بخشی از مقاله
چکیده
در هر جامعهای، خانواده اثرگذارترین مجموعه بر نظام اجتماعیاست؛ این پدیده در حالی رخ میدهد که خانواده هم از نظام اجتماعی کاملا تأثیر میپذیرد. آسیبهای اجتماعی و گاهی برخی از دگرگونیهای اجتماعی که در ابتدا به آنها بهعنوان پدیدهای منفی نگاه نمیشود؛ میتواند خسارتهای غیرقابل جبرانی را به نظام مقدس خانواده وارد سازد. اهلالبیت - ع - به تأثیرپذیری خانواده از نظام اجتماعی توجه داشته و از سویی جامعه را بدون آسیبهای اجتماعی نمیدانند.
در کلام اهلالبیت - ع - حفظ نظام ارزشمند خانواده بهعنوان مکان تعالی انسان از ارزش خاصی برخوردار است. با توجه به اهمیت حفظ نظام خانواده، نوشتار حاضر با روش توصیفیBتحلیلی به بیان روشها و مهارتهای صیانت از خانواده در برابر آسیبهای اجتماعی با محوریت مکتب اهلبیت - ع - میپردازد. یافتههای حاصل از پژوهش نشان میدهد، ائمهاطهار - ع - معتقدند بهمنظور صیانت از خانواده در برابر آسیبهای اجتماعی باید خانواده مرکز زندگی قرارگرفته و از کارکردهای محافظتی خود جدا نشود.
مقدمه
خانواده و جامعه دو محیطی هستند که بر افراد اثر متقابل دارند در این میان خانواده بیشترین اثر را بر رشد فرد دارد و این اثرگذاری به گونهای است که هیچ نظام و نهادی نمیتواند جایگزین آن شده و به رشد فرد کمک نماید. بنابراین نظام خانواده با توجه به تأثیری که بر فرد میگذارد، مؤثرترین کانون برای ساماندهی یا نابسامانی اجتماعی و عامل تشکیل و سیستمدهی به جامعه است. پس سلامت جامعه به میزان سلامت خانوادهها در درون جامعه بستگی دارد. به عبارتی میتوان بخش زیادی از آسیبهای اجتماعی و انحرافات جامعه بشری را معلول خانواده دانست.
این در حالیاست که امروزه، با تحولات گستردهای که در جوامع رخ داده و آسیبهای متعدد اجتماعی این بحث مطرح میباشد که با توجه به اثر آسیبهای اجتماعی بر خانواده چه روشها و مهارتهایی وجود دارد که بتواند خانواده را از این آسیبها حفظ کند؟! پاسخ به این پرسش هدف اصلی پژوهش حاضر است که از دو جنبه قابل بحث است. در یک نگاه میتوان صیانت از خانواده را در گرو روشها و مهارتهایی دانست که دولت بهکار میگیرد؛ زیرا یک جنبه از بحث آسیبهای اجتماعیاست و دولت باید آسیبشناسی کرده و با آن برخورد نماید.
از منظری دیگر باید به روشها و مهارتهایی پرداخت که خانواده بهعنوان دلسوزترین نهاد نسبت به اعضای خود، در جهت حفظ و صیانت خانواده بهکار میگیرد. بهنظر میرسد بررسی موضوع از جنبه دوم که به بیان روشها و مهارتهایی میپردازد که خانواده مستقل از دولت و سایر ارگانها بهکار میگیرد تا خود را از آسیبهای اجتماعی حفظ نماید، بهتر است؛ زیرا راهیاست ساده و کمهزینه که در کوتاهمدت میتواند در اصلاح آسیبها هم مؤثر باشد.
از سویی با تحولات اجتماعی که در دوران اخیر به وقوع پیوسته، نظام سنتی خانواده را تحت تأثیر قرار داده و تغییرات زیادی را درون خانواده ایجاد کردهاست. بخشی از این تحولات را خانواده باید مدیریت نماید و بخشی دیگر را سایر ارگانهای اجتماع که البته بخشی دولتی و رسمی در شناخت این تغییرات و برنامهریزیهای مناسب در برخورد با این تغییرات، مطالعات عمیقی را میطلبد که در طولانی مدت میتواند در رفع انحرافات و آسیبها، مؤثر واقع شود.
در مکتب اهلالبیت - ع - جامعه دارای آسیبهای متعددیاست که خانوادهها بهعنوان رکنی از اجتماع باید در برابر آسیبها با تدبیر و برنامهریزی برخورد نمایند. البته ائمهاطهار - ع - بهعنوان رهبران دینیسیاسی جامعه، علاوه بر تدابیری که بهعنوان امام جامعه در رفع آسیبها و بیماریهای اجتماعی بهکار میگرفتند؛ روشها و مهارتهایی را در گفتار خود بیان میفرمایند که استخراج آنها از منابع روشها و مهارتهای صیانت از خانواده در برابر آسیبهای اجتماعی بر محوریت مکتب اهل بیت 275 روایی، میتواند به استخراج یک طرح کاربردی، و عملی بیانجامد که در این پژوهش بهعنوان یک اقدام جدی مورد تلاش است. در همین راستا مباحث زیر مورد بررسی قرار میگیرد:
الف. مفهومشناسی آسیبهای اجتماعی
ب. آسیبهای اجتماعی از منظر اهلالبیت - ع -
ج. روشها و مهارتهای حفظ خانواده در برابر آسیبهای اجتماعی بر محوریت مکتب اهلالبیت - ع -
این پژوهش از نظر هدف، توسعهای و کاربردیاست، بدین معنا که در پی بهکارگیری ایده جدید استفاده از آموزههای روایی بهمنظور ارائه روشها و مهارتهای صیانت از خانواده است. و روش تحقیق، ترکیبی از روشهای توصیفی-تحلیلی و اکتشافی بوده و روش گردآوری اطلاعات آن نیز کتابخانهایاست. بدین صورت که کلیه منابع روایی مورد مطالعه واقع شده و هر روایت یا آموزهای روشی ارائه میدهد که خانواده میتواند با تکیه بر آن خود را در برابر آسیبهای اجتماعی حفظ نماید، استخراج شده و مورد تحلیل قرار گرفتهاست. جامعه پژوهش، شامل کلیه اسناد، مدارک و منابع مرتبط با موضوع مورد بررسی میباشد.
از آنجا که در پژوهش حاضر، کلیه منابع و مراجع مورد فیشبرداری و در راستای هدف پژوهش مورد استفاده قرار گرفته، نمونهگیری انجام نشده و کلیه مراجع و منابع مرتبط و در دسترس مذکور، بررسی و تحلیل شدهاست. درباره پیشینه موضوع باید گفت که پس از مراجعه به پایگاههای اطلاعاتی مانند: www.sid.ir و www.irandoc.ac.ir و شمارههای مختلف مجﻻت علمی و پژوهشی، هیچ مقالهای که با بحث مورد نظر همخوانی داشتهباشد، یافت نشد. هر چند در حوزه آسیبهای اجتماعی مقالات متعددی توسط محققان جامعهشناس ارائه شدهاست؛ اما از منظر روایات این بحث مورد بررسی قرار نگرفتهاست.
.1 مفهوم شناسی
مفهومشناسی واژگان کلیدی بحث، در تبیین و فهم بهتر موضوع نقش دارد. به همین منظور واژههای خانواده، حفظ و صیانت از خانواده و آسیبهای اجتماعی مورد بررسی قرار میگیرد. خانواده: بر اساس ساختارهای موجود خانواده که تاریخ از آن یاد کرده و انتظاراتی که از کارکرد خانواده هست، خانواده تعریف شدهاست. سازمان ملل متحد در آمار جمعیتی خود خانواده
