بخشی از مقاله
چکیده
حکمروایی مطلوب شهری فصل مشترک تمام کنشگران اجتماعی و ریشه در چشم انداز مدیریت عمومی دارد. این مبحث جدید رویهای ساختارشکنانه در برنامه ریزی توسعه شهری دارد. حکمروایی خوب شهری درکنش متقابل بازیگران اصلی مدیریت شهری یعنی دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی است. این رویکرد پایدار ترین شیوه اعمال مدیریت شهری است.
با توجه به این وضعیت هدف مقاله حاضر بررسی وضعیت شهر قاین از لحاظ حکمروایی مطلوب شهری می باشد. نیز از این طریق به دنبال این موضوع می باشد که آیا مدیران شهری در برنامه ریزی های خود به دنبال تحقق و ارتقای شاخص های حکمروایی می باشند؟به همین منظور برای ارزیابی این موضوع از روش توصیفی-تحلیلی و شیوه کتابخانه ای و پیمایشی استفاده شده است.
در بخش پیمایشی با طراحی پرسشنامه و تکمیل آن توسط کارشناسان و شهروندان داده های مورد نیاز جمع آوری شد. نتایج نشان میدهد قاین به لحاظ حکمروایی خوب شهری در وضعیت مطلوبی قرار دارد. مسئولیت پذیری در بالاترین وضعیت می باشد اما در رابطه با شاخص های مشارکت، پاسخگویی و شفافیت اطلاعات نیازمند برنامه ریزی و ارتقا شاخص ها برای نزدیک شدن به حکمروایی شایسته شهری دارد.
مقدمه
همزمان با سرعت گرفتن روند شهرنشینی، وضعیت آینده هر شهر رقم می خورد. بنابراین درک و ارتقاء قابلیت زیستی شهرها موضوعی است که نمی توان نسبت به آن بی تفاوت بود. در این میان ایران نیز طی دهه های گذشته مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه با مقوله شهرنشینی و پیامدهای مثبت و منفی آن مواجه شده است. هرچند شهرنشینی در ایران با سرعت هایی متفاوت صورت پذیرفته؛ اما عدم توجه به ظرفیت شهرها و تجهیز نکردن آن ها برای بهره مندی از آثار مثبت این پدیده رو به رشد، منجر به بروز مسائل و مشکلاتی در هر سه حوزه حکمروایی شهری یعنی اداره سیاسی، مدیریت منابع اجتماعی و اقتصادی و تدوین سیاست های اجرایی می شود
مشکل عمده مدیریت شهری و محیط پیرامون آن کمبود منابع مالی، انسانی یا تکنولوژی مدرن نیست بلکه پیش و بیش از همه، مشکل اصلی در شیوه اداره این عوامل است در چنین شرایطی نظام مدیریت شهری به منظور کاستن از آثار زیانبار گسترش شهرنشینی و همچنین برای مقابله با دشواریهای اداره شهرها در جستجوی راهها، استفاده از مشارکتهای مردمی و بهره گیری از مدیریت محله است
در هر حال به نظر می رسد جوامع در حال توسعه از جمله کشور ما، برای مشکلات مدیریتی و دستیابی به توسعه منطقه ای ناگریز به استفاده از الگوی حکمروایی خوب هستند و لازم است تا در برنامه ریزی شهری و اجرای طرح ها ازمشارکت مردمی سود ببرند. زیرا که تنها از این طریق می توانند مشکلات عدیده شهری و منطقهای را کاهش دهند و به یک الگوی بهینه مدیریتی دست پیدا کنند
حکمروایی خوب شهری به عنوان اثربخش ترین، کم هزینه ترین و پایدار ترین شیوه اعمال مدیریت نظام پیچیده و چند سطحی، امروزه مدیریت شهرها را بهبود می بخشد
امروزه در دنیا پذیرفته شده است که توسعه پایدار برای شهرها در صورتی تحقق پذیر است که اهداف مردم سالاری، برابری در خدمات رسانی و حفظ محیط زیست با ایجاد مدیریت واحد شهری و رعایت اصول علوم روز شهرسازی و تقسیم عادلانه و منابع و درآمد شهری امکان پذیر است.
در شرایط موجود مدیریت شهری نیازمند مولفه هایی همچون شفافیت، پاسخگویی، مشارکت طلبی، قانون مداری، کارآمدی و اجماع گرایی می باشد تا از تمام شرایط بیشترین بهره برداری را بدست آورد. با توجه به این وضعیت شهر قاین نیازمند بکارگیری طرح های نوین مدیریت شهری همراه با اجرا و تحقق حکمروایی خوب شهری و شاخص های آن می باشد. مسئله مورد بحث در این پژوهش این است که مدیران شهری در قاین برای تحقق شاخصهای حکمروایی خوب و بکارگیری طرح های نوین در جهت رفع چالش ها و معضلات شهری برنامه ریزی و تخصص لازم را دارند؟
اهمیت و ضرورت تحقیق:
شهر حاصل تفکر و اندیشه بشر است. هریک از شهرها در توسعه خود با شرایط خاص و متنوعی روبرو شده اند. شهرقاین نیز با وجود اینکه از سال1366 دارای طرح جامع می باشد. اما طرح های سنتی - جامع - بکار گرفته در شهربه دلیل ضعف در عدم جذب مشارکت، اهداف از پیش تعین شده، عدم تطابق با فرهنگ بومی شهر و توجه صرف به بعد کالبدی منجر به پیامدهای منفی شده است. با توجه به این وضعیت مدیران شهری نیازمند به برنامه ریزی بهتر در جهت ارتقا و رشد شاخص های حکمروایی دارند
مسئولان و مدیران شهری با اختلاف نظر شهر را صرفاً اداره میکنند. مدیران از موقعیت استثنایی قاین در شرق کشور از لحاظ - مرزی بودن، کشاورزی و مسیر کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب - نه تنها استفاده نمیکنند بلکه سبب هدر رفتن این پتانسیل و فرصت هایی نظیر بازار بکر افغانستان و حتی آسیانه میانه نیز شدهاند. متاسفانه در طرحهای توسعه شهر از پتانسیل کشاورزی - زعفران و زرشک - برای راهیابی به بازارهای جهانی و ارتقا سطح رقابت پذیری شهر و شرق کشور نه تنها استفاده نمیشود، بلکه با عدم برنامه ریزی صحیح موجب فرار سرمایه از شهر و پروژه های موجود شده است. پتاسیل های شهر حاکی از آن است که با هماهنگی مدیران و سرمایه گذاری در بخش شاخص های حکمروایی میزان نقاط ضعف و چالش های شهری کاهش یافته است. از این رو ضرورت در جهت بررسی سطح شاخص های حکمروایی در قاین ضروری و حائز اهمیت است.
پیشینه تحقیق:
این واژه برای اولین بار در سال 1979 توسط ویلیام سون در ادبیات اقتصادی بکار رفته و از سال 1980 به بعد کاربرد این واژه بیشتر گردیده و هنگامی که بانک جهانی در سال 1989گزارش سالانه خود را به حکمروایی خوب اختصاص داد
صندوق بین المللی پول و بانک جهانی از جایگاه ویژه ای در سیاست های روابط اقتصادی در سطح جهان برخوردارند. هر دو سازمان دارای اعضایی در سطح جهان می باشند و در قبال دولت ها در سراسر جهان نیز پاسخگو هستند. در دهه 1990، این دو سازمان بر آن شدند تا از استاندارهای بالای مشروعیت، نمایندگی و پاسخگویی در جهت وام دادن به کشورها، آنها را مورد ارزیابی قرار دهند. این استاندارد تحت عنوان حکمروایی خوب معروف گردید شامل شفافیت، پاسخگویی، اثربخشی، بی طرفی، مشارکت و مالکیت شد
در ایران نیز، این مفهوم، از زوایای مختلف توسط اندیشمندان داخلی مورد کاوش علمی قرارگرفته است. علی اکبر تقوایی و رسول تاجدار - 1388 - در مقاله خود که با رویکرد تحلیلی تحت عنوان؛ درآمدی بر حکمروایی خوب شهری در رویکردی تحلیلی پرداخته اند، هدف از انجام این مقاله را بررسی و تحلیل مفاهیم و اصول مرتبط با حکمروایی خوب شهری و بررسی نمونه ای از تجارب داخلی مرتبط با این رویکرد عنوان کردند.
ابراهیم زاده و دیگران - 1392 - در مقاله خود تحت عنوان تحلیل و ارزیابی میزان تحقق پذیری حکمروایی خوب شهری در ایران در شهر کاشمر، پرداختند. این پژوهش به وسیله اتخاذ نگاه مشارکتی و همکاری سه ضلع مثلث حکمروایی شهری - شورای شهر، دولت و شهروندان - از طریق کارکردهای متأثر از عملکرد شهرداری و شورای شهرصورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد که حکمروایی خوب شهری، از طریق همکاری متقابل شوراهای اسلامی شهر، دولت و مردم تحقق نیافته و عملا مشارکت و همکاری این سه ضلع مدیریت شهری در این شهر هیچگونه نقشی در تحقق پذیری حکمروایی خوب شهری ندارد.
مبانی نظری
حکمروایی الگویی از تعامل و شراکت سه بخش دولت، خصوصی و جامعه مدنی است. این سه بخش نقش پیش برندگی و تسهیل کننده دارند. به نقش هریک بصورت اجمالی اشاره شده است.
نقش بخش خصوصی:
توسعه پایدار انسانی نیازمند مشاغل متعددی است تا از طریق آن درآمدهای افراد جامعه به منظور فراهم سازی یک زندگی استاندارد، تامین شود. بیشتر دولتهای امروزی بر این باورند که بخش خصوصی نقش موثری در ایجاد این مشاغل دارد. البته دولتها در تقویت این بخش بسیار تاثیرگذار هستند. در بیشتر کشورهای توسعه یافته تلاشهای بخش خصوصی باید به وسیله دولت حمایت و تشویق شود تا بتواند با رقابت و شفافیت بیشتر در بازارهای جهانی ظاهر شود
نقش جامعه مدنی:
نقش مدافعان حقوق شهروندان را بر عهده دارد. همان طور که بخش دولتی و خصوصی در عصر حاضر تغییر شکل و نقش داده اند، در روش های عملی جامعه مدنی نیز تغییر ایجاد شده است، جامعه مدنی افراد را با قلمرو عمومی مرتبط می سازد، سازمانهای جامعه مدنی مشارکت مردمی را در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی سوق می دهند و آن ها را در گروه های قدرتمند به منظور تاثیر گذاری بر سیاست گذاریهای عمومی برای منافع اقشار آسیب پذیر سازماندهی می کنند
نقش دولت:
دولتها در رویکردهای متفاوت، نقش های مختلفی برعهده دارند رویکرد امنیت سبب شکل گیری دولت هایی شده که توجه اولیه و اساسی آنها به ایفای نقش امنیتی و برقراری امنیت بوده است. رویکرد توسعه اقتصادی سبب شکل گیری دولت هایی شده که توجه و تاکید آنها بر ایفای نقش اقتصادی و اجتماعی بوده است. دولت هایی مانند دولت رفاه اجتماعی و تقویت درآمد سرانه بوده است
