بخشی از مقاله
چکیده
با وجود بیش از66 درصد جمعیت جهان در شهرها تا سال 2020 میلادی، جهان در حال تبدیل به جهان شهری است. از این رو مدیریت استراتژیک شهری در آینده به طور اعم و در قرن بیست و یکم اخص، درگیر نوعی چالش خواهد بود؛ چالشی که خود تابعی از تغییر و تحولات فناوران جمعیتی، اقتصادی و سیاسی و بین المللی محسوب می گردد. شدت یافتن روز افزون مقیاس و گستردگی و نیز پیچیدگی مسائل شهرها و همچنین آشکار شدن بی کفایتی سیستم های سنتی بروکراتیک و تصمیم گیری بالا به پایین، سبب شده است گرایشی به سوی سیستم هایی به وجود آید که در آینده تصمیمات بزرگ و کوچک با اشتراک بین صاحبان منافع شهری اتخاذ شوند.
مراکز علمی و تحقیقاتی و سازمان های بین المللی توسعه در طی چند دهه اخیر با تشدید مسائل حوزه مدیریت استراتژیک شهری و در پی تحقق پایداری، تاب آوری در مدیریت شهری به چاره جویی پرداخته و به دنبال مطرح شدن دیدگاه و تئوری توسعه پایدار، تاب آور، شهر انسان گرا هستند و در حال حاضر رویکرد » حکمروایی مطلوب شهری« را به عنوان اثر بخش ترین، کم هزینه ترین و پایدارترین شیوه اعمال مدیریت استراتژیک معرفی نموده اند.
هدف از نگارش این پژوهش؛ بررسی و تحلیل مفاهیم و اصول مرتبط با حکمروایی مطلوب شهری و بررسی نمونه ای از تجارب مرتبط با این رویکرد و تأکید بر این نکته است که با وجود ساختاری شدن پاره ای از مشکلات مدیریت استراتژیک شهری در ایران؛ تبیین صحیح، نهادینه سازی و نگاه راهبردی به موضوع » حکمروایی مطلوب شهری«، کمک می کند تا مدیریت پایدار شهری به سرعت و امیدواری بیشتری در شهرهای ایران شکل گیرد.
.1 مقدمه
رشد فراگیر همراه با چالش های جدی اجتماعی - کالبدی، اقتصادی و فرهنگی و زیست محیطی شهرها سال هاست که اجتماع فکری کارشناسانه ای برای چاره اندیشی حل مسائل زندگی شهر نشینی و کارآمدی مدیریت شهری طلب کرده است. - . - Mrgan,T.2003:7 به عبارتی رهیافت ها و روش های برون رفت از ناپایداری شهرنشینی، بر ظرفیت و توانمند بودن مدیریت شهری تأکید کرده است. مدیریت شهری یک مفهوم فراگیر است که هدف آن تقویت سازمان های دولتی و غیر دولتی - - NGO برای شناسایی برنامه ها و سیاست های گوناگون و پیاده سازی آنها با نتایج بهینه است. اندیشه اولیه کارآمدی مدیریت شهری در مولفه هایی چون در خدمت گرفتن سرمایه بیشتر، صنعتی شدن، نیروی کار بیشتر و به طور کلی در رشد کمی دیده می شد.
. - James,M,B.1991:11 - ولی تجربه های جهانی به خصوص مطالعات بانک جهانی نشان داده است که این رویکردها نتوانسته بهبود فضای زیست، به خصوص در کلان شهرها را در پی داشته باشد و هر روز موانع زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی و به طور کلی فضایی این رویکردها نمایان تر می شود. - صالحی، . - 1381 : 51 نهایت این روند تحول، به دیدگاه و تئوری های توسعه پایدار، شهر انسان گرا و حکمروایی مطلوب شهری - اداره مردمی شهرها - ختم شده است که امید می رود رهیافت ها و رویکرد های نوین مذکور، به ویژه حکمرانی خوب شهری به عنوان اثر بخش ترین، کم هزینه ترین و پایدارترین شیوه اعمال مدیریت - ترابی، - 5:1383 نظام پیچیده و چند سطحی امروزه مدیریت شهرها را بهبود بخشد.
.2بیان مسئله
امروزه در دنیا پذیرفته شده است که توسعه پایدار شهرها در صورتی تحقق می یابد که اهداف مردم سالاری، برابری در خدمات رسانی و حفظ محیط زیست با شکل گیری مدیریت واحد شهری و با رعایت اصول علوم روز شهرسازی، ترافیک شهری و تقسیم عادلانه منابع و درآمد شهری توأمان دنبال شود. با توجه به اینکه شهرها به عنوان نیروی محرک رشد اقتصادی و نیز کانون کار و فعالیت و موقعیت های اجتماعی عموم کشورهای جهان محسوب می شوند، در وضعیت موجود شهرنشینی چند وجهی، مدیریت شهری استراتژیک می بایست دارای مولفه هایی چون شفافیت، پاسخگویی، مشارکت طلبی، قانون مداری، کارآمدی و اجتماع گرایی باشد تا تمام شرایط افزاینده شهر نشینی بهره گیرد .
جامعه جهانی، امروزه به این نتیجه رسیده است که مشکل عمده مدیریت شهری کمبود منابع مالی یا تکنولوژی مدرن و یا نیروی انسانی ماهر نیست بلکه پیش و بیش از همه، مشکل اصلی در شیوه اداره این عوامل است - ترابی،. - 6:1383 نیم نگاهی به وضعیت مدیریت شهری در ایران نشان می دهد به دلایلی چون تمرکز گرایی، برون زا بودن برنامه ها و طرح های شهری، اقتصاد رانتی و مبتنی بر نفت، مدیریت شهری در سیطره دولت است و مدام از مدیریت یکپارچه و سیستمی فاصله گرفته و در گرداب مدیریت بخشی سلولی گرفتار آمده و از روند شهرنشینی و مسائل حاصل ازاین شهر نشینی، عقب مانده و در دیدگاه ها و نگرش های از بالا به پایین گرفتار گردیده است. نتایج یک سده مدیریت شهری نوین در ایران به خصوص در کلان شهرها نشان می دهد.
1 تکیه بر ساختارها و نهادهای متمرکز و غیر دموکراتیک و بی توجهی به نهادهای عمومی و مدنی.
2 کسب درآمد ناپایدار و رانتی برای تأمین خدمات شهری.
3 مدیریت و برنامه ریزی از بالا به پایین به جای مدیریت و برنامه ریزی از پایین به بالا
.4 کوتاهی عمر دوران مدیریت مدیران شهری.
5 بی مسئولیتی و بی برنامگی و تأکید بر نگرش بخشی به جای نگرش سیستمی.
6 تکیه بر پروژه محوری به جای توسعه محوری» تأکید برجنبه های رشد شهری به جای توسعه شهری« و تأکید بر فرد محوری به جای برنامه محوری.
7 چند پارچگی در مدیریت و تصمیم گیری، چه در ارتباط با دیگر نهادهای ذیربط و چه در درون شهرداری.
8 عدم شفافیت و پاسخگویی؛ عدم حسابرسی و اطلاع رسانی.
9 بی توجهی به آموزش شهروندان و مدیران و کارکنان نهادهای خدمات رسان شهری. مآخذ : - برگرفته از بوجانی، - 1386 در سالهای اخیر، مقوله جدیدی در نظام مدیریت شهرها، تحت عنوان حکمروایی مطلوب شهری مطرح شده است که بر چگونگی دست یافتن به مدیریتی کارا و بهینه و با زمینه توسعه ای مردم سالار و عادلانه تأکید دارد. در پژوهش حاضر در نظر است تا حد امکان به بررسی و تحلیل مفاهیم و اصول مرتبط با حکمروایی خوب شهری و بررسی نمونه ای از تجارب داخلی بپردازد.
.3 اهداف پژوهش
تحلیل مدیریت استراتژیک در حکمروایی مطلوب شهری با تأکید بر تاب آوری شهری، هدف اصلی این پژوهش می باشد، که اهداف دیگر آن عبارتند از: -1 شناسایی جایگاه حکمروایی مطلوب شهری و مدیرت استراتژیک در جهان و ایران، -2 شناسایی نقاط شاخص و پیش روی الگوهای حکمروایی مطلوب شهری در مدیریت استراتژیک،-3 دست یافتن به استراتژی های شایسته و بایسته جهت نیل به تاب آوری شهری است.
.4 سوالات پژوهش
-1 مدیریت استراتژیک در شهرهای ایران از چه جایگاهی - موقعیتی - برخوردار است؟ -2 اگر حکمروایی مطلوب شهری محقق شود گام موثر رسیدن به مدیریت استراتژیک با هدف نیل به تاب آوری شهری چیست و چگونه حاصل می شود؟ اولویت با کدام مولفه هاست؟
.5 روش پژوهش
روش پژوهش این مقاله اسنادی بوده است، به طوری که با بررسی اسناد و مدارک و نوشته های صاحبنظران مختلف سعی گردیده ، ارتباط منطقی مورد نظر، شناسایی و ارتباط و پیوند میان مفاهیم مورد نظر تحلیل شود. بنابراین ضمن توصیف و تحلیل مفاهیم و رویکردهای نظری مربوطه به تحلیل آنها می پردازیم.
.6پیشینه پژوهش
از آنجایی که حکمروایی در بیانی ساده، فرآیندی از تصمیم سازی و روندی است که تصمیم ها در آن به اجرا در می آیند، می توان آن را به قدمت تمدن بشری دانست اگر چه کاربرد مفهوم حکمروایی شهری از اواخر دهه 1980 و از آفریقا آغاز گردید، اما » برایان مک لالین« اولین نظریه پردازی است که در سال 1973 به این مفهوم پرداخته است او عقیده دارد تقاضای روزافزون مردم شهرها این است که حکومت شهری باید نسبت به روندهای تغییر در شهر» پاسخگوتر«، اقداماتش با مسائل شهری و تحول آنها» متناسب تر«، نسبت به اجتماع »مسئول تر « به عنوان بخشی از نظام یادگیری بهتر عمل کند و سرانجام نقش مهم در پیش بینی، کشف و استقبال از آینده ایفا کند. جهت تحقیق این تقاضاها او ارتباط با نظام اجتماع را ضروری می داند و با این مقدمات حکمروایی را نوعی فرآیند می داند که متضمن نظام به هم پیوسته ای است که هم حکومت، و هم اجتماع را در بر می گیرد. پس از او افراد دیگری چون » مک کلینی - Mc Kinlay - « و» اتکینسن - Atkinson - « نیز این بحث را مطرح کرده اند.
7. تعاریف و مفاهیم
7.1. حکمروایی مطلوب
بانک جهانی، حاکمیت را به عنوان - روشی که بر اساس آن مدیریت اقتصادی یک کشور و منابع اجتماعی آن برای مدیریت اقتصادی یک کشور و منابع اجتماعی آن برای رسیدن به توسعه اعمال قدرت می شود - .تعریف نموده است. در یک تعریف جامع تر ارائه شده در سال 1995 چنین آمده است.
