بخشی از مقاله
چکیده
رسالت تعلیم و تربیت، پرورش انسان های پرسشگری است که می خواهند خود را از قیدهای بی شمار وگوناگون وجودی خود رها ساخته و راه رشد همه جانبه ی خود را هموارتر سازند. همه ی ما شاهدیم که شیوه های سنتی آموزش های مدارس، نتوانسته است چنین رسالت بزرگی را برآورده سازد، دانش آموزان ما، در کلاس های خود از روش هایی بهره می گیرند، که در پنجاه سال پیش به کار می رفت. یکی از مشکلات مهم و اساسی در نظام آموزش و پرورش خصوصا در کشور ما ایران، به کار نگرفتن روش های نوین تدریس نوین در آموزش است. به همین سبب کیفیت آموزشی از سطح مطلوب برخوردار نیست و دانش آموزان علاقه زیادی به تحصیل نشان نمی دهند و از کلاس ها دوری می کنند.
در این مقاله سعی شده است، ضمن بیان مفهوم تدریس و الگوهای نوین آن به بیان ضرورت توجه به آموزش و الگوهای نوین تدریس پرداخته شود. هدف از نگارش این مقاله، معرفی روش های فعال تدریس بوده تا با معرفی بیشر این روش ها به معلمان گرامی زمینه یادگیری این روش ها توسط همکاران فراهم شده و بتوانند زمینه لازم برای استفاده از آن را در کلاس فراهم نموده و کیفیت تدریس خود را بالا ببرند. روش تحقیق کتابخانه ای بوده و با توجه به مطالعات انجام شده در این حوزه و بررسی های انجام گرفته، آن چه از این پژوهش بر می آید، حاکی از آن است که آشنایی معلمان با روش های نوین تدریس و استفاده از این روش ها در کلاس درس باعث افزایش کیفیت آموزش و یادگیری پایدار توسط دانش آموزان می شود.
واژگان کلیدی: تدریس، الگو، روش های تدریس، الگوهای نوین
مقدمه
تدریس کار آسانی نیست. معلم در تدریس با عوامل مختلف و متعددی سروکار دارد که کنترل مجموعه آن ها ممکن استمحیطی را به وجود آورد که یادگیری مطلوب و موثر در آن صورت گیرد. این عوامل مختلف و به طور کلی جامعه ای که معلم و شاگرد در آن زندگی می کنند در کیفیت تدریس معلم تاثیر می گذارد. بدیهی است که معلم نمی تواند همه ی عوامل مذکور را تحت کنترل خود درآورد. بنابراین معلم در ایجاد موقعیت مناسب یادگیری قادر به تغییر وکنترل بسیاری از عوامل نیست اما تا حدی می تواند با تعیین هدف های صریح اجرایی و اتخاذ الگو و روش های مناسب تدریس و تهیه و به کارگیری تجهیزات لازم و ایجاد نوعی ارتباط سالم با شاگردانش، کیفیت تدریس خود را دست خوش تغییر و تحول و پیشرفت بکند.
روشهای تدریس معلم یکی از مؤلفههای پرورش فعالیت خلاقانه در دانشآموزان، بویژه در دوره ابتدایی بوده که بیشترین تأتیررا در فعالیتهایخلاقانه نسبت به دیگر مراحل آموزش در دانشآموزان دارا میباشد - . - Stemberg, 2007معلم مهم ترین و اثرگذارترین عنصری است که جهت غنی سازی فرایند یاددهی- یادگیری دانش آموزان ایفاگر نقش اصلی است. نوع و نحوه ارائه تدریس که همان مهارت و روش تدریس نامیده می شود، تعیین کننده ی جریان یادگیری است، به گونه ای که حیات و رشد یادگیری در گرو هنر تدریس جانفزا می باشد. بدون تردید هر چه روش های تدریس به کار گرفته شده از سوس معلم از مهارت و جذابیت علمی و معنوی بیشتری برخوردار باشد و در آن از شیوه های علمی، نوین و خلاق استفاده شود شرایط یادگیری را تسهیل، تعمیق و تثبیت خواهد نمود. - آموزش و پرورش مازندران،. - 1385
روش های نوین آموزش چندی است در ادبیات آموزش و پرورش ما وارد شده است و فعالیت های ارزشمندی نیز ولو به صورت پراکنده در این حوزه در کشور انجام شده است. از این رو برای نیل به این هدف نیاز به همتی مضاعف داشته که از جمله عوامل اصلی آن می توان به تغییر نگرش در شیوه آموزش و مدیریت مراکز آموزشی و پرورشی و نیز تأمین زیر ساخت مورد نیاز اشاره کرد. نظام آموزش و پرورش کشورمان برای بهبود بخشیدن به کیفیت آموزشی و در اصل بهسازی آموزشی طرحی را به نام سند تحول راهبردی تدوین کرده است که در آن ارتقای کیفیت فرایندهای یاددهی- یادگیری با تکیه بر فناوریهای جدید از اهداف کلان این طرح میباشد. - شاکری و همکاران،. - 1390
نظامهای آموزشی، با اهداف، محتوا،روشهای تدریس و سایر عوامل آموزشی نقش مؤثری در توسعه یا تخریب میزان فعالیت خلاقانه دانشآموزان دارند - - Newton,2009 .از میان روشهای تدریس، روشهای تدریس نوین و فعال با اهمیت بوده زیرا میزان فعالیت خلاقانه دانشآموزان را در زمینههای مختلف بالا میبرد و معلم با ایجاد فعالیتهای خلاقانه، خود فراگیری و تولید دانش در شاگرد، اثربخشی خود را به اثبات میرساند.پس بایدمدارس در آگاه کردن معلمان به انواع روشهای فعال و نوین تدریس تلاش کنند تا آنها از روشهای مناسب در کلاس خود استفاده کنند و شرایط مناسبی برای توسعه میزان فعالیت دانش آموزان و یادگیری پایدار ایجاد کنند.
در پژوهشها این نکته مورد تأیید قرارگرفته که شیوهتدریس نقطه آغاز هر تحول-آموزشیازجمله بروز وپرورش میزان فعالیت خلاقانهمحسوبمیگردد. پژوهش ها نشان داده است که به کارگیری شیوه های سنتی رویکرد یاددهی- یادگیری نمی تواند پاسخ گوی نیازهای آموزشی عصر حاضر باشد. با خروج از رویکرد آموزشی حافظه محور و به چالش کشاندن ذهن فراگیران از طریق انجام فعالیت های عملی مناسب، می توان فراگیران را در رویکرد یاددهی-یادگیری فعال نموده، روحیه انجام فعالیت های گروهی و مشارکتی را در آن ها پرورش داد - 1998، . - Tsaparlisتدریس تدریس عبارت است از تعامل یا رفتار متقابل معلم و شاگرد بر اساس طراحی منظم و هدفدار معلم، برای ایجاد تغییر در رفتارشاگرد. تدریس مفاهیم مختلف مانند نگرش ها، گرایش ها، باورها، عادت ها و شیوه های رفتار و به طور کلی انواعتغییراتی را که می خواهیم در شاگردان ایجاد کنیم، در بر می گیرد - میرزا محمدی، . - 1383
مفهوم تدریس به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که با حضور معلم در کلاس درس اتفاق می افتد اطلاق می شود. تدریس بخشی از آموزش است و همچون آموزش یک سلسله فعالیت های منظم، هدفدار و از پیش تعیین شده را در بر می گیرد و هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیری از سوی معلم است. به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که به وسیله ی رسانه ها و بدون حضور و تعامل معلم با دانش آموزان صورت می گیرد به هیچ وجه تدریس گفته نمی شود. بنابراین آموزش معنایی عامتر از تدریس دارد. به عبارت دیگر می توان گفت هر تدریسی آموزش است ولی هر آموزشی ممکن است تدریس نباشد. چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس وجود دارد که عبارتند از:
الف - وجود تعامل بین معلم و دانش آموزان.
ب - فعالیت بر اساس اهداف معین و از پیش تعیین شده.
ج - طراحی منظم با توجه به موقعیت و امکانات.
د - ایجاد فرصت و تسهیل یادگیری - شعبانی، . - 1382
تدریس فعال تدریسی که در آن بر فعالیت شاگرد تاکید گردد تدریس فعال نامیده می شود. روش فعال روشی است که در آن دانش آموزان در جریان یاددهی- یادگیری نقش فعالی بر عهده دارند و در جریان تدریس به بحث می پردازند، مسایل را حل و تمرین می کنند و با استفاده از راهنمایی های معلم به کسب تجربه می پرداند و به عبارتی تعاملی دوطرفه بین معلم و شاگرد وجود دارد. - یادگارزاده، . - 1379 در روش های فعال معلم نقش راهنما و هدایت کننده را ایفا می نماید در حالی که روش های غیر فعال وظیفه اساسی بر دوش و عهده معلم می باشد.الگو به نمونه ی کوچکی از یک شیء بزرگ یا مجموعه ای از اشیای بی شمار گفته می شود که ویژگی های مهم و اصلی آن شیءبزرگ یا اشیاء را داشته باشد. - شعبانی، . - 1382
ضرورت توجه به روش های جدید تدریس رسالت تعلیم و تربیت، پرورش انسان های پرسشگری است که می خواهند خود را از قیدهای بیشمار و گوناگون وجودی خودرها ساخته و راه رشد همه جانبه ی خود ا هموارتر سازند، به دنیای متغیر اطراف خود به دقت بنگرند و آن را روشن تر و آگاهانه تر ببینند و در نهایت هنر دیدن، بودن، عشق ورزیدن، آفریدن و زیستن را بیاموزند. همه ی ما شاهدیم که شیوه های سنتی آموزش های ما، نتوانسته است چنین رسالت بزرگی را برآورده کند. فرزندان ما، در کلاس های خود از روش هایی بهره می جویند که در پنجاه سال پیش به کار می رفت. هنوز هم موضوعات خاص در ساعات خاصی به دانش آموزان ارائه می شود
