلف با توجه به دامنه اطلاعاتی که دارند هر یک از رنگ تعاریف خاصی را ارائه می کنندکه آن را باید حاصل و نتیجه گستردگی دانش رنگ دانست و باید گفت رنگ جز عجیب ترین پدیده های علمی بشر است[2]از لحاظ علم فیزیک رنگ قسمتی از انرژی الکترو مغناطیس است که برای ما قابل رویت است و به صورت امواج در حرکت است و طول موج هر یک از پرتو ها متفاوت و قابل سنجش است ، علم فیزیولوژی رنگ را طول موجی از نور بیان میکند که در کورتکس مغز ایجاد می شود ، دانش زیست شناسی انرژی الکترومغناطیس را منبع اولیه انرژی تمام موجودات زنده سیاره زمین به شمار می آورد رنگ بخشی از این انرژی است[3] ، اما تعریفی که از رنگ در علم روانشناسی ارائه می شود متفاوت از علوم ذکر شده است . روانشناسی دانشی است که با ذهن سرو کار دارد ، با فرآیند فکری و عاطفی ، با رجوع به رفتار و مطالعه ذهنیات ، احساسات، رویاها و هر چیزی که یک فرد تجربه می کند که همه این مقولهها ریشه خودآگاه ،نیم خودآگاه و ناخودآگاه است . دکتر الریش بیر ، روانشناس مشهور اتریشی در زمینه رنگ اعتقاد دارد، انسان در مقابل رنگ از خود واکنشهایی خواهد داشت و این یک تعریف اولیه روانشناسی رنگ است.[4]
با استفاده از رنگ کردن میتوان در همه افراد و در هر سنی تاثیرات مثبت یا منفی گذاشت .[5] رنگ به لحاظ ارتباط حسی با محیط اساسی ترین نقش را ایفا می کند ، رنگ در ایجاد ارتباط و پیامرسانی نقش مهم و چشمگیری دارد و در جوامع مختلف به عنوان نماد عاطفی ، فرهنگی و قومی به کار رفته است .[1] در واقع رنگ قسمتی از خودآگاه ،نیم خودآگاه و ناخودآگاه ماست و ما با دریافت رنگ از خود واکنش هایی نشان می دهیم و این واکنش ها فقط روانی و ادراکی نیستند بلکه ممکن است جنبه فیزیولوژیک هم داشته باشند .از این رو در کامل ترین تعریف رنگ یک پدیده سایکوفیزیولوژیک است که در مغز و روان ما ایجاد می شود و خارج از ذهن ما رنگ مفهومی نخواهد داشت .[4] با استفاده از ویژگی های روانشناسی رنگ در بازی های رایانه ای می توان بسیاری از اهداف خود را بیان نمود. در این مقاله برخی تاثیرات روانشناسی رنگ در یک بازی رایانه ای به سبک هیجانی- ماجراجویی مورد مطالعه قرار گرفته است.
-1 چگونه یک رنگ در انسان تاثیر می گذارد
تاثیرات رنگ که از راه دیدن حاصل و با حس بینایی شروع می شود تبدیل به عمل و حس غیر دیداری می شود و احساسات متنوعی را در انسان برمی انگیزد. مسئله مهم دیگر در ارتباط با ذهن و رنگ ، خاطره سازی سیستم ذهنی ما از رنگ است. دقیقا به دلیل همین خصلت خاطرهسازی رنگها به مرور زندگی انسان، مفاهیم نمادین و نشانهای پیدا میکنند . رنگها بر حس تعادل فکری و جسمی و در ایجاد شادمانی یا افسردگی، ایجاد آرامش یابی نقش دارند و همینطور در تحریک یا تشویق کودکان کم هوش و بازیابی تندرستی در دوران نقاهت موثرند.[6] رنگها هر یک بنا بر ممیزهای خویش متضمن معنایی سمبولیک هستند. حالات روحانی و نفسانی آدمی و نحوه تحقیق وجود موجودات و امور در عالم ، همواره با بیان سمبولیک در ساختار هنر توام بودهاند. [1] یک تاثیر روانی در ورای هر رنگ وجود دارد و دارای قدرت تاثیرگذاری ویژهای میباشد ، بعضی از واکنشهای ما نسبت به رنگها به صورت رفتارهای اکتسابی و برخی به صورت پاسخهای فیزیولوژیک نمود پیدا میکنند. چگونگی تاثیرپذیری انسانها از رنگ ماهیت کاملا روانی دارد و به طور غیر مستقیم در واکنشها ، عکسالعملها و رفتارهای فرد موثر است .[7]
-2سطح واکنش ها نسبت به رنگ :
مطالعات انجام شده در حوزه روانشناختی رنگ نشان میدهد که طراح در شش سطح و یا محدوده موثر با رنگ مواجه می-شود که هر سطح به او کمک میکند بداند که انتخاب رنگ او چه وسعت و واکنشهایی را در محیط ایجاد خواهد کرد. این شش سطح را در هرمی مانند شکل زیر میتوان ترسیم کرد. در این هرم نسبت هر سطح با سطح پایینتر نسبت جز به کل است. انسان 80 درصد اطلاعاتش را از طریق محیط پیرامون خود به دست میآورد و رنگ جزیی از محیط پیرامون اوست. همه انسانها از طریق رنگ معانی را ادراک می کنند، اطلاعاتی را به دست میآورند و به وسیله آن با دیگران ارتباط برقرار میکنند . این دریافت همیشه با تاثیرات بصری، اجنماعی، عاطفی و فیزیولوژیک همراه خواهد بود. دریافت رنگ به معنای مواجهه با آن است . هرم شکل 1 سطح واکنشهای مخاطبین رنگ را نشان می دهد [4].
واکنش فردی
واکنش مربوط به بخش اجتماعی - مد -
واکنش مربوط به فرهنگ و اقلیم
واکنش آگاهانه نمادین
واکنش ناخودآگاه
واکنش های بیولوژیک
در این شش قسمت هرچه از قاعده به راس نزدیک شویم وسعت دامنه تاثیرات و واکنش ها در مواجهه با رنگ کوچکتر خواهد شد.
-3بررسی رنگ در محیط یک بازی معمایی- ماجراجوی
بهترین روش برای سنجش رنگ، سنجش از طریق مشاهده است. [8] برای بررسی رنگ در محیط یک بازی رایانهای پرسش نامهای طراحی و در اختیار مجموعه آماری 100 نفری شامل 50 مرد 50 زن در رده سنی 20 تا 35 سال قرار گرفت. از آنجایی که تفاوت دید یک رنگ در یک بازی از طریق صفحه نمایش صورت میگیرد و با چاپ آن یک تفاوتی در مشاهده ایجاد میشود، پرسشنامه از طریق وبسایت در اختیار افراد قرار گرفت. در آثار هنری ، برخی قوانین تجربی مرتبط با رنگ وجود دارد مثلا رنگ قرمز زودتر از سایر رنگها در یک اثر به چشم می آید.[2] برای بررسی این موضوع که آیا در یک بازی رایانهای و تغییر دید مخاطب از بوم نقاشی به صفحه نمایش همان قوانین میتوانند صادق باشند، مجموعه 20 تایی از رنگ-ها که به 4 دسته رنگهای زنده یا همان رنگ مایه اصلی یک رنگ ، رنگهای کدر یا ترکیب رنگ مایه اصلی با سیاه و سفید - خاکستری - ، رنگهای روشن یا ترکیب رنگ مایه اصلی با رنگ سفید و رنگهای تیره یا ترکیب رنگ مایه اصلی با رنگ سیاه [9]در اختیار افراد قرار گرفت و از آنها خواسته شد تا رنگهایی که زودتر نظرشان را جلب می کنند به ترتیب انتخاب کنند. رنگهای قرمز، زرد، سبز، آبی، بنفش به عنوان رنگهای زنده و سایر ترکیب های همان رنگها ،مورد پرسش قرار گرفتند. نتایج به دست آمده در شکل 2 نشان میدهد، رنگهای زنده وبه ترتیب رنگ قرمز،زرد، آبی ، بنفش،و سبز بیشترین میزان جلب توجه را داشته اند. بعد از رنگهای زنده ، رنگهای روشن، رنگهای تیره و در نهایت رنگهای کدر
