بخشی از مقاله
چکیده
در مقالهی حاضر به ریشهیابی بحران تکفیر در پاکستان پرداختهایم و ریشههای داخلی، منطقهای و بینالمللی رشد بحران تکفیر در پاکستان مورد بحث قرار گرفت، مهمترین ریشههای داخلی شکلگیری بحران تکفیر عبارت بودند از: وضعیت نامساعد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و فرهنگی پاکستان. حملهی شوروی به افغانستان و تشکیل گروههای جهادی که با رشد فزاینده مدارس مذهبی برای تشویق به امر جهاد همراه بود و نیز مسئلهی کشمیر و حمایتهای مالی عربستان سعودی از گروههای افراطی و احساس خطر عربستان از نفوذ انقلاب اسلامی ایران در منطقه از جمله ریشههای منطقهای مؤثر در رشد روزافزون جریانهای تکفیری در پاکستان بوده است.
در سطح بینالمللی نیز حضور غرب و ایالاتمتحده در افغانستان و پاکستان به بهانهی جنگ با روسها و حمایت از گروههای جهادی و علیالخصوص پس از واقعهی یازده سپتامبر، سیاست آمریکا مبنی بر مقابله با طالبان و القاعده، نقش اساسی در رشد جریان تکفیر در پاکستان داشته است. جریان دهلوی را میتوان آغازگر رواج بحران تکفیر در شبهقاره هند دانست که بعدها با تشکیل دیوبندیه نمودِ بیشتری یافت. گروههایی همچون جمعیت علماء اسلام - شاخه فضل الرحمان - و - شاخه سمیع الحق - همچنین جمعیت اهل حدیث، بنیانهای فکری و عقیدتی تکفیر را توسط مدارس متعددی که در اختیار دارند، سازماندهی میکنند و در عمل گروههایی همچون سپاه صحابه و لشکر جهنگوی و تحریک طالبان پاکستان به اعمال تروریستی اقدام میورزند.
مقدمه
تکفیر چالشی است که جهان معاصر با آن روبرو است، از کانونهای اصلی شکلگیری جریانهای تکفیری، پاکستان میباشد که به طور مستقیم و غیرمستقیم جامعه بینالمللی را تحت تأثیر خویش قرار داده است. جریانهای تکفیری پاکستان نه تنها در سطوح ملی و منطقهای تأثیرگذار بوده، بلکه نفوذ آن در سطح جهانی به شکل ترکیب با القاعده واحتمالاً داعش نمود یافته است. - داعش بهصورت رسمی در پاکستان نمایندهای معرفی نکرده ولی مولوی عبدالعزیز امام جماعت لال مسجد در اسلامآباد از طرفداران این گروه در پاکستان میباشد، برخی از شواهد نیز حاکی از تبلیغ داعش توسط اطرافیان وی در پاکستان حکایت دارد - آثار و علائم ناشی از وضعیت تکفیر گرایی نگرانکننده در پاکستان و گسترش خشونتهای غیر قابل کنترل، اهمیت و ضرورت بررسی این موضوع را در نوشتار کنونی نشان میدهد.
در مورد پیشینه جریان تکفیر در پاکستان باید گفت که گر چه ریشه قدیم این جریان به قرن دوازدهم هجری و ظهور شاه ولیاالله دهلوی باز میگردد اما در یکی دو دههی اخیر تکفیر گرایی در پاکستان از رشد چشمگیری برخوردار بوده؛ به طوری که امروزه این کشور به عنوان یکی از مراکز این گونه جریانها شهرت یافته است به خصوص از دهه نود میلادی به بعد، به دلیل تمرکز جریانهای تکفیر در پاکستان که خارج از آن در جبهههای افغانستان، کشمیر، چچن و عراق و سوریه در حال جنگ میباشند، توجه جهانیان را به خود جلب کرده است.
با توجه به چنین پیشینهای، سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که ریشههای مؤثر در شکلگیری و گسترش جریانهای تکفیری در پاکستان کداماند؟ فرض در این پژوهش بر آن است که ریشههای داخلی، منطقهای و بینالمللی در رشد جریان تکفیر گرایی در پاکستان نقش داشته است. روش علمی این تحقیق، توصیفی- تحلیلی میباشد و جمعآوری مطالب به روش کتابخانهای و در مواردی به صورت میدانی بوده است.
گفتار اول: مفهوم شناسی
.1 پاکستان
جمهوری اسلامی پاکستان، کشوری مسلمان در جنوب آسیا که در سال 1947 م، از هند جدا شد مساحت آن 803/943 کیلومترمربع است، با کشورهای ایران، افغانستان، چین و هند همسایه بوده و از جنوب به اقیانوس هند متصل است - امیری، 1389،ص - 20 ، جمعیت پاکستان بر اساس سرشماری سال 2012 م برابر با 180 میلیون نفر بوده که در سال 2014 م، در حدود 196 میلیون نفر برآورد شده است - wikipedia - ، زبان رسمی کشور اردو است و 32 زبان و گویش محلی در پاکستان رایج میباشد که مهمترین آنها عبارتاند از: پنجابی، سندی، سراییگی، پشتو و بلوچی. پاکستان دارای نظام جمهوری فدرالی است که متشکل از پنج ایالت پنجاب، سند، بلوچستان، خیبر پختونخواه و گیلگت بلتستان میباشد و منطقه مرکزی اسلامآباد، کشمیر و مناطق قبیلهای خودمختار تحت نظارت و اداره دولت فدرال است.
هر ایالت دارای مجلس ایالتی است که اعضای آن از سوی مردم انتخاب میشوند، پس از برگزاری انتخابات، حزب برنده مجلس کابینه ایالتی را تشکیل میدهند. قوه قانونگذاری پاکستان متشکل از دو مجلس سنا و ملی است که اعضای مجلس ملی را مردم با انتخابات برای پنج سال تعیین میکنند. رئیسجمهور توسط نمایندگان مجالس ایالتی در چهار ایالت پنجاب، سرحد، بلوچستان و سند همراه با نمایندگان مجالس شورای ملی و سنا در اجلاس مشترک رئیسجمهور را برای یک دوره پنجساله انتخاب میکنند و رئیسجمهور نخستوزیر را از میان اعضای مجلس ملی انتخاب میکند، نخستوزیر بهعنوان رئیس قوه اجرایی در دولت اختیاراتی بیشتر از رئیسجمهور دارد. لازم به ذکر است که نقش ارتش در جهتدهی سیاست و حکومت در پاکستان همواره تعین کننده و سرنوشتساز بوده است.
.2 تکفیر
»تکفیر« از »ک ف ر« به معنای نهان کردن و پوشاندن است. - ابن فارس،1404،ج5،ص191 ؛ راغب اصفهانی، 1392، ص433 ؛ ابن منظور، 1414، ج5 ،ص - 146-144 اطلاق کفر به فرد از این رو است که حقیقت را نهان میکند یا با کفر ورزی بر دل خود پوشش مینهد - ابن فارس، 1404، ج5، ص191؛ راغب اصفهانی ، 1392، ص - 434 ، لذا گفتهشده از آنجا که فرد حقایق و تاویلهای دین خداوند را میپوشاند، به او کفر نسبت مییابد و کفر متضاد ایمان است. - کلینی، 1413، ج1، ص21؛ شیخ مفید، 1414، ص - 48
کفر اگر بدون قرینه استعمال شود، به کفر در اصطلاح فقها اطلاق میشود که همان خروج از دایره اسلام و ارتداد است و مشمول احکام خاصی از قبیل نجاست و عدم جواز مناکحه و ... میشود که عبارت است از »انکار الوهیت یا توحید یا رسالت یا یکی از ضروریات دین، با التفات به اینکه ضروری است، به طوری که انکارش به انکار رسالت منجر شود.« - یزدی، 1404، ج1، ص - 48 در اصطلاح، انکار مطالبی است که پیامبر صلیااللهعلیهوآله آورده است.
- جرجانی، 1419، ج8، ص-331 - 332 به دیگر سخن، انکار قطعیات و مسلمات دین، کفر است. - آمدی ، بیتا،ج5، ص - 28-26 از این مسلمات با عنوان »ضروری دین« نیز نام میبرند. - عاملی ، 1404، ج9،ص - 334 البته انکار ضروری دین اگر مﻻزم با انکار اصول دین گردد و فرد به این ملازمه عنایت داشته باشد، موجب کفر است. - جمعی از محققین، 1388،ج1،ص - 222 لذا تکفیر به معنای کافر خواندن کسی یا نسبت کفر دادن به مسلمان میباشد.
