بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی ارتباط کمال گرایی با فرسودگی شغلی معلمان انجام شده است. به این منظور تعداد 205 نفر از معلمان مقطع متوسطه - شامل 114 معلم مقطع متوسطه اول و 101 معلم مقطع متوسطه دوم - به صورت تصادفی انتخاب شدند. به منظور جمع آوري اطلاعات از پرسشنامه کمال گرایی هیل - 2004 - پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش - 1981 - استفاده شد . داده هاي پژوهش با استفاده از تحلیل رگرسیون چند متغیري با روش ورود همزمان داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که هردو ابعاد کمال گرایی شامل - کمال گرایی منفی و کمال گرایی مثبت - 7 درصد از واریانس فرسودگی شغلی را تبیین می کند.
همچنین نتایج رگرسیون نشان می دهد که کمال گرایی منفی با β=0/39 و t برابر با 3/93 در سطح p<0/01 می تواند به طرز معناداري فرسودگی شغلی معلمان را پیش بینی نماید. همچنین، کمالگرایی مثبت با β= -0/20 و t برابر با -2/03 در سطح p<0/05 می تواند صورت معکوس فرسودگی شغلی معلمان را پیش بینی نماید. در نتیجه کسانی که از کمال گرایی بالاتري برخوردارند مستعد فرسودگی شغلی هستند.وبر عکس کسانیکه از نمره بالاتري در کمال گرایی مثبت دارند ،احتمال ابتلا به فرسودگی کمتري دارند .نتایج نشان می تواند در تدوین مداخله هاي لازم براي افزایش کمال گرایی مثبت و کاهش کمال گرایی منفی به منظور کنترل فرسودگی معلمان مورد استفاده قرار گیرند.
واژه هاي کلیدي : ویژگی هاي شخصیتی، کمال گرایی، فرسودگی شغلی، معلمان مقطع متوسطه
مقدمه
پدیده فرسودگی شغلی از دهه 1970 مورد توجه نظریه پردازان و پژوهشگران مرتبط با مفاهیم سلامت قرار گرفته است - بیرامی و همکاران، . - 1390 اولین بار اصطلاح فرسودگی شغلی در ادبیات پژوهشی توسط هربرت فرودنبرگر1 به صورت علمی به کار گرفته شد. وي پدیده فرسودگی شغلی را در کارکنانی که حرفه هاي یاري رسانی داشتند مورد بررسی قرار داد - حسینیان و همکاران، - 1386 و پاینس2 نیز همپاي او در کالیفرنیاي آمریکا، در رشد توجه روانشناسان نسبت به ابعاد گوناگون این مفهوم، نقش داشته است. - ساعتچی، . - 1382 فرسودگی شغلی کاهش قدرت سازگاري فرد با عوامل فشارزا و نشانگانی مرکب از خستگی جسمی و عاطفی است که به ایجاد خودپنداره و نگرش منفی به شغل و فقدان احساس ارتباط با مراجعان به هنگام انجام وظیفه منجر میشود - آرولمانی وهمکاران1، . - 2004
فرسودگی شغلی ابتدا بهعنوان یک مشکل اجتماعی و نه بهعنوان مفهوم علمی مطرح شد - مسلچ، اسچایفل و ریچل. - 2001 2 احساس پیشرفت شخصی کم، فرصت هاي اندك براي ارتقا، وجود قوانین و مقررات خشک و غیر قابل انعطاف، این احساس را در فرد ایجاد میکند که در دام یک نظام غیر منصفانه افتاده است و همین احساس باعث میشود که نسبت به شغل خود نقطه نظر هاي منفی پیدا کند - فاستر و نیوفلد، . - 2013 بی علاقه شدن نسبت به شغل خود، افسردگی، احساس به دام افتادن در شغل، احساس درماندگی، احساس مورد تایید قرار نگرفتن، احساس بی تفاوتی، ملالت، بیزاري و از دست دادن همدلی نسبت به دیگران از شاخص هاي هیجانی فرسودگی شغلی است - بارلو و همکاران3، . - 2013 فرسودگی شغلی یک حالت روان شناختی است اگرچه از طریق نشانگان جسمانی شناخته می شود.
فرسودگی شغلی یک مشکل فردي است اما بسیاري از پژوهش ها نشان داده اند که فرسودگی شغلی یک مشکل مربوط به محیط اجتماعی است که فرد در آن مشغول کار می باشد. - مسلش، لیتر به نقل از کلومیسچی،. - 2015 تجربه و پژوهش ها نشان داده اند که فرسودگی شغلی سلامت فرد را مختل می کند ، سبک زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد و در جهت گیري عملکرد شغلی موثر است - همان منبع - . از نظر شوفلی4 و همکاران - 1999 - نشانگان روان شناختی فرسودگی شغلی، شامل خستگی عاطفی دگرگونی شخصیت و کاهش احساس کفایت است. آنان بر این باورند که فرسودگی شغلی میتواند باعث افت کیفیت ارایه ي خدمات، دست کشیدن از شغل، غیبت از کار یا تضعیف روحیه باشد. عقیده بر آن است که نشانگان فرسودگی شغلی، یک اختلال روانی نیست ولی به آهستگی گسترش مییابد و میتواند به یک ناتوانی روانی تبدیل شود - وایزرمن5، . - 2002
یک نظر عمومی این است که ا افراد آرمانگرا دچار فرسودگی شغلی میشوند. به عبارت دیگر، افراد مبتلا به فرسودگی شغلی کسانی هستند که براي رسیدن به آرمان ها و معیارهاي کاري خود، بیش از حد تلاش مینمایند، اما وقتی میبینند فداکاري ها و تلاش هایشان براي رسیدن به اهدافشان کافی نبوده است دچار فرسودگی و حتی دچار بدینی میشوند. بنابراین به نظر میرسد یکی از عوامل موثر بر فرسودگی شغلی معلمان کمال گرایی 6است. مفهوم کمال گرایی یک مقوله روان شناختی مورد علاقه بسیاري از روانشناسان است. طبق تعریف فراست و همکارانش - 1990 - 7 کمال گرایی به عنوان مجموعه اي از معیارهاي شخصی بی نهایت بالا است، چنانچه ایجاد حساسیت در یک فرد به مقدار زیاد است، در حالی که معیارهاي آنها قابل اجرا نمی باشند - به نقل از بانرج، . - 2005
از این رو، افراد کمال گرا، بر این عقیده اند که میتوانند و باید به عملکرد کاملی برسند. درك کردن هرچیز کمتر از حد کامل باعث نارضایتی آنان می شود و به طور انتخابی به نشانه هایی که با معیارهایشان منطبق نباشد، توجه میکنند - آنتونی و همکاران، . - 1988هاماچک - 1978 - با تمایز بین کمال گرایی بهنجار 8و نابهنجار1 معتقد است که کمال گرایان بهنجار از تلاش و رقابت براي برتري و کمال لذت میبرد و محدودیت هاي شخصی را به رسمیت میشناسد. در مقابل، کمال گرایان نابهنجار افرادي هستندکه وقتی تلاش میکنند حتی با وجود بهترین وضعیت عملکردي، راضی به نظر نمی رسند. به بیان دیگر، افراد با کمال گرایی منفی داراي سطح بالایی از خود تردیدي و خود انتقادي میباشند.
این عوامل بالطبع پیش بینی کننده پیامدهاي روانشناختی مشکل زا نظیر اضطراب، افسردگی، فقدان عزت نفس و شرم درونی میباشد. در مقابل، کمال گرایی مثبت همبستگی معناداري با معیارهاي شخصی بالا، عملکرد مطلوب و سازگاري مثبت دارد. - دانیل و همکاران، . - 2006 کمال گرایی هر چند گاهی به عنوان کمال گرایی مثبت و گاهی به عنوان کمال گرایی منفی معرفی شده است، اما به نظر میرسد آنچه بیشتر مد نظر پژوهشگران است توجه به نوع منفی آن باشد که رابطه بسیار بالایی با افسردگی دارد - هویت و فلت، .1991 بلت و همکاران، .1995 رایس و همکاران، 2007؛ به نقل از خیاطان و همکاران، . - 1393
با توجه به آنچه گفته شد و با عنایت به اینکه بخش عمده اي از پژوهش هاي روانشناسی تربیتی که فشار روانی و فرسودگی معلمان را مورد بررسی قرار داده اند اغلب بر روي عواملی نظیر مشکلات عاطفی درونی، سخت رویی، مرکز کنترل، جنس، سن و عوامل مرتبط با شغل معلمی نظیر ناهنجاري دانش آموز، انعطاف ناپذیري مدیریت، تعداد زیاد دانش اموزان در کلاس درس، حقوق کم، فرهنگ مدرسه و عوامل اجتماعی مانند خود خواهی و از خود بیگانگی فراگیر تاکید ورزیده اند - فرید من و لوتان .1985 به نقل از ذوالفقار - 1387 و پژوهش چندانی درباره نقش کمال گرایی در ابتلاء به فرسودگی شغلی صورت نگرفته است، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ دادن به این سوال است که آیا بین کمال گرایی با فرسودگی شغلی معلمان رابطه وجود دارد و آیا ابعاد کمال گرایی میتوانند فرسودگی شغلی معلمان را پیش بینی کنند و سهم هر یک از این متغیرها در پیش بینی فرسودگی شغلی معلمان چقدر است.
روش
روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی با طرح همبستگی است. جامعه آماري این پژوهش شامل کلیه معلمان مقطع متوسطه اول و متوسطه دوم شهرستان کاشان در سال تحصیلی 1394-1395 بود. در این پژوهش حجم نمونه با استفاده از جدول گرجسی و مورگان تعداد 215 نفر تعیین گردید که با استفاده از روش تصادفی متناسب با حجم، تعداد معلمان مقطع متوسطه اول 114 نفر و تعداد معلمان متوسطه دوم 101 نفر تعیین گردید. معبمان به پرسشنامه فرسودگی شغلی و پرسشنامه کمال گرایی هیل پاسخ دادند که پس از حذف پرسشنامه ناقص، تعداد 205 پرسشنامه باقی ماند.
ابزارهاي پژوهش
الف : پرسشنامه فرسودگی شغلی
این پرسشنامه که توسط مسلش و جکسون - 1981 - تهیه شده داراي 18 ماده است که فرسودگی شغلی و سه بعد خستگی عاطفی، فقدان موفقیت فردي، مسخ شخصیت را میسنجد. در مطالعات مختلف روایی و پایایی این پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفته است. براي مثال، مسلش و جکسون اعتبار درونی هر یک از ابعاد خستگی هیجانی، مسخ شخصیت و کفایت شخصی را به ترتیب 0/90، 0/79 و 0/71 گزارش کرده اند. در ایران نیز ضرایب آلفاي کرانباخ براي سه بعد این پرسشنامه به ترتیب 0/88، 0/62 و 0/77 گزارش شده است - عزیزي و همکاران، . - 1387 روایی و پایایی این پرسشنامه توسط فیلیان - 1371 - در ایران نیز براي اولین بار مورد تایید قرار گرفت که ضریب پایایی آن با روش بازآزمایی 0/75 گزارش نموده است و از این پس در تحقیقات متعددي در ایران مورد استفاده قرار گرفته است. - به نقل از مومنی و همکاران، - 1388
