بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف شناسایی و اولویت بندی تدابیر پیشگیرانه وضعی در راستایی مقابله با دزدی دریایی در خلیج عدن در سه مرحله انجام شده است. در مرحله اول مفهوم دزدی دریایی از دیدگاه عهدنامه حقوق دریاها و از منظر حقوق بین الملل و دیدگاه عرفی بررسی و تشریح شده و در مرحله دوم با بررسی پیشینه تحقیق و تشکیل طوفان مغزی با خبرگان تحقیق تدابیر پیشگیرانه وضعی در راستایی مقابله با دزدی دریایی در خلیج عدن شناسایی شداند. سپس در مرحله سوم تدابیر شناسایی شده در مرحله دوم براساس شاخص های میزان تاثیر این تدابیر در مبارزه و کاهش دزدی دریایی و همچنین قابلیت اجرای، هزینه و زمان مورد نیاز برای اجرائی این تدابیر با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره تاپسیس و فرایند تحلیل سلسله مراتبی اولویت بندی شدند.
مقدمه
حمل و نقل دریایی از بخش های زیر بنایی اقتصادی است که علاوه بر تاثیرات شدید بر فرایند توسعه اقتصادی کشور خود نیز دچار تحولات کمی و کیفی بسیار است، که به شکلی گسترده در همه زمینه های تولید کالا و خدمات جریان داشته و در مجموعه فعالیتهای اقتصادی نقش چشم گیری بر عهده دارد و تاثیرات دزدی دریایی بر صنعت حمل ونقل دریایی قابل چشم پوشی نیست. رشد فزاینده دزدی دریایی در سال های اخیر بخصوص در سواحل سومالی وخلیج عدن، منجر به فلج شدن تجارت جهانی، حمل و نقل و امور مرتبط با تجارت جهانی از جمله بیمه گشته است[1] و واکنش های جهانی گوناگونی را به دنبال داشته است بطوریکه اقدامات اخیر دزدان دریایی سومالی در نزدیکی سواحل این کشور و خلیج عدن، باعث شده است تا کشورهای دنیا بیش از پیش به اهمیت مبارزه با این پدیده پی ببرند تا جایی که می توان گفت مبارزه جهانی با پدیده دزدان دریایی 12میلیارد دلار در سال برای کشورهای جهان هزینه به دنبال داشته است .
[2] دزدی دریایی یک خطر قدیمی و اثبات شده ای است که کشتی ها، مردم و محموله را تهدید می کند.[3] این پدیده در طول تاریخ فراز و نشیب های بسیاری داشته، یک روز خطری جدی و تهدیدکننده بوده، روز دیگر آرام و فروکش کرده و به اعماق تاریخ و فرهنگ عامه چنان پیوسته که همگان بر این باورند که تنها زمانی و جایی که شرایط ایجاب کند، روی می دهد [4] امروزه دزدی دریایی خطرات بسیاری برای اقتصاد و حتی محیط زیست ایجاد می کند.
[5] دزدی دریایی مدرن، پر از خشونت و خونریزی و بیرحمی است و مملو از خطرات تهدیدکننده زندگی، برای همه ترس آور است و قربانیان آن می دانند که تنها و بی دفاع هستند. دریانوردان دارای این حق انسانی هستند که با کشتی های ایمن و بی خطر روی آب های ایمن سفر کنند و هیچ کس در ساحل نمی تواند این تجربه تلخ و شوک روحی و جسمی که این نوع حملات به آن ها واردمی کند را کاملاً درک کند [6]
اهداف تحقیق
مسئله اصلی این تحقیق شناسایی و اولویت بندی تدابیر پیشگیرانه وضعی در راستایی مقابله با دزدی دریایی در خلیج عدن می باشد. اهداف ثانویه در هر یک از مراحل تحقیق به شرح ذیل می باشند:
· برسی و تشریح مفهوم دزدی دریایی از دیدگاه عهدنامه حقوق دریاها و از منظر حقوق بین الملل و دیدگاه عرفی - مرحله اول -
· شناسایی تدابیر پیشگیرانه وضعی در راستایی مقابله با دزدی دریایی در خلیج عدن با برسی پیشینه تحقیق و تشکیل طوفان مغزی با خبرگان تحقیق - مرحله دوم -
· اولویت بندی تدابیر پیشگیرانه وضعی در راستایی مقابله با دزدی دریایی براساس شاخص های میزان تاثیر این تدابیر در مبارزه و کاهش دزدی دریایی و همچنین قابلیت اجرای، هزینه و زمان مورد نیاز برای اجرائی این تدابیر با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره تاپسیس و فرایند تحلیل سلسله مراتبی - مرحله سوم -
مواد و روش ها
این تحقیق از نظر اهداف تحقیقی جزء تحقیقهای کاربردی باشد. بنابراین چون هدف تحقیق کاربردی نمودن یک زمینه خاص علمی میباشد، در دستهبندی تحقیقهای کاربردی به شمار میآید. هدف از این پژوهش شناسایی و اولویت بندی تدابیر پیشگیرانه وضعی در راستایی مقابله با دزدی دریایی در خلیج عدن می باشد. بنابراین پژوهش از نوع پیمایشی است. ماهیت مطالعاتی این پژوهش توصیفی و استنباطی است، زیرا هدف هر مطالعه توصیفی عبارتست از تشریح جنبههایی از پدیده ای مورد نظر پژوهشگر و هدف مطالعات استنباطی تعمیم نتایج است. همچنین چون در این پژوهش سعی شده روابط بین متغیرهای وابسته و مستقل تحلیل شود ماهیت تحلیلی دارد، نوع این تحقیق میدانی است.
در این تحقیق جامعه آماری شامل کلیه کارشناسان حقوقی سازمان بنادر و دریانوردی و شرکت ملی نفتکش و کشتی رانی جمهوری اسلامی فرماندهان شناورهای این سازمان ها می باشند. به علت عدم اطلاع دقیق از تعداد جامعه آماری نمونه آماری از طریق توزیع پرسشنامه اولیه بین 20 نفر از کارشناسان سازمان بنادر و دریانوردی از طریق بر اورد واریانس اولیه در سطح اطمینان ./95 درصد تعداد نمونه 100 نفر بر اورد شده است. در این هرجا عبارت خبرگان تحقیق بکاربرده شده است، منظور نمونه اماری 100 نفری می باشد.
نتایج مرحله اول، تعاریف و مفاهیم
به طور کلی دزدی دریایی را می توان از سه زاویه تعریف نمود:
1ازدیدگاه عرف: هرگونه عمل خشونت آمیز غیرقانونی است که به وسیله ی یک کشتی خصوصی - غیردولتی - در دریای آزاد علیه کشتی دیگر به قصد چپاول صورت می گیرد.[7]
2از دیدگاه عهدنامه حقوق دریاها:
-1هرگونه عمل خشونت آمیز یا بازداشت غیر قانونی یا هر عمل خسارت بار که به وسیله ی خدمه یا مسافران یک کشتی یا هواپیمای خصوصی برای اهداف شخصی در موارد زیر ارتکاب یافته است:
الف- در دریای آزاد بر علیه کشتی یا هواپیمای دیگر، یا بر علیه اشخاص یا اموال واقع در این کشتی یا هواپیما
ب- بر علیه کشتی ، هواپیما، اشخاص یا اموال در محلی خارج از صلاحیت هر کشور.
-2هر نوع مشارکت داوطلبانه در عملیات یک کشتی یا یک هواپیما با علم به حقایقی که آن را یک کشتی یا هواپیمای راهزن می سازد. -3هر عمل تحریک کننده یا عمل عمدی که اعمال مذکور در بندهای الف و ب را تسهیل کند .[8]
3دزدی دریایی از منظر حقوق بین الملل: تعریف مؤثر دیگری نیز از سوی سازمان جهانی دریانوردی ارائه شده است: »عمل سوار شدن به هرگونه کشتی با هدف انجام دزدی یا هرگونه جرم دیگر، و با هدف یا احتمال به کار بردن زور برای پیشبرد این عمل.« بعلاوه کلیه کشورها باید تا سر حد امکان برای سرکوب و مجازات دزدی دریایی در دریای آزاد یا هر مکانی که در حوزه صلاحیت هیچ کشوری نباشد با یکدیگر همکاری کنند.[9] همچنین ماده 105عهدنامه می گوید همه کشورها می توانند کشتی یا ناو هوایی دزد دریایی و اشخاص و اموال موجود در آن را ضبط و توقیف کنند. توقیف یا ضبط باید توسط کشتی های جنگی یا ناو هوایی نظامی که در خدمت دولت بوده و مجاز به این کار باشد صورت گیرد.[10]
مرحله دوم
در این مرحله با برسی پیشینه تحقیق و همچنین تشکیل جلسه توفان مغزی با خبرگان تحقیق تدابیر پیشگیرانه وضعی در راستایی مقابله با دزدی دریایی در خلیج عدن به شرح جدول 2 شناسایی شداند.
مرحله سوم
دراین مرحله تدابیر پیشگیرانه وضعی در راستایی مقابله با دزدی دریایی شناسایی شده براساس شاخص های میزان تاثیر این تدابیر در مبارزه و کاهش دزدی دریایی و همچنین قابلیت اجراء زمان مورد نیاز برای اجراء و هزینه اجرای این تدابیر با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره تاپسیس و فرایند تحلیل سلسله مراتبی در طی گام های زیر اولویت بندی شدند. گام اول: در این گام شاخص های میزان تاثیر این تدابیر در مبارزه و کاهش دزدی دریایی و همچنین قابلیت اجراء زمان مورد نیاز برای اجراء و هزینه اجرای این تدابیر با استفاده از روش تصمیم گیری چند فرایند تحلیل سلسله مراتبی وزن دهی شدند. دراین گام تدابیر پیشگیرانه شناسایی شده، براساس شاخص های میزان تاثیر این تدابیر در مبارزه و کاهش دزدی دریایی و همچنین قابلیت اجراء و زمان مورد نیاز برای اجراء و هزینه اجرء این تدابیر با استفاده از مقیاس 1 تا 9 امتیاز بندی شدند.
نتایج بدست امده از امتیاز بندی این تدابیر ماتریس تصمیم گیری روش تاپسیس تشکل شده است. و با استفاده از رابطه 1 این ماتریس نرمالایزه گشت ماتریس نرمالیزه شده ارائه شده است. و با ضرب اوزان هریک از شاخص ها در ماتریس نرمالیزه ماتریس موزون بدست امد. سپس با ضرب اوزان هریک از شاخص ها در ماتریس نرمالیزه ماتریس موزون بدست امد. گام سوم در این گام با استفاده از رابطه های 2 و 3 راه حل ایده ال مثبت و ایده ال منفی تعیین شد. فاصله و میزان نزدیکی هر یک از علل نسبت راه حل ایده ال مثبت و ایده ال منفی و محاسبه شد و بر اساس میزان نزدیکی علل مذکور رتبه بندی شداند. جدول 2 نتایج بدست امده را نشان می دهد.
