بخشی از مقاله
چكيده:
رويكرد علمي به قرآن مجيد مثل هر پديده فكري ديگري، يك مشق انساني از آيات وحي است ولذا به افراط يا تفريط دچار گرديده و پيامدهايي را نصيب رويكرد علمي نموده است. مخالفت ها وموافقت ها با رويكرد علمي نيز بيش ازآنكه متأثّر از ذات رويكرد علمي به قرآن باشد ناظر به پيامدهاي رويكرد افراطي به علم در تفسير و فهم قرآن است ولذا نگاه افراطي، مخالفت ها را نه به لحاظ علمي بودن رويكرد كه به لحاظ آثار گوناگون رويكرد افراطي به علم در تفسير قرآن بر انگيخته وسبب رويكرد تفريطي به تفسير علمي شده است.
نوشتار حاضر كه كوشش اندك خودرا در معرفي رويكرد علمي، آسيب ها و راهكارهاي رفع آن آسيب ها سامان داده است، به اين نتيجه نايل آمده است كه با رويكرد اعتدالي به علم و رويكرد علمي به قرآن به شرط انطباق با معيارهاي علمي ورعايت ضوابط و بايسته هايرويكرد علمي، نه اين رويكرد دچار آسيب خواهد شد ونه مخالفتي را بر خواهد انگيخت بلكه رويكرد علمي معتدل و منطبق با معيار و ضوابط، ضمن داشتن مزاياي مهم،درفهم و تعمق فهم قرآن نقش اثرگذار ايفا خواهد نمود و موجب جذابيت قرآن و نيز بهره گيري هاي انساني و الهي از اين نسخه زندگي خواهد شد.
مقدمه
قران مجيد هرچند كتاب علم و تفكر استاما رويكردعلمي به قرآن، هنوز هم با مخالفت هايي رو به رواست. به رغم آنكه فهم مراد متن وتفسير كلام الهي، رويكردهاي متفاوتي را به خود معطوف نموده است،اما طرح نگاه علمي به قرآن درجهان اسلامي، موافقت عمومي را تا هنوزكسب نكرده است و به نگاه علمي به قرآن به مثابه فرايندي دو سويه اي نگريسته شده است كه با مزايا و معايبي همراه است. وجود اين مزايا و معايب، موافقان ومخالفاني را نيز بر انگيخته تا با اهتمام به مزايا ومعايب نگاه علمي، موافقان و مخالفان در دو جانب متقابل ومقابل، صف آرايي كنند.
البته كه فرايند فهم و رويكردهاي متفاوت به شيوه فهم مراد متن قرآن، وقوع خلل درالفاظ وحي نيست بلكه اين استعداد واسع متن واز معجزات بزرگ كلام الهي است كه رويكردهاي متنوع را نسبت به خود انگيخته و پاسخگو است. در جهان علمي امروز، درك منظور قرآن با نگاه وشيوه علمي دركنار ساير شيوه ها يك شيوه معمول و شايد هم با رعايت بايسته ها لازم وضروري است كه نگاشته حاضر در صدد معرفي مزايا و كاستي هاي نگاه علمي و تعيين بايسته هاي آن است تا رويكرد علمي به قرآن بتواند به تعميق فهم و افشاي معجزات علمي و گسترش جذبه وحي و مهمتر از همه به معرفي نسخه هاي وحياني براي برپايي وپي ريزي تمدن الهي و رهيدن انسان از بحران هاي گوناگون وفراگير معيشتي و معنويتي مؤثّر افتد.
چيستي رويكرد علمي به قران:
براي علم، چهارمعنا منظور شده است:
١ - علم درمقابل جهل: كه بر تمام دانستني ها اعم از تصورات وتصديقات، حضوري وحصولي، عقلي، شهودي، حسي و نقلي، تك گزاره ها يا رشته هاي علمي اطلاق مي شود.
٢ - علم دربرابر شك، ظن و وهم: كه با قطع ويقين همراه است ومتعلق آن، گزاره هاي يقيني است، اعم ازآن كه صادق يا كاذب باشند.
٣ - به معناي سيستمي ازگزاره هاي حصولي كه باروش هاي تجربي، فلسفي، تاريخي، عرفاني، ادبي و ... به دست آمده اند - .به٤ معناي سيستمي از گزاره هاي حصولي كه باروش حسي وتجربي تحصيل شده و به شكل فنّي، طبقه بندي شده اند همانند علوم انساني و طبيعي. - خسروپناه، ١٣٨١: ٣٦٩- ٣٧٠ - آن چه از رويكرد علمي به قرآن در اين مقال، منظورگرديده، معناي چهارم از علم است كه پژو هنده قرآني با روش تجربيو حسي به دنبال فهم قرآن بوده و با رويكرد استخدام علوم به عنوان ابزاري براي تفسير وتوضيح اشارات علمي درصدد كشف مراد آيات و فهم بهتر قرآن باشد ونه شيوه هاي ديگر تفسير علمي يعني استخراج همه علوم از قرآن يا تطبيق و تحميل نظريات علمي بر اين كتاب آسماني كه پژوهندگان قرآني، براي تفسير علمي بر شمرده اند.
- رضايي اصفهاني، ١٣٨٣: ٣٧٨-٣٨٠ - . يادآوري اين نكته شايد ضروري است كه علم ويا علمي بودن طبق آنچه در علم اصول ويا فلسفه بر دانش قطعي ويقيني وبرهان عقلي ودليل نقلي كه قطع را افاده نمايد ويا برظنّي كه دليل قطعي بر اعتبار آن باشد، منطبق بود - بابائي وديگران، ١٣٨٨: ٢١٦ به نقل از اصول الفقه محمدرضا مظفر - دراينجا منظور نشده است بلكه رويكرد علمي به قرآن، يكي از رويكردهاي هفت گانه است كه به كمك حس وتجربه وعلوم و اكتشافات تجربي وحسي، درصدد كشف ارتباط بين آيات واكتشافات است - الرومي، ١٤٠٧ا ه/١٩٨٦م: ج٢، ص ٥٤٩ - . تا با جهت دهي به مباني واهداف علوم، نظريه پردازي هاي علمي قراني صورت گيرد.
