بخشی از مقاله
چکیده
ادراک و شناخت انسان از محیط بر اساس یک رابطه دو سوی بین انسان و محیط شکل می گیرد .نحوه ادراک محیط یکی از مباحث و مفاهم کلیدی در حوزه روانشناختی محیط است.از آنجا که حواس انسان مسؤل برقراری ارتباطی بین انسان و محیط پیرامون اوست،امکانات خاص خود را دارد.لذا نمی توان بدون توجه و اشراف کافی به فرایند ادراک و چگونگی آن مبادرت به یک طراحی مناسب برای انسان کرد.از سوی دیگر تبیین فرآیندهای رفتار با یک مفهوم کلی یا طرح واره ذهنی هدایت می شود. این بحث در اینجا »رویکرد ادراک و رفتار در محیط« نامیده شده است. در ارائه مباحث نظری، تاکید بر نیاز طراحان به تبیین نظریه اثباتی طراحی محیط ا ست مبحث این بخش مقاله شامل انگیزش تا ادراک، شناخت و عاطفه تا رفتار ف ضایی و تفاوت فردی در رفتار را شامل می شود.
معمولاً موضوعات ادراکی توسط الگوهای رفتاری استفاده کنندگان و یا عکس العمل مردم به محیط نمایان می شود.روش تحقیق این پژوهش با توجه به الگوهای رفتاری در مواجهه با محیط های متفاوت شکل گرفته.در همین راستا در قالب یک فعالیت تجربی،از تعدادی داوطلب خواسته شده تا از میان 16عکس از آثار مختلف معماری 4 اثر مورد علاقه خویش را گزینش کرده و سپس به سوالاتی در مورد آثار مورد علاقه خویش پاسخ دهند .هدف از این آزمون تشخیص چگونگی نحوه برداشت و ادراک محیط حاضرین بوده است.و در پایان مفهموم ادراک و فرایند آن در نحوه مواجهه مردم با محیط های محیط های متفاوت تبیین می گردد.
کلمات کلیدی: ادراک،علوم رفتاری،طرح واره ذهنی،نظام های فعالیت
مقدمه
محیط برای تأمین تجربه ها و رفتارهای ان سان توان بالقوه ای دارد. فرآیندهای ا سا سی تعامل ان سان و محیط در شکل 1-9 ن شان داده شده ا ست. اطلاعات محیط از طریق فرآیندهای ادراکی به د ست می آید که به و سیله طرح واره های1 ذهنی برانگیخته شده و توسط نیازهای انسانی2 هدایت می شوند.این طرح واره ها تا حدودی فطری3 و تا حدودی آموختنی هستند، و پیوند ادراکی4 و شناخت5 را برقرار می سازد. طرح واره ها نه تنهافرآیندهای ادراکی بلکه واکنش های احساسی - عاطفه - 6 و اعمال - رفتار فضایی - 7 را هدایت می کند و در مقابل این فرآیندها و واکنش ها نیز طرحواره های ذهنی را به عنوان حاصل رفتار ادراک شده تحت تاثیر قرار می دهند. احساسات و کنش های انسانی توسط قابلیت های محیط طبیعی و ساخته شده، محیط فرهنگی و شخصیت درونی انسان محدود می شود.پس با در نظر گرفتن اینکه درک قابلیت های محیطی تا حد زیادی به شخصیت درونی انسان بستگی دارد بهتر است پیش از بررسی رابطه محیط و رفتار به چگونگی ادراک انسان از محیط بپردازیم.
سوالات تحقیق
از جمله سوالاتی که در طول انجام این پژوهش در سدد پاسخ آن برآمده ایم:
.1آیا نحوه ادراک محیط بر نوع نظام فعالیت انسانی در محیط مؤثر است؟
.2ادراک را چگونه می توان تعریف و تبیین کرد؟
.3 پارامترهای موثر در نوع ادراک انسان چه چیزهایی هستند؟
کلیات تحقیق
پیش از اینکه بخواهیم در مورد واژه ادراک و چگونگی آن به کنکاش بپردازیم بهتر ا ست به یک ا صل مهم ا شاره کنیم،انگیزش:نیروی هدایت گر رفتار ا ست، رفتارها در جهت ار ضای نیازهای ان سانی شکل می گیرند. بنابراین در نظر گرفتن این نیازها در ،نظریه طراحی محیط بر اساس مفاهیم نیازهای انسانی یک ضرورت است.حال با در نظر گرفتن این اصل مهم به چگونگی بحث ادراک می پردازیم.
-ادراک
فرآیند ک سب اطلاعات از محیط اطراف ان سان ا ست. این فرآیند فعال و هدفمند ا ست ادراک نقطه ای ا ست که شناختو واقعیت به هم می رسند . - Neisser 1977 - دو نظریه کلی در مورد ادرک وجود دارد یکی بر دریافت تجربه حسی و دیگری به حواس به عنوان نظام های فعال و مرتبط متکی است. دسته اول چگونگی قرارگیری داده های حسی و واحدهای مفروض ادرک در مغز توضیح می دهند. تجربه گرایی1 این ترکیب و قرارگیری را نتیجه تداعی می داند - Helmholtz 1925 - در مقابل این نظریه رویکرد اکولوژیک جیمز کیبسون - 1966 -1979 - 2 و الینورگیسبون - 1969 - 3 است که ادراک را مبتنی بر اطلاعات می داند. کیپسون واقعیت تجربه حسی را معرفی می کند. اما آن را به جای »واحدهای سازنده ادراک« محصول ادراک قلمدار کرده است. اولریخ نیسر - 1977 - 4 مفهوم طرحواره ذهنی را به عنوان »پیوند ادراک و فرایندهای عالی تر ذهنی«به این نظریه افزوده است.
-شناخت و عاطفه
روان شناسی شناخت5 با فراگیری، سازماندهی و ذخیره معرفت سر و کار دارد و بر موضوعاتی چون تفکر، یادگیری یادآوری، احساس کردن و ر شد ذهنی تاکید دارد. عاطفه6 با اح ساس مرتبط ا ست و به دو ست دا شتن ها و ندا شتن ها می پردازد. عاطفه شامل درک ارزش ها و شکل گیری نگرش ها است. درک فرآیند شناخت و عاطفه می تواند در درک زیبایی های محیط و انتخاب مردم در استفاده از عناصر محیط نقش مهمی داشته باشد.
-یادگیری و حافظه
رفتار ان سان آن قدر انعطاف پذیر ا ست که بع ضی اوقات طراحان شهری و معماران فراموش می کنند که محدودیت هایی برای تطبیق پذیری بشر وجود دارد. انسان ظرفیت بالایی برای تطبیق فعالیت های خود با قابلیت های محیط جدید ساخته شده و یادگیری ارزش های جدید زیباشناختی دارد. یادگیری، یادآوری و تفهیم فرآیندهای اصلی تطبیق پذیری هستند.طبق نظر رفتارگرایان - برای مثال - Slcinner 1938, 1953 اگرفردی پاسخی جدید را به یک انگیزش دریافت کند که منجر به تغییر دائمی در رفتار شود، یادگیری انجام می شود. یادگیری وقتی اتفاق می افتد که رویداد بعد از پاسخ مثبت باشد مثل دریافت تایید والدین از طرف دیگر، تنبیه موجب سرکوب پا سخ می شود. روان شناس دیگری معتقد ا ست که مردم برای ار ضای معنوی خود نیز می آموزند.
چیزی که آموخته می شود ممکن ا ست در رفتار ظاهری منعکس ن شود - manis 1964 - بنابراین ا صول روان شناختی تقوبت با عملکرد بی شتر سر و کار دارد تا با آموختن چیزی که می آموزیم آگاهی از نتیجه رفتار و نوعی تقویت درونی و بیرونی ا ست. این مسئله همانند الگوهای فعالیت در نگرش به محیط کاربرد دارد. این نگرش ها رفتارهای آینده را نیز تحت تاثیر قرار می دهند. بعضی از مسائل فراموش می شوند و بعضی از آنها در حافظه می مانند. به یاد آوردن و فراموشی موضوعی جدی و عملی در هر فضای فعالیت انسانی ا ست. چگونگی استفاده از ساختمان ها و شهرها تا حدودی به یادآوری ساختار آن ها بستگی دارد - Lyneh 1960, - Appleyard 1969 مردم در طول زمان چیزهایی را فراموش می کنند، اما زمان به خودی خود موجب فرامو شی نی ست. بع ضی از
