بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر تبیین رابطهی هوش اخلاقی با وجدان کاری در دبیران زن دوره متوسطه ناحیه 2 آموزش و پرورش شهر شیراز در سال تحصیلی 1391-92 میباشد. روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعهی آماری شامل دبیران زن دوره متوسطه ناحیه 2 برابر با470 نفر بودند. و نمونه آماری شامل 214 نفر بودند. به منظور نمونهگیری از روش خوشه ای مرحله ای استفاده شده و به جهت جمعآوری اطلاعات، از این دو پرسشنامه که از روایی و پایایی قابل قبولی برخوردار بودند، استفاده شد: پرسشنامهی رفتار شهروندی سازمانی صالحی - - - 1389وجدان کاری یکی از مولفه های رفتار شهروندی سازمانی است - و پرسشنامهی هوش اخلاقی لنیک، کیل و جوردن - . - 2011 به منظور استخراج و تحلیل اطلاعات از روش آماری ضریب همبستگی و رگرسیون به روش گام به گام استفاده شده است. نتایج نشان داد که بین هوش اخلاقی و وجدان کاری رابطهی مستقیم و معناداری وجود دارد؛ و نیز از میان ابعاد هوش اخلاقی تنها بعد راستگویی با وجدان کاری رابطه مستقیم و معناداری دارد. یافته های پژوهش نشان داد که از میان ابعاد هوش اخلاقی تنها بعد راستگویی به طور معنا داری قادر به پیش بینی متغیر وجدان کاری می باشد.
مقدمه
امروزه منابع انسانی هر سازمان به عنوان مهمترین و کلیدیترین منبع دارایی راهبردی محسوب میشوند. با توجه به نقش راهبری منابع انسانی در یک موفقیت سازمان و انجام مسئولیتهای متفاوت می توان گفت که در اختیار داشتن نیروی انسانی کارآمد میتواند باعث کسب مزیت رقابتی برای سازمان گردد. حال برای نیروی انسانی کار آمد می توان تعاریف متعددی ارائه کرد و شاخصهای لازم را استخراج نمود . به نظر میرسد یکی از بهترین شاخص ها برای نیروی انسانی همان وجدان کاری1 یا مسئولیت پذیری باشد بنابراین اگر ما نیروی انسانی دارای وجدان کاری بالا در اختیار داشته باشیم میتوانیم نسبت به سازمانهای همکار خود دارای مزیت رقابتی باشیم. هر چه قدر این نیروی انسانی ارزشمندتر، غیر قابل تقلیدتر، نادرتر و قابل استفاده توسط سازمان باشد مزیت رقابتی فوق پایدار خواهد داشت.
وجدان کاری مقوله ای است بس مهم که به لحاظ منزلت و جایگاه در حوضهی انگیزهها و تمایلات انسانی جای می گیرد. حوزه تمایلات و انگیزهها مبناییترین و ریشه ایترین حوزهی وجودی و ادراکی انسان محسوب میگردد و بر این اساس، وجدان کاری یا انگیزه انجام کار صحیح را میتوان از اساسیترین فاکتورهای انجام رفتارهای فردی ،سازمانی و اجتماعی نوع بشر دانست - کریمی، . - 1391 لپین و وندین - 2009 - 2 معتقدند که وجدان یک ویژگی شخصیتی است که قابلیت اتکا را از طریق دقیق بودن و از همه جهت مسئول و سازمان یافته بودن منعکس می کند و درجه پشتکار، سخت کوشی و انگیزش افراد سازمان را برای دستیابی به هدف نشان می دهد و از سویی دیگر فعالیت وجدان، همانند سایر پدیده های روانی، پدیده های شخصی و متغیر است که از عوامل خاصی بر انگیخته می شود و از این روست که از وجدان تعبیر های گوناگونی از قبیل: قاضی امین، راهنمای مطمئن، شکنجه گر به چشم می خورد اوکانر و پانونن - 2007 - 3 از کارکنان با وجدان کاری تحت عنوان" کارکن ایده آل " یاد می کنند؛ زیرا این افراد دارای صفات مسئولیت پذیری، قابلیت اتکا، مقاومت و موفقیت مداری هستند.
کارکنانی که وجدان کاری دارند نسبت به کارکنانی که وجدان کاریشان کمتر است از تمایل به بلندپروازی، روش مداری و نظم بیشتری دارند - احمد آبادی و همکاران، . - 1389 نخستین بار اصطلاح هوش اخلاقی4 توسط بوربا - 2003 - 5در روان شناسی وارد شد. وی هوش اخلاقی را ظرفیت و توانایی درک درست از خلاف، داشتن اعتقادات اخلاقی قوی و عمل به آنها و رفتار در جهت صحیح و درست تعریف میکند - بوربا، 2005؛ص. - 23 ترنر و بارلینگ - 2002 - 6 معتقدند هوش اخلاقی به معنای توجه به زندگی انسان و طبیعت، رفاه اقتصادی و اجتماعی، ارتباطات آزاد و صادقانه و حقوق شهروندی است.
لنیک و کیل - 2005 - 7 هوش اخلاقی را توانایی تشخیص درست از اشتباه می دانند که با اصول جهانی سازگار است - مختاری پور، . - 1388 ناروائز - 2010 - 8 معتقد است هوش اخلاقی با احساسات و عقل گره خورده و رفتارهای اخلاقی به احساسات یکپارچه، شهود و استدلال وابسته است - آراسته و همکاران، . - 1389 بر اساس مطالعهی تحقیقات پیشین میتوان به این نتیجه رسید که هوش اخلاقی به این حقیقت اشاره دارد که ما به صورت ذاتی اخلاقی یا غیر اخلاقی متولد نمی شویم؛ بلکه یاد می گیریم که چگونه خوب باشیم. یادگیری برای خوب بودن، شامل ارتباطات باز خورد جامعه پذیری و آموزش است که هرگز پایان پذیر نیست آنچه که ما برای انجام کارهای درست به آن نیاز داریم، همان هوش اخلاقی است که با استفاده از آن به یادگیری عمل هوشمندانه و دستیابی به بهترین عمل خوب نزدیک می شویم.
در هر بخشی از زندگی به بهترین اطلاعات قابل دسترس می رسیم، خطرات را به حداقل می رسانیم و نسبت به پیامدهای آن خوش بین هستیم. افراد با هوش اخلاقی بالا کار درست را انجام می دهند، اعمال آنها پیوسته با ارزش ها و عقایدشان هماهنگ است، عملکرد بالایی دارند و همیشه کارها را با اصول اخلاقی پیوند می دهند - مختاری پور، . - 1388 بریک و مانت - 2001 - 1 در پژوهش خود به این نتیجه رسیده اند که وجدان کاری پیش بین عملکرد شغلی در همه مشاغل است و تاکید می کنند که بسیاری از پژوهش ها وجدان را یک ویژگی شخصیتی در نظر می گیرند که از دو رویه - موفقیت و قابلیت اتکا - تشکیل شده است و نیز بیرن و همکاران - - 2005بر این عقیده اند افرادی که وجدان کاری بیشتری دارند عملکرد بالاتری دارند. سینگ - 2005 - 2 در مطالعه خود دریافت که کارکنانی که اخلاق یا وجدان کاری بالاتری دارند، از تعهد و خشنودی بیشتری برخور دارند.
از طرف دیگر، متغیرهای بسیاری در دل سازمان وجود دارد که ممکن است بر میزان وجدان کاری کارکنان سازمان اثر بگذارند. اشمیت و هانتر - 1998 - 3 که اشاره کرده اند افرادی با وجدان کاری بالاتر، تلاش بیشتری می کنند و وقت بیشتری روی تکلیف می گذارند، نیز هماهنگ است - براتی احمدآبادی و همکاران،. - 1389 رحیمی و همکاران - 1390 - در تحقیقی با عنوان" بررسی تأثیر هوش اخلاقی کارکنان بر موفقیت شغلی آنها در دانشگاه آزاد اسلامی" انجام داده اند. در این پژوهش به بررسی چهار حیطه درستی، مسئولیت پذیری، دلسوزی و بخشندگی بر موفقیت شغلی بیرونی و درونی کارمندان پرداخت اند. نتایج این تحقیق نشان داد که میان موفقیت شغلی کارکنان و چهار حیطه هوش اخلاقی ذکر شده رابطه معناداری وجود داشت.
لیاقتدار و همکارانش - 1390 - در پژوهش خود با موضوع "بررسی میزان تأثیر و نقش عوامل مؤثر بر وجدانکاری" به بررسی میزان تأثیر و نقش عوامل فرهنگی- اجتماعی، فردی- شخصیتی و خانوادگی بر وجدان کاری از نظر دانشجویان پرداختند. یافتههای تحقیق نشان داد که عوامل فرهنگی- اجتماعی در درجه اول و سپس عوامل جمعیت شناختی فقط عامل جنسیت در عوامل مؤثر بر وجدانکاری اثر معناداری داشت. سما و شواف - 2008 - 4 معتقدند که که رهبران حرفه ای و برخوردار از هوش اخلاقی می تواند به عنوان یک ابزار موثر در انتشار ارزش های اخلاقی در سازمان خدمت کنند.
قهرمانی - - 1390در پژوهشی با عنوان "بررسی اخلاق کاری معلمان مقاطع سه گانه تحصیلی استان آذربایجان شرقی" انجام داده است که یافته های این پژوهش چهار عامل را تحت عنوان فردی ، اجتماعی، سازمانی- مدیریتی، اعتقادی - ارزشی موثر بر اخلاق کاری معلمان معرفی کرد. نتایج به دست آمده نشان داد که بین عوامل فردی موثر بر اخلاق کاری معلمان تفاوت معناداری وجود دارد. سیادت و همکاران - 1388 - در تحقیق خود تحت عنوان" رابطه بین هوش اخلاقی و رهبری تیمی در مدیران آموزشی و غیر آموزشی " انجام داده اند. یافته های این پژوهش نشان داد بین مؤلفه های هوش اخلاقی مدیران آموزشی و غیر آموزشی و رهبری تیمی رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد و رشد اخلاقی رهبران با رفتارهایی که آنان از خود نشان می دهند، رابطه مستقیم دارد.
مختاری پور - - 1388 در تحقیق خود با عنوان "بررسی مقایسه ای ابعاد هوش اخلاقی از دیدگاه دانشمندان با قرآن کریم و ائمه معصومین - ع - " در یک بررسی تفضیلی به این نتیجه رسیده است که مهم ترین صفت های عمومی، شامل مهربانی، انصاف، توجه و احترام، خود کنترلی و هوشیاری و مهمترین صفت های اختصاصی مدیران، شامل درست کاری، مسئولیت پذیری و بخشش است به عبارتی ، افراد با هوش اخلاقی بالا کار درست را صحیح انجام می دهند، اعمال آنها پیوسته با ارزش ها و عقایدشان هماهنگ است، عملکرد بالایی ار ائه می دهند و همیشه کارها را با اصول اخلاقی پیوند می دهند.
اسماعیلی طرزی و همکاران - - 1392 تحقیقی را با عنوان "رابطه هوش اخلاقی با میزان اعتمادآفرینی مدیران" انجام داده اند و نتایج حاکی از این است که یکی از عوامل تأثیرگذار بر روی اعتمادسازی مدیران، هوش اخلاقی آنان است و هوش اخلاقی بر روی تمام مؤلفه های اعتماد آفرینی نیز تأثیرگذار است .نتایج نشان داد که بین دو متغیر هوش اخلاقی و میزان اعتمادآفرینی مدیران رابطه ی معنادار و مستقیم وجود دارد.
همچنین بین هوش اخلاقی مدیران با میزان اعتماد راسخ، میزان اعتماد مبتنی بر صداقت، میزان اعتماد فراگیر، میزان اعتماد پایدار و میزان اعتماد متقابل نیز رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد. ولیخانی و همکاران - - 1391در پژوهش با عنوان "بررسی میزان هوش اخلاقی مدیران و تاثیرآن بر سرمایه اجتماعی سازمان" به این نتیجه رسیده اند که هوش اخلاقی و مولفه های آن از سرمایه های اجتماعی سازمان محسوب می شود و از بین این مولفه ها مسئولیت پذیری بیشترین قدرت تبیین سرمایه اجتماعی را دارد.بنابراین هرچه مدیران از هوش اخلاقی بالاتری برخوردار باشند،سرمایه های اجتماعی ارزشمندی برای سازمان هستند.
بدین ترتیب از آنجایی که توسعه و پیشرفت هر جامعه مرهون نیروی انسانی ماهر و کار آزموده ای است که رعایت انضباط و وجدان کاری را سرلوحه فعالیت های خود قرار داده و در جهت رسیدن به نظم اجتماعی، آرامش و آسایش روانی خود لحظه ای غافل نباشد. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه هوش اخلاقی بر وجدان کاری در پی پاسخگویی به سئوال ذیل است که آیا در صورت وجود هوش اخلاقی افراد وجدان کاری بالاتری دارند؟
روش تحقیق
پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی است. از نظر نحوه گرد آوری داده ها، پژوهش از نوع میدانی است.
