بخشی از مقاله
چکیده:
مسأله مقاله حاضر شناسایی و تبیین ارتباط قرآن پژوهی با مطالعات سیاسی میباشد. - مسأله - این پژوهش خود با رویکرد مطالعات درجه دوم و بر اساس اسلوب فلسفه علوم صورت گرفته است. - روش - غرض اصلی پژوهش نیز شناسایی وجوه ارتباط و تعامل این دو حوزه مطالعاتی به منظور رشد و توسعه این تعامل میباشد. - هدف - از دیدگاه نوشتار حاضر مطالعات مرتبط با قرآن و سیاست را در دو گروه اصلی مطالعات درجه یک و مطالعات درجه دوم میتوان سامان داد. مطالعات درجه یکم مستقیما به بررسی دیدگاههاي سیاسی قرآن کریم مربوط میشوند و در سه حوزه تفسیر ترتیبی، تفسیر بنایی/ ساختاري و تفسیر موضوعی طبقه بندي میشوند.
تفسیر موضوعی سیاست نیز میتوان با رویکردهاي مختلف استخراجی، استنطاقی و تنزیلی صورت پذیرد. اما مطالعات درجه دوم ارتباط قرآن و سیاست به بررسی تأثیرات قرآن کریم بر مطالعات سیاسی میپردازند. در اینجا میتوان از مرجعیت علمی قرآن کریم براي سیاست سخن گفت. هر چند بحث مرجعیت علمی قرآن کریم بر دانشها ایده اي جدید است، اما به نظر میرسد میتوان با پرورش و رشد چنین ایدهاي راه را براي تحقق مطلوب آن فراهم ساخت. در نهایت این نوشتار به وسع خود سعی نموده است هر دو حوزه مطالعاتی درجه یک و درجه دو را در ارتباط قرآن پژوهی و مطالعات سیاسی بررسی نماید. - یافتهها -
مدخل
گسترش مطالعات قرآن پژوهی در چند دهه اخیر بسیار چشمگیر بوده است. علاوه بر علوم قرآنی، مطالعات تفسیري، قرائات و فنون مرتبط با آن، ارتباط قرآن با علوم و چگونگی آن و دست آوردهاي مرتبط با قرآن و علوم مختلف بسیار گسترش یافته است. چه در عرصه پژوهشی و مطالعاتی و چه در عرصه آموزش این گسترش چشمگیر و حایز اهمیت است. قرآن کریم به عنوان مهمترین منبع اندیشه و تفکر اسلامی و آخرین پیام الهی براي بشر و تبیان کل شیء جایگاه ارزشمندي در جوامع اسلامی دارد. بازخیزي، بیداري اسلامی و احیاي تمدن اسلامی در یکی دو سده اخیر آهنگ بازگشت به قرآن کریم را سرعت بیشتري داده است و امروزه به صورت هاي مختلفی از دیدگاه قرآن در باب موضوعات مختلف از جمله سیاست و چگونگی طرح و استفاده از قرآن کریم در موضوعات مختلف علوم انسانی و علوم طبیعی و دقیقه بحث و گفتگو میشود.
بدون تردید چگونگی استنباط و استخراج مطالب متقن و مستحکم قرآنی در علوم انسانی نیازمند تأملات روش شناختی و درجه دوم میباشد که مستلزم امعان نظر بیشتر در این زمینه میباشد. طرح ایده مرجعیت علمی قرآن کریم در جامعه امروز اسلامی- ایرانی ما اهمیت این بحث را مضاعفتر ساخته است. به رغم اهتمام به قرآن کریم، هنوز بحثهاي جدي و مهم در این زمینه عرضه نشده است و بحث چگونگی مرجعیت علمی قرآن کریم هنوز بحثی نو و بدیع است و مستلزم تلاش نظري بیشتري در این زمینه میباشد.
البته هر چند بحث مرجعیت علمی قرآن کریم نسبتا جدید است اما رویکرد به علم دینی و اسلامی سازي علوم چند دههاي است که پس از پیروزي انقلاب اسلامی آغاز شده است و فعالیتهاي علمی ارزشمندي در این زمینه ارائه شده است. با این حال در مباحث اسلامی سازي نیز عمدتا تمرکز بر مباحث نظري و عام بوده است و به سمت بحث و گفتگوي علمی در باب نقش و جایگاه قرآن کریم در اسلامی سازي علوم پیش نرفته است. ولی با توجه به همسویی و ابتناي بحث مرجعیت علمی قرآن کریم بر مباحث درجه دوم علم دینی، قدمهاي اولیه و مناسبی در راستاي مباحث مرجعیت علمی قرآن کریم میتوان یافت که نیازمند تکمیل و پردازش بیشتر میباشند.
مسأله مهم و پیش روي نوشتار حاضر آن است که چگونه به لحاظ نظري و روشی میتوان ارتباط قرآن کریم و مباحث قرآن پژوهی را با علوم سیاسی تبیین نمود. چه آنکه مباحث سیاسی را به صورت مستقیم – با تفسیر موضوعی سیاست در قرآن کریم- یا غیر مستقیم – از طریق مرجعیت علمی قرآن کریم براي دانش سیاسی- از قرآن کریم استنباط نمود و از معرفت قرآن در زمینه تکمیل و بسط دانش سیاسی آسیب زده امروز بهره گرفت. این نوشتار تلاش خواهد نمود با تبیین چیستی سیاست و علوم سیاسی، وجوه ارتباط آنها را با معارف قرآنی تحلیل و بررسی نماید.
