بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر تبیین رابطهی هوش اخلاقی با اخلاق حرفه ای در دبیران زن دوره متوسطه ناحیه 2 آموزش و پرورش شهر شیراز در سال تحصیلی 1391 -92 میباشد. روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعهی آماری شامل دبیران زن دوره متوسطه ناحیه 2 برابر با470 نفر بودند. و نمونه آماری شامل 214 نفر بودند. به منظور نمونهگیری از روش خوشه ای مرحله ای استفاده شده و به جهت جمع آوری اطلاعات، از این دو پرسشنامه که از روایی و پایایی قابل قبولی برخوردار بودند، استفاده شد: پرسشنامهی اخلاق حرفه ای مرزبان - - 1389 و پرسشنامهی هوش اخلاقی لنیک، کیل و جوردن - . - 2011
به منظور استخراج و تحلیل اطلاعات از روش آماری ضریب همبستگی و رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام استفاده شده است. نتایج نشان داد که بین هوش اخلاقی و اخلاق حرفه ای رابطه ی مستقیم و معناداری وجود دارد؛ و نیز از میان ابعاد هوش اخلاقی ابعاد راستگویی، پایبندی به عهد، مسئولیت پذیری برای تصمیمات شخصی، اهمیت دادن خود جوش به دیگران، توانایی در بخشش اشتباهات خود، توانایی در بخشش اشتباهات دیگران با اخلاق حرفه ای رابطه معناداری وجود دارد؛ یافته های پژوهش نشان داد از بین ابعاد هوش اخلاقی فقط بعد اهمیت دادن خود جوش به دیگران به طور معنا داری قادر به پیش بینی متغیر اخلاق حرفه ای می باشد.
واژگان کلیدی:اخلاق، اخلاق حرفه ای، هوش اخلاقی.
مقدمه
امروزه با توجه به گسترش شهرنشینی، تحولات سریع اجتماعی و بروز چالش های اخلاقی، اخلاق حرفه ای1 و هوش اخلاقی2مورد توجه قرار گرفته است. چرا که رفتارهای اخلاقی دارای ضمانت درونی بوده و منجر به خود کنترلی می شود. در تجزیه و تحلیل رفتار سازمان ها، پرداختن به اخلاق و ارزش های اخلاقی یکی از الزامات است. نماد بیرونی سازمان ها را رفتارهای اخلاقی آنها تشکیل می دهد که خود حاصل جمع ارزش های گوناگون اخلاقی است که در آن سازمان ها، ظهور و بروز یافته است. قراملکی - - 1387 معتقد است که اخلاق را مجموعهای از صفات روحی و باطنی انسان است که به صورت اعمال و رفتاری که از خلقیات درونی انسان ناشی میشود، بروز ظاهری پیدا می کند و بدین سبب گفته میشود که اخلاق را از راه آثارش میتوان تعریف کرد.دامنه اخلاق را در حد رفتارهای فردی تلقی میکنند، اما رفتارهای فردی وقتی که در سطح جامعه یا نهادهای اجتماعی تسری پیدا میکند و شیوع می یابد، به نوعی به اخلاق جمعی تبدیل میشود که ریشه اش در فرهنگ جامعه میدواند و خود نوعی وجه غالب مییابد که جامعه را با آن می توان شناخت - تولایی،. - 1387
دلشاد تهرانی - - 1382 معتقد است که خطرناک ترین رویداد انسانی، انحطاط اخلاقی و شکسته شدن مرزهای اخلاقی است که در این صورت هیچ چیز روی سلامت نخواهد دید و انسانیت دگرگون می شود. این امر در امور اداری از جایگاهی خطیر و ویژه برخوردار است، زیرا وقتی انسان از محدوده فردی خارج می شود و در پیوند با دیگر انسان ها قرار می گیرد و این پیوند صورتی اداری می یابد، اگر اخلاق نیک حاکم بر روابط انسانی نباشد، فاجعه چندین برابر می شود - آسترکی، . - 1388 اخلاق حرفهای یکی از شعبههای جدید اخلاق است که می کوشد به مسائل اخلاقی حرفههای گوناگون پاسخ داده و برای آن اصولی خاص متصور است. مقصود از اخلاق حرفهای مجموعه قواعدی است که باید افراد داوطلبانه و براساس ندای وجدان و فطرت خویش در انجام کار حرفهای رعایت کنند؛ بدون آن که الزام خارجی داشته باشند یا در صورت تخلف، به مجازاتهای قانونی دچار شوند - مبینی و همکاران، . - 1389
اصطلاح هوش اخلاقی توسط بوربا در روان شناسی وارد شد. وی هوش اخلاقی را ظرفیت و توانایی درک درست از خلاف، داشتن اعتقادات اخلاقی قوی و عمل به آنها و رفتار در جهت صحیح و درست تعریف می کند - بوربا3، 2005؛ص . - 23 ترنر و بارلینگ - 2002 - 4 هوش اخلاقی، به معنی توجه به زندگی انسان و طبیعت، رفاه اقتصادی و اجتماعی، ارتباطات باز و صادقانه و حقوق شهروندی است - مختاری پور،. - 1388 پیاژه - 1932 - 5 معتقد است که قضاوت اخلاقی بر رشد شناختی مبتنی است. شناخت به فرآیند های فکری انسان اطلاق می شود و شامل ادراک، حافظه و زبان است. از نظر پیاژه اخلاق نیز مانند هوش رشد می کند. از دیدگاه او قضاوت های اخلاقی به معنای درک انسان از قوانین اخلاقی و عرف اجتماعی است. استدلال اخلاقی، فرآیند قضاوت آگاهانه درباره ی خوبی یا بدی اعمال است - اسلامی، . - 1388
ولیخانی و همکاران - 1391 - در پژوهشی با عنوان بررسی میزان هوش اخلاقی مدیران و تاثیرآن بر سرمایه اجتماعی سازمان به این نتیجه رسیده اند که هوش اخلاقی و مولفه های آن از سرمایه های اجتماعی سازمان محسوب می شود و از بین این مولفه ها مسئولیت پذیری بیشترین قدرت تبیین سرمایه اجتماعی را دارد بنابراین هرچه مدیران از هوش اخلاقی بالاتری برخوردار باشند، سرمایه های اجتماعی ارزشمندی برای سازمان هستند. اسلامی - - 1388 پژوهشی را با عنوان بررسی رابطه ناشی از فرا شناخت اخلاقی - فرا اخلاق - با استدلال و رفتارهای اخلاقی انجام داده است. به این نتیجه رسیده است که میان استدلال و رفتار اخلاقی با فراشناخت رابطه ای مثبت وجود دارد. بنابراین افرادی که بتوانند از توانایی های شناختی و فرا شناختی خود بیشتر استفاده کنند افرادی اخلاقی تر خواهند بود. رونقی و فیضی - - 1392
در پژوهش خود با عنوان رابطه اخلاق کاری و هوش کارکنان سازمان های بین المللی در ایران به این نتیجه رسیده اند که ارتباط مثبت و معناداری بین هوش فرهنگی و رعایت اخلاق کاری و ارتباط معناداری بین هوش عاطفی کارکنان با رعایت اخلاق کاری وجود دارد اما.1ارتباط معناداری بین وجود هوش منطقی با رعایت اخلاق کاری در بین کارکنان نمونه پژوهش مشاهده نشده است. رحیمی - 1390 - در تحقیقی با عنوان"بررسی تأثیر هوش اخلاقی کارکنان بر موفقیت شغلی آنها در دانشگاه آزاد اسلامی" انجام داده است. در این پژوهش به بررسی چهار حیطه درستی، مسئولیت پذیری، دلسوزی و بخشندگی بر موفقیت شغلی بیرونی و درونی کارمندان پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان داد که میان موفقیت شغلی کارکنان و چهار حیطه هوش اخلاقی ذکر شده رابطه معناداری وجود داشت.
دونالدسون و دیویس - 1990 - 1 عدم رعایت ارزش های اخلاقی در اموری مانند جذب و گزینش، اقدامات خلاف اخلاق و خلاف قانون را در سازمان فراهم می سازد رعایت ملاحظات اخلاقی در گزینش و استخدام، ارزیابی عملکرد، نظام پاداش ها، اخراج و کوچک سازی سازمان، باعث کاهش بدبینی و پرخاشگری و تعارض، مسئولیت پذیری بیشتر، افزایش تنوع طلبی و در نهایت افرایش ارزش و سود و درآمد شده، رفاه بیشتر مشتریان و کارمندان را موجب می شود. و هوش اخلاقی موجب افزایش تعهد و مسئولیت پذیری بیشتر کارکنان شده، به بهبود کارایی فردی و گروهی می انجامد - مختاری پور و سیادت، . - 1389 سما و شواف - 2008 - 2
در تحقیقی تحت عنوان "رهبری اخلاقی برای مشاغل : پرورش یک جامعه اخلاقی" انجام داده اند. نتایج این پژوهش نشان داد که رهبران حرفه ای و برخوردار از هوش اخلاقی می تواند به عنوان یک ابزار موثر در انتشار ارزش های اخلاقی در سازمان خدمت کنند و همچنین اخلاق حرفه ای در کسب و کار به عنوان عامل مفیدی است که باعث قوی شدن اقتصاد سازمان ها و مشروعیت اهداف در سازمان ها می شود و هنجارهای غیر اخلاقی حرفه ها باعث ساییده شدن پتانسیل رشد، ضریب اطمینان مصرف کننده و ثبات بازار می شود. لوزادا و کارمن - 2007 - 3 در پژوهشی به این نتیجه رسیده است که که فعالیت ها اخلاقی، انگیزه های انسانی، کارکردها و تعامل های اخلاقی در سازمان از عوامل موثر برافزایش رضایت معلمین و اساتید می باشد، و همچنین رابطه مستقیمی بین درک کارایی اخلاق سازمان و رضایت شغلی در اعضایی هیئت علمی دانشگاه وجود دارد - مرزبان، . - 1389
انصاری و همکاران - - 1391 در پژوهشی با عنوان تأثیر رعایت اصول اخلاق حرفه ای کارکنان بر وفاداری مشتریان بانک ها به این نتیجه رسیده اند که اخلاق و رفتار حرفه ای کارکنان بر وفاداری مشتریان تأثیرگذار است و بین عوامل اخلاقی و رفتار حرفه ای و فاداری رابطه ای معنی دار وجود دارد. حیدری و شاملی - - 1389در تحقیقی با عنوان"بررسی شخصیت و رفتار های اخلاقی دبیران معارف اسلامی در الگو پذیری دانش آموزان مقطع متوسطه"به این نتیجه دست یافته اند که خوش خلقی دبیران معارف اسلامی، بالاترین میزان تاثیرگذاری را در الگوپذیری دانش آموزان داشته است. آراسته و همکاران - - 1389 در پژوهشی با عنوان " بررسی وضعیت هوش اخلاقی دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران" انجام داده اند.
یافتههای تحقیق نشان داد که شایستگی های اخلاقی ثبات عملکرد، راستگویی، استقامت و پافشاری برای حق، پایبندی به عهد، مسئولیت پذیری برای انتخاب های شخصی، اقرار به اشتباهات و شکست ها، قبول مسئولیت برای خدمت به دیگران، اهمیت دادن خودجوش به دیگران، توانایی در بخشش اشتباهات خود، توانایی در بخشش اشتباهات دیگران در میان دانشجویان در حد بالای متوسط بوده است و بین مؤلفه های هوش اخلاقی تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین نتایج بر رابطه مثبت و معناداری میان سن، سطح تحصیلات و هوش اخلاقی دلالت داشت. سیادت و همکاران - 1388 - در تحقیق خود تحت عنوان" رابطه بین هوش اخلاقی و رهبری تیمی در مدیران آموزشی و غیر آموزشی از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان" انجام داده اند.
یافته های این پژوهش نشان داد بین مؤلفه های هوش اخلاقی مدیران آموزشی و غیر آموزشی و رهبری تیمی رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد و رشد اخلاقی رهبران با رفتارهایی که آنان از خود نشان می دهند، رابطه مستقیم دارد. بورقانی فراهانی - - 1391 در پژوهش خود با عنوان"اخلاق حرفه ای"به این نکته اشاره می کند که رعایت اخلاق حرفه ای در سازمان، امری لازم و ضروری است تا سازمان از یک سو جامعه را دچار تعارض نکند و از سوی دیگر، با اتخاذ تصمیمات منطقی و خردمندانه منافع بلند مدت خود را تضمین کند. و آن چیزی که در مواجهه با مفهوم اخلاق حرفه ای باید مد نظر قرار گیرد، این است که: آنچه از معضلات اخلاقی سازمانی گره گشایی می کند، رویکرد مسئله محور است. چون معضل اخلاقی، یک مسئله است و برای حل اثربخش آن، نیازمند کسب تخصص و مهارت هستیم.
نکته اساسی این است که ما باید از تحویلی نگری درباره اخلاق حرفه ای پرهیز کنیم. مختاری پور و همکاران - - 1388 در تحقیق خود با "عنوان بررسی مقایسه ای ابعاد هوش اخلاقی از دیدگاه دانشمندان با قرآن کریم و ائمه معصومین - ع - " در یک بررسی تفضیلی به این نتیجه رسیده است که مهم ترین صفت های عمومی، شامل مهربانی، انصاف، توجه و احترام، خود کنترلی و هوشیاری و مهمترین صفت های اختصاصی مدیران، شامل درست کاری، مسئولیت پذیری و بخشش است به عبارتی ، افراد با هوش اخلاقی بالا کار درست را صحیح انجام می دهند، اعمال آنها پیوسته با ارزش ها و عقایدشان هماهنگ است، عملکرد بالایی ار ائه می دهند و همیشه کارها را با اصول اخلاقی پیوند می دهند. معید فر - 1386 - پژوهشی با عنوان " اخلاق کار و عوامل موثر بر آن در کارکنان ادارات دولتی شهر تهران" انجام داده است.
نتایج این پژوهش نشان داد که میزان اخلاق کاری در سازمان های دولتی از حد متوسط بالاتر است و در سطح رضایت بخشی قرار دارد. آراستهوجاهد - - 1390 در پژوهش خود با موضوع"رعایت اخلاق در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی:گزینه ای برای بهبود رفتارها" در یک بررسی تفضیلی به این نتیجه رسیده است که اخلاق در آموزش عالی با مشخص کردن حدود و ثغور رفتارهای مناسب و نامناسب و هدایت مدیران و هیئت علمی در اجرای مسئولیت های حرفه ای، ذینفع های گوناگون آموزش عالی را حمایت می کند. و تدوین منشور اخلاقی کارکنان که در برگیرنده ی ارزش های فرهنگی جامعه و اخلاق مورد نظر سازمان باشد، یکی
