بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حاضر درصدد است رشد و تربیت انسان را با محوریت خانواده در الگوی پیشرفت مورد بررسی قرار دهد. بنابر این سعی می شود ابتدا نگاهی به اسنادهای موجود شود و سپس با نگاهی به محتوای الگوی پایه، جایگاه خانواده مورد تحلیل قرار گیرد و در نهایت به راهکارهای خانواده محوری در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پرداخته شود.تحقیق به روش تحلیلی انجام شد که ترکیبی از روش مرور سیستماتیک، تحلیل محتوا و مرور ادبیات بود. در این پژوهش جامعه آماری دو گروه از منابع بود که مورد استفاده قرار گرفت. یک گروه از منابع کتب و مقالات چاپ شده در زمینه خانواده بود که در آن یافتهها و دیدگاههای مربوط به خانواده مورد بررسی و فیش برداری قرار گرفت. گروه دیگر از منابع مربوط به منابع کتب و رسالههای مربوط به منابع اسلامی بود. در این زمینه دیدگاههای متخصصان اسلامی مورد ملاحظه قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل ارائه شده برای تحلیل محتوا استفاده شد.
در بخش نتایج، ضمن بررسی وضعیت خانواده محوری در مضامین وحیانی و سایر اسناد نظام جمهوری اسلامی ایران شامل قانون اساسی، سیاستهای کلی برنامه ششم، سیاستهای کلی سلامت، سیاستهای کلی خانواده، سیاستهای کلی جمعیت، خانواده از دیدگاه مقام معظم رهبری، توجه به خانواده در الگوی پایه مورد بررسی قرار گرفته و روشهای حرکت بسوی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مورد تحلیل قرار گرفته است.در نهایت نتیجه گرفته میشود که: حکومت مرکب از قانون گزاران، مجریان و نهادهای مرتبط است. وظایف حکومت در برابر خانواده شامل: برقراری نظام خانواده محوری - از قبیل: ایجاد گفتمان مشترک، محوریت خانواده و قوانین و برنامه های حمایت خانواده - ، ایجاد دانش خانواده - از قبیل: نظریه پردازی در خانواده، پایش، رصد، آینده نگاری تحولات خانواده و آسیب شناسی و توسعه نقشه راه خانواده - و ارائه خدمات تخصصی به خانواده های نیازمند - از قبیل استاندارد بودن خدمات، تربیت متخصص خانواده و خدمات تخصصی منصفانه و عادلانه - است.
واژههای کلیدی: تربیت، رشد، خانواده، الگو، اسلامی
مقدمه
جامعه سالم در گرو وجود خانواده سالم است و خانواده سالم انسانهای سالم تربیت می کند. خانواده مرجع حل و فصل استرس های فردی و استرس های جامعه است. خانواده همچون یک ارگانیسم دارای مراحل تولد، رشد و افول و همچون جامعه دارای ساختار، قدرت، قواعد، قوانین، ناظر، رهبر و زیر منظومه و همچون هر سیستم طبیعی دارای اعضاء، عملکرد، ساختار، مرز و آنتروپی است و از قوانین سیستم همچون تضایف، هم ایستایی و بازگشت پیروی میکند و بالاخره اینکه خانواده سیستمی بی همتاست، شکل هایی از آن از ابتدای آفرینش انسان بوده و در تمامیقبایل و جوامع وجود داشته و تا انسان هست خانواده نیز خواهد بود.
توجه به خانواده در ایران مهم و اساسی است. چرا که اولاً در قانون اساسی جمهوری اسلامیایران بر خانواده تاکید اساسی شده است.ثانیاً در شرایط کنونی به دلایل زیر توجه به خانواده در ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است: -1 نظام جمهوری اسلامی ایران الگوی ویژه و متفاوتی از خانواده را ارائه داده است که دارای ارزشها و فلسفه وجودی متفاوتی است. -2 خانواده در ایران در فرایند جهانی شدن، تحول عظیمی را تجربه می کند. -3 خانواده در ایران هدف تهاجمات فرهنگی غرب قرار گرفته است. به همین خاطر است که مقام معظم رهبری در زمینه خانواده فرموده است که: "مسئلهی زن و خانواده برای کشور، جزو مسائل درجهی یک است"." فهمیدیم در حوزهی زن و خانواده، از لحاظ علمی و کارشناسی، کارهای برزمینمانده الی ماشاءاالله داریم.
اینقدر کار بر زمین مانده داریم که “... توجه به این نکته ضروری است که اولین مرکز بروز و ظهور هر نوع آسیب بر فرد و جامعه، خانواده است. نا امیدی نسبت به آینده، دوری از معنویات، گرایش به ابتذال، سست شدن بنیانهای خانواده ، ایجاد شکاف بین والدین و فرزندان، بحران هویت، گسترش اعتیاد، تجمل گرایی، تغییر الگوها و نهایتا بحران ارزشی، هم عامل و هم معلول این تحولات است. در اثر این تغییرات تاثیر تهاجم فرهنگی دشمن حتمیاست - احمدی، . - 1383بنابراین مقاله حاضر درصدد است رشد و تربیت انسان را با محوریت خانواده در الگوی پیشرفت مورد بررسی قرار دهد. بنابر این سعی می شود ابتدا نگاهی به اسنادهای موجود شود و سپس با نگاهی به محتوای الگوی پایه، جایگاه خانواده مورد تحلیل قرار گیرد و در نهایت به راهکارهای خانواده محوری در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پرداخته شود.
روش
تحقیق به روش تحلیلی انجام شد که ترکیبی از روش مرور سیستماتیک، تحلیل محتوا و مرور ادبیات بود. در این پژوهش جامعه آماری دو گروه از منابع بود که مورد استفاده قرار گرفت. یک گروه از منابع اسناد، کتب و مقالات چاپ شده در زمینه خانواده بود که در آن یافتهها و دیدگاههای مربوط به خانواده مورد بررسی و فیش برداری قرار گرفت. گروه دیگر از منابع مربوط به منابع کتب و رسالههای مربوط به منابع اسلامی بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل ارائه شده برای تحلیل محتوا استفاده شد.این پژوهش یک مطالعه کیفی است و در آن از روش "تحلیل محتوا."1 تحلیل محتوا از مطالعاتی است که اطلاعات آن از قبل موجود است و به لحاظ نوع، توسعهای بوده و از لحاظ روش، تحلیلی از نوع کیفی به حساب میآید.
تحلیل محتوا، رویکردی پژوهشی است که به پژوهشگر کمک میکند تا ترکیب مناسبی از نتایج کیفی، مطالعات متضاد و غیر متضاد در گذشته به دست دهد، تناقضها را توضیح داده و متغیرهای ساختاری تعدیل کننده در نتایج مطالعات گذشته را شناسایی کند. تحلیل محتوا به پژوهشگر کمک میکند تا به نتایجی درستتر و معتبرتر از آن چیزی دست یابند که در تک تک مطالعات میدانی یا بررسی کیفی مجموع مطالعات گذشته، حاصل شده است. محقق از طریق تحلیل محتوا به نتایجی فراتر از اطلاعات موجود دست یافته و با ترکیب و تلفیق اطلاعات با مدل های نظری می رسد تا مبنایی برای نتیجه گیری های اساسی و فرضیه های مطالعات آینده ارائه دهد.
با توجه به ماهیت پژوهش که از نوع مطالعه کیفی - تحلیل محتوا - است، بجای جامعه آماری از واحدهای پژوهشی استفاده شد. واحد پژوهش شامل مستندات موجود آرشیوی است. این مستندات شامل نوشتهها و آثار مکتوب است. در مطالعه حاضر تمامی مستندات مرتبط بدون نمونهگیری مورد بررسی قرار گرفت. مراجع جمعآوری مستندات عبارتند از: سایت دفتر مقام معظم رهبری، اسناد قانون اساسی و سیاست های کلان نظام ابلاغی مقام معظم رهبری و منابع علمی در زمینه خانواده. کلید واژه های مورد استفاده عبارت بودند از: خانواده، ازدواج، زن، تربیت نسل. پس از ورود هر یک از کلیدواژه ها در محل جستجوی بیانات، مطالب خام اولیه استخراج شد.
در این پژوهش متغیرهای پژوهشی بجای سنجش، بر اساس طبقهبندی مقولههای پژوهشی مورد توصیف قرار گرفت تا امکان تحلیل جامع تمامی مقولههای پژوهشی فراهم شود. در عین حال برای افزایش اعتبار نتایج از روش مستندسازی و بازرسی فرایند مطالعه، ثبت و درجهبندی استفاده شد. همچنین، برای افزایش روایی درونی نتایج از ارزیابی مستندات - بر اساس روشهای نوین پژوهش - ، برای افزایش روایی بیرونی نتایج از روش مطالعه تمامی مستندات موجود و قابل دسترس محقق استفاده شد. ضمن اینکه در پژوهش حاضر از سایت های اینترنتی، موتورهای جستجو بر اساس کلیدواژههای تحقیق به عنوان ابزار های جمع آوری اطلاعات استفاده شد.
برای تحلیل محتوا از منابع آرشیوی استفاده شد. تحلیل محتوا مستلزم بررسی نظامدار اشکال ارتباطی با الگوهای مستند به صورت عینی است. در پژوهش حاضر برای نیل به اهداف پژوهش، فرایند زیر طی شد: -1 تعریف مقولهها بر اساس اهداف تحقیق، -2طبقهبندی مقولهها بر اساس یک نظام طبقهبندی، -3 توسعه مقولهها تا تمامی سوالات پژوهشی را شامل شود، -4 تعیین واحد یا واحدهای تحلیل منطبق با سوالات پژوهشی، -5 استفاده از درجهبندی و ارزیابی اعتبار تحلیلها، -6 تعیین روایی نتایج با استفاده از تمامی مستندات آرشیوی قابل دسترس محقق، -7 تحلیل نهایی نتایج بر اساس سوالات پژوهشی.
در این پژوهش، مطابق پژوهش های کیفی، گردآوری دادهها، تجزیه و تحلیل و تفسیر یافتها تقریباً هم زمان صورت میگرفت تا نتایج به یک تئوری منسجم درباره موضوع منجر شود، بنابراین با استفاده از مفروضهها و پیشینه پژوهشی، طبقه یا گروهها تعیین شدند و سپس به رمزگذاری دادهها پرداخته شد و سرانجام بر همین اساس آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در مجموع، اطلاعات حاصل با بهره گیری از مدل مارشال و راسمن، ترجمه پارساییان و اعرابی، - 1377 مورد تجزیه و تحلیل واقع شدند.
نتایج
در این بخش ضمن بررسی نگاه خانواده محوری در مضامین وحیانی و سایر اسناد نظام جمهوری اسلامی ایران، توجه به خانواده در الگوی پایه مورد بررسی قرار گرفته و روشهای حرکت بسوی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مورد تحلیل قرار می-گیرد:خانواده در مضامین وحیانی .1زوجیت به عنوان اساس خلقت: فلسفه خلقت بر کفویت و زوجیت استوار است1 و ازدواج نیز بر اساس کفویت بنا نهادهشده است.2 و خانواده مطلوب و مطهرباکفویت و زوجیت مرد و زن طیّب و طیّبه بنا می گردد. مطلوب ترین رویکرد تشکیل
