بخشی از مقاله
-1 چکیده
در چند دهه اخیر شهرهای جهانی به واسطه تأثیرگذاری و تأثیرپذیری از فضای جریانات از اهمیت ویژهای در مجموعه عوامل مؤثر بر محیط ملی، منطقهای و بینالمللی برخوردار گشتهاند. در این ارتباط حتی برخی نهادهای علمی و بینالمللی به امتیازدهی به شهرهای جهانی و ارائه جداول مقایسهای بین آنها پرداخته اند.
حکمرانی محلی نیز از جمله مقولاتی است که با ارائه نقشی ویژه و در تمایز با حکومتهای ملی نقش بارزی در مدیریت محلی بازی میکند . حکمرانی شهری نیز با اولویتدهی به فقرا، پیشرفت زنان، مشارکت اجتماعی و تعامل با نهادهای عمومی و خصوصی در عرصههای مختلف اجتماعی و مدیریت مؤثر در حوزه شهری از جمله مباحث ویژه در حوزه مدیریت شهری بوده و از سوی سازمانهای مختلف مورد بحث، بررسی و توسعه قرار گرفته است.
اهمیت این دو مقوله انگیزهای شد تا با استفاده از روش کتابخانهای و بهرهگیری از منابع معتبر شهری، ملی و بین المللی، ضمن تهیه جدولی مبسوط برای شاخص حکمرانی خوب شهری، نسبت به بررسی و مقایسه شاخص حکمرانی خوب شهری برای 194 شهر جهانی اقدام گردد و وابستگی بین حکمرانی خوب شهری و جایگاه شهر در گروهبندیهای ارائهشده مورد بررسی قرار گیرد .مطالعه صورت گرفته حاکی از آن است که شاخص حکمرانی خوب شهری در گروههای مختلف شهرهای جهانی از تفاوت معنا داری برخوردار است.
-2 بیان مسئله
حکمروایی خوب شهری مفهومی است که هم با مسولیت حکومت و هم با تعهد شهروندان در ارتباط است .حکمروایی خوب شهری از دهه 1990 به عنوان رویکردی جدید و مناسب در مدیریت شهرها، مطرح و جایگزین مدیریت و حاکمیت شهری شد. حکمروایی خوب برمفاهیمی مانند مشارکت، پاسخگویی، مسولیتپذیری، قانونمندی، شفافیت، پذیرا و پاسخده بودن، اجماع گرایی و عدالت استوار است که این مفاهیم شالوده حکمروائی خوب را تشگیل می دهند و به عنوان شاخص های حکمروائی خوب شناخته میشوند
حکمروایی شهری مجموعه ای از افراد، نهادها، بخش عمومی و خصوصی است که امور شهر را برنامه ریزی کرده و اداره می نماید . در واقع فرایندی مستمر از تطبیق و هم سو سازی منافع متضاد و متفاوت افراد و گروههاست .این فرایند شامل نهادهای رسمی و غیر رسمی و نیز سرمایه اجتماعی شهروندان است.
حکمروایی شهری پیوندی ناگسستنی با رفاه شهروندان دارد .حکمروایی خوب شهری باید شهروندان را در دسترسی به مزایای شهروندی یاری رساند - کمیته اسکان سازمان ملل متحد . - سیستم مدیریتی که مبتنی بر مشارکت گسترده نهادهای غیر دولتی و بخش خصوصی است به عنوان حکمروایی خوب شهری شناخته میشود .حکمروایی شهری در پی آن است تا نقش دولت را در حد هماهنگ کننده و پاسدار قوانین محدود کند و از دخالت مستقیم آن در تصمیمگیریها، اداره و اجرایی امور مربوط به زندگی روزمره مردم بکاهد. از این توجه و تعمق در این الگو کمک زیادی به یافتن ترکیبی جدیداز همکاری سه بخش دولت - تهسیل کننده فعالیت عمومی - ، جامعه مدنی - مدافع حقوق شهروندی در تقویت مشارکت مردمی - و بخش خصوصی - عامل تولید در تقویت سرمایهگذاریها و رشد تولید ناخالص ملی - در ارائه خدمات عمومی بهتر خواهد نمود
برایان مک لاین نخستین نظریه پردازی است که در سال 1973 به این مفهوم توجه کرد .به عقیده او، تقاضای فزاینده مردم شهر ها این است که حکومت شهری باید در قبال روندهای تغییر در شهر - - پاسخگوتر - - ، اقداماتش با مسائل شهری و تحول آنها - - متناسسب تر - - و نسبت به اجتماع - - مسئولتر - - باشد، به عنوان بخشی از نظام یادگیری بهتر عمل کند و نقش مهمی در پیش بینی، کشف و استقبال از آینده ایفا کند .وی تحقق این خواسته ها را در گرو ارتباط با نظام اجتماع و تعریفی از حکمروایی به مثابه فرایندی که متضمن نظام به هم پیوسته ای از - - حکومت - - و - - اجتماع - - به طور توام است، می داند
امروزه حکمروائی خوب چه در کشور های توسعه یافته و چه در حال توسعه - مانند :مصر، ترکیه، کانادا، آمریکا، فرانسه - مورد توجه قرار گرفته است .به عنوان مثال کانادا به عنوان یک کشور توسعه یافته در سه سطح مدیریتی و حکومتی اداره می شود که این سه سطوح عبارتند از -1 فدرال -2 ایالتی -3 در سطح سوم یعنی اجتماعات محلی، حکومت های محلی به منظور مدیریت شهرداری ها، شهر ها، شهرک ها و مناطق انتخاب می شوند
نخستین بار در دوره اول مجلس شورای ملی به سال 1286 خورشیدی از مدیریت شهری به شکلی نوسخن به میان آمد و قانون تشگیل بلدیه بر 108 ماده به تصویب رسید .نکته قابل توجه این قانون آن بود که انتخاب شهردار برعهده انجمن بلدیه - انجمن شهر - گذاشته شد، در حالی که در دوره پهلوی انتخاب شهردار برعهده دولت بود و اعضای شهرداری، کارمند دولت محسوب می شوند
شکل گیری شوراهای اسلامی در سال 1387 ، نخستین گام جدی دولت برای تمرکززدایی و ایجاد نظام های محلی اداره امور در مقطع پس از پیروزی انقلاب به شمار میرود
در ایران نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه الگوی مدیریت مجموعه شهری دو سطح را در برمی گیرد
-1 سطح منطقه ای - مجموعه شهری -
-2 سطح محلی - که شهرداری هر کدام از شهر ها و شهرک های موجود در مجموعه شهری را شامل می شود . - در مطالعاتی که در ایران جهت گزینش الگوی مناسب برای نظام جامع مدیریت شهری صورت گرفته است اهدافی در نظر گرفته شده که شاخص های حکمروایی زمینه ساز رسیدن به این اهداف است .
چارچوب این الگو بر پایه دو سطح -1 سیاستگذاری و برنامه ریزی، -2 مدیریت اجرایی و عملیاتی قرار دارد .در این چهار چوب الگوی مدیریت شهری دو سطحی مدنظر است که سطح اول آن را مدیریت مجموعه شهری شکل میدهد و سطح دوم به مدیریت شهری محلی می پردازد
در سالهای اخیر تحقیقات زیادی در رابطه با حکمروایی خوب شهری درشهر های مختلف ایران - تهران، اصفهان، شیراز، مشهد، تبریز - انجام شده است .این تحقیقات حکمروایی خوب را از ابعاد مختلفی بررسی کرده و نتایج متفاوتی را نیز ارائه داده اند .در مجموع از نتایج این تحقیقات برمی آید که شهر های ایران از نظر اصول حکمروایی خوب در جایگاه مناسبی قرار ندارند
انجام چنین تحقیقاتی،می تواند به شناخت واقعی جایگاه شهر های ایران از لحاظ شاخص های حکمروایی کمک نماید. در این تحقیق سعی شده با مطالعه تطبیقی تحقیقات صورت گرفته، به شناخت موانع و محدودیت ها و چالش های تحقق حکمروایی خوب شهری در ایران پرداخته و راهکارهای در جهت ارتقای وضع کنونی پیشنهاد نماید.
-3 پیشینه تحقیق
کیو شنگ در مقاله تحت عنوان" حاکمیت شهری خوب در جنوب شرق آسیا" که در سال 2013 انتشار یافته بیان داشته که اسیای جنوب شرقی در حال تجربه رشد سریع اقتصادی و شهرنشینی است .امروزه بیش از40 درصد ان در مناطق شهری زندگی می کنند .با سیاست های عدم تمرکز مسئولیت از سطح ملی به دولت محلی منتقل شده و انتظار می رود که چنین سیاست هایی بر افزایش عملکرد کارامد در مناطق شهری و حمایت از رشد اقتصادی بیشتر موثر باشد .
در این مقاله استدلال می کند که اتکا به بازار توسعه و ارائه نیازها و خدمات عمومی شهری نیاز به دولت های قوی محلی و پیوستن به اصول حکمرانی خوب شهری دارد، تا اطمینان حاصل شود که نه تنها سازنده بلکه همچنین موجب توسعه پایدار و فراگیر شهری است . هاوس و کلوزن در مقاله تحت عنوان" رهبری خوب شهری و مشارکت جامعه مواد لازم برای حکمروایی خوب "که در سال 2013 منتشر شده است بررسی می شود که چگونه رهبری سیاسی و مشارکت در جامعه با هم می تواند به تصمیم موثرقانونی و سیاسی در کمک به ایجاد زمینه حکومت شهری است بخصوص این پرسش مطرح شده است که اگر تعامل بین هر دو ظرفیت افزایش یابد برای حاکمیت محلات خوب است و بعد تجربیات 4 شهر اروپا از کشورهای انگلستان، نروژ، آلمان، ایتالیا را بیان می کند.
شیام سینگ در مقاله تحت عنوان" مشارکت شهروندان در امور شهری و تلاش برای شفافیت و پاسخگویی" که در سال 2013 انتشار یافته است بیان میکند که شهرنشینی در حال رشد که نه تنها اقتصاد کشور هند را تحت تاثیر قرار داد بلکه چالشهای حکومت را پیچیده کرد .یکی از راه حل ها غیر متمر کز کردن حکومت است که در آن شهروندان باید سهم عمدهای در تصمیم گیری در مورد این که چگونه باید شهرستان ها مدیریت شوند دارند.
در تحقیقی دیگر که با عنوان" حکمرانی خوب در شهرداری مشهد - "حمزه ای و همکاران - 1392 انجام شده است، اصول حکمروائی خوب ، با اقدامات انجام شده در شهرداری مشهد در راستای دستیابی به حاکمیت مطلوب تطبیق داده شده است . نتایج حاصل از این تحقیق بیان می دارد که اقدامات صورت گرفته در 83,3 درصد موارد با اصول حکمرانی خوب - شفاف سازی، پاسخگویی، اثربخشی نقشها و وظایف، نتیجه گرایی و ظرفیت سازی - تطبیق داشته و فقط اصل ارتقاء ارزش ها در این اقدامات دیده نمی شود.
