بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله سعی شده است که با ارایه ی روش های بدیع و نو در تدریس که به ارتقای سطح یادگیری کمک میکند مروری هم به روش های تدریس ایران باستان داشته باشیم.همجنین از دیدگاه مکاتب مختلف روش های تعلیم و تربیت بیان شده است و با تقسیم بندی روش تدیس به دو دسته ی سنتی و نوین،به توضیح انواع روش های تدریس نوین پرداخته شده است .روش های تدریس نوین که مشارکت معلم و دانش آموز را می طلبد،به افزایش توانایی دانش آموز در فرآیند یادگیری توجه دارد.معلم باید در تدریس خود روش هایی را انتخاب کند که در آن ها دانش آموزان به صورت فعال تر در عرصه ی آموزش و یادگیری حضور دارند تا بهره وری و کارایی در زمینه آموزش افزایش یابد. این مقاله به روش کتابخانه ای و بررسی منابع معتبر علمی وجستجو در آنها انجام شد بنابراین تجزیه و تحلیل داده ها در آن انجام نشد.امید که مورداستفاده ی مدرسین وکلیه علاقمندان به پژوهش قرار گیرد.
مقدمه
با توجه به پیشرفت سریع علم و دانش و نیاز افراد به آموزش،فعالیت در مدرسه و امر آموزش خود بخش عظیمی از زندگی انسان ها شده است که این آموزش تدریس بهتر و با کیفیت بیشتر را می طلبد. همچنین این تدریس مستلزم تعامل میان معلم و دانش آموز و محیط آموزشی و آمادگی شاگرد برای یادگیری است.آگاهی و شناخت معلم از اصول،فرآیند و روش های تدریس و همچنین شناخت یادگیرنده و توجه به توانایی های آنان عامل مهمی است که به کیفیت آموزش و یادگیری بهتر کمک میکند.
معلم با توجه به این عوامل می تواند بهترین روش های تدریس را انتخاب کند و به ایجاد وضعیت آموزش مطلوب آموزش اهتمام ورزد. هدف این مقاله معرفی روش های نوین وفعال تدریس است تا با معرفی بیشتر این روش ها به معلمان و مربیان گرامی،بتوانند مهارتهای لازم برای استفاده از این روش ها را به دست آورند و زمینه ی اجرای این روش ها را در آموزش و کلاس فراهم نمایند و توانایی دانش آموزان را که سرمایه های آینده هستند با کیفیت بهتر تدریس خود بالا ببرند.
پیشینه
در ایران باستان آموزش در آتشکدهها صورت میگرفت و پیشوایان دینی بعد از پدر و مادر نخستین آموزگاران به شمار میآمدند. روش آموزش، شفاهی، حفظی و تلقینی بود. برنامه تحصیلی عبارت بود از: خواندن، نوشتن، حساب کردن و مطالب بطور زبانی آموخته می شد. در دورهی هخامنشی، ایرانیان عقیده داشتند همانطور که باید برای ادامه زندگی کار کنند برای خواندن متون مذهبی هم باید خواندن و نوشتن را فرا بگیرند. آموزش در این دوران به دو صورت ارایه میشد، یکسری حفظ و تکرار و آموزش مفاهیم کتاب اوستا و دیگری آموزش عملی که شامل اسب سواری، تیراندازی، شکار، چوگان بازی، کشتی، زوبین اندازی و شنا بود.
در دوره سلطنت کوروش مدارس هنری تأسیس گشت، استرابون منشی اسکندر میگوید: مدارس هنری که کوروش به وجود آورد کار آموزان را برای نقاش و مجسمهسازی و کاشی سازی و چینی سازی پرورش میداد، ولی بعد از اینکه داریوش به سلطنت رسید در آن مدارس صنایع دستی دیگر هم به کارآموزان آموخته شد، از قبیل قالیبافی، نجاری، منبت کاری، پارچه بافی و قلاب دوزی. همانطور که از اسناد و مدارک به جا مانده بر میآید آموزش عملی از دیر باز در ایران باستان رایج و مرسوم بوده است. در رم باستان نیز معلمان رومی در فن تعلیم بر حافظه و تکرار بسیار تکیه میکردند، اما در دوران شکوفایی فرهنگ روش آموزش در غرب به دست اندیشمندان و آموزش شناسان افتاد و در نتیجه هرروز به بالندگی آن افزوده شد.
تدریس از دیدگاه مکاتب مختلف
در مکاتب مختلف فلسفی نیز به تناسب مبانی فلسفی، هستی شناسی، ارزش شناسی و شناخت شناسی تعاریف خاصی از تدریس به عمل آوردهاند. لذا در هر مکتب فلسفی شیوه ارایه و بهرهگیری از الگوهای تدریس خاصی مورد نظر است. از نظر ایدآلیستها تدریس تنها ارایه اطلاعات و حقایق به شاگردان نیست. بلکه منظور از آن کمک به شاگردان است تا اطلاعات به دست آمده را به صورت منسجم کلیت بخشیده و با معنی سازند. ایمانویل کانت معتقد است برای پرورش عقل باید به شیوهی سقراط عمل کنیم. شیوهی سقراط همان شیوه دیالکتیک است لوءیس آنتز و دونالدباتلر از ایدآلیستهای مشهور معاصر دیالکتیک را به عنوان روش اساسی آموزش مطرح می سازند.
به اعتقاد واقعگرایان شیوههای تدریس باید مبتنی بر یافتههای روان شناختی باشد. البته در دیدگاه واقع گرایان تعقلی روشهای تدریس مبتنی بر نگرشهای روان شناسان شناختی گشتالتی ودر دیدگاه واقع گرایان طبیعی یا علمی تدریس مبتنی بر نگرشهای روان شناسان رفتارگرا است و بر شیوههای آزمایشی و مشاهد و تجربیات حسی تأکید دارند.. عمل گرایان روش اساسی تعلیم و تربیت را همان شیوه تحقیق و تفکر میدانند. به عبارت دیگر از نظر این مکتب، شاگردان باید تحت هدایت و راهنمایی معلم خود، تفکر انتقادی را در خود پرورش دهند. آنها باید در جریان یادگیری و فعالیتهای کلاسی دست به تلاشی آگاهانه و معنیدار بزنند .
تعریف تدریس و روش تدریس
تدریس عبارت است از تعامل یا رفتار متقابل معلم و شاگرد، بر اساس طراحی منظم و هدفدار معلم ، برای ایجاد تغییر در رفتار شاگرد. تدریس مفاهیم مختلف مانند : نگرشها، گرایشها ، باورها، عادتها و شیوههای رفتار و به طور کلی انواع تغییراتی را که میخواهیم در شاگردان ایجاد کنیم در بر می گیرد. - میرزا محمدی - 1383 از مراحل مهم طراحی آموزشی، انتخاب روش تدریس است. معلم بعد از انتخاب محتوی و قبل از تعیین وسیله، باید خط مشی و روش مناسب تدریس خود را انتخاب کند. به مجموعه تدابیر منظمی که برای رسیدن به هدف، با توجه به شرایط و امکانات اتخاذ می شود "روش تدریس" گویند.
تقسیم بندی روش تدریس
الف - روشهای تاریخی
روشهای نوین - صفوی ، ص 239، - 1370 ب -
نکته مهم این است که به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که به وسیله ی رسانه ها و بدون حضور و تعامل معلم با دانش آموزان صورت می گیرد به هیچ وجه تدریس گفته نمی شود. بنابر این آموزش معنایی عامتر از تدریس دارد . به عبارت دیگر می توان گفت هر تدریسی آموزش است ،ولی هر آموزشی ممکن است تدریس نباشد . چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس وجود دارد که عبارتند از:
الف - وجود تعامل بین معلم و دانش آموزان
ب - فعالیت بر اساس اهداف معین واز پیش تعیین شده
ج - طراحی منظم با توجه به موقعیت و امکانات
د - ایجاد فرصت و تسهیل یادگیری . - شعبانی ،ص 9 ، - - 1382
روش های نوین تدریس
روش کارگاهی
روش تدریس کارگاهی یکی از روشهای موثر یاددهی و یادگیری است که در بیشتر موارد با روش سخنرانی,سمینار, کنفرانس و سمپوزیوم یکسان بکار برده می شود.اصل روش کارگاهی از شش مرحله تشکیل میشود.بعد از توضیح این شش مرحله به سه روش سمینار سمپوزیوم و کنفرانس میپردازیم.
مرحله ارایه درس کوتاه
در این مرحله مبانی نظری مورد بحث توسط مدرس کارگاه تبیین و تحلیل می شود.
مرحله فعالیت و کار
دانش آموزان, دانشجویان و یا کارورزان و مربیان شرکت کننده در کارگاه به گروههای کوچک 2 الی 3 نفره یا انفرادی تقسیم و بر روی موضوعات تعیین شده فعالیت می نمایند.
مرحله مشارکت
در این مرحله مجدداً دانش آموزان شرکت کننده در کارگاه که به گروههای 2 الی 3 نفره یا انفرادی تقسیم شده بودند, دور هم جمع می شوند, که به بحث و بررسی جمع بندی موضوعات تعیین شده می پردازد. بدیهی است که در اجرای کلاس کارگاه آموزش باید از روش مهارت آموزی - ابتدا و انتهای فعالیت کاملاً مشخص شده است - سود جست. کاربست روش تدریس کارگاهی می تواند نتایج آموزش را تضمین کند.
مرحله درسی کوتاه و فشرده
الف - معلم ابتدا اهداف و انتظاراتی که از کارورزان و دانش آموزان دارد, دقیقاً بیان و تحلیل می نماید و از طریق آزمون تشخیصی, رفتار ورودی آنها را می سنجد.
