بخشی از مقاله
چکیده
بیتردید فضاهای سبز و محیطهای زیست شهری یکی از اساسیترین عوامل پایداری حیات طبیعی و انسانی در شهرنشینی نوین به شمار می آیند. یکی از مهمترین عوامل محدودکننده فضاهای سبز شهری کمبود منابع آب است. کمبود آب در عصر کنونی یکی از موضوعات بحرانی برای بیشتر کشورها، خصوصاً کشورهای واقع در مناطق خشک و بیابانی از جمله ایران میباشد. «Xeriscaping» یا »منظرپردازی خشک« رویکردی متداول در سطح جهان است که در مواجهه با شرایط و اقلیم هایی گرم و خشک مطرح می گردد.
چنانچه طراحی منظر از نوع زری-اسکیپ بدون آسیب رساندن به کیفیت و زیبایی محیط، مصرف آب را تا ًِ درصد کاهش میدهد. مفهوم زری- اسکیپ در طراحی محیط یک مفهوم دوستدار طبیعت است . در راستای این پژوهش راهکارهایی برای اجرایی گشتن دو هدف استفاده بهینه از منابع آبی و گسترش فضای سبز کافی و ابداع و اجرای طرح های نوین در طراحی فضای سبز شهری، مورد بحث و بررسی قرار میگیرد.نوآوری این پژوهش در ارائه راهکارهایی اجرایی در راستای پیاده سازی منظرسازی خشک در بو های بیابانی و اقلیم گرم و خشک است.
ٌ- مقدمه
بیشتر مساحت کشور ما را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می دهد. آب در این میان عاملی حیاتی و مهم است که منابع آن در ایران بسیار محدود و اندک می باشد. از این رو ضروری است که طراحی منظر در ایران با توجه به شرایط، محدودیات و تاثیرات محیطی حاصله آتی انجام پذیرد. به دلیل محدودیت آب، باید از روشهایی برای صرفه جویی در مصرف آب استفاده و ترتیبی اتخاذ شود که با حداقل آب حداکثر فضای سبز مورد نیاز تولید گرد د. در راستای تحقق دو هدف مذکور ضرورت استفاده بهینه از منابع آبی و گسترش فضای سبز کافی و ابداع و اجرای طرح های نوین در طراحی فضای سبز شهری، بیش از پیش آشکار میشود.
آنچه در این مقوله می آید، مفهومی از طراحی منظر سازگار با مناطق خشک و نیمه خشک، تحت عنوان زری- اسکیپ است که هدف عمده آن صرفه جویی در مصرف آب میباشد«Xeriscaping» یا »منظرپردازی خشک« رویکردی متداول در سطح جهان است که در مواجهه با شرایط و اقلیم هایی گرم و خشک مطرح می گردد. چنانچه طراحی منظر از نوع زری-اسکیپ بدون آسیب رساندن به کیفیت و زیبایی محیط، مصرف آب را تا ًِ درصد کاهش میدهد. این مفهوم در هر دو نوع طراحیهای منظم وغیر منظم کاربرد دارد.
ٍ- مفهوم زری اسکیپ:xeriscape
«Xeriscaping» یا »منظرپردازی خشک« رویکردی متداول در سطح جهان است که در مواجهه با شرایط و اقلیم هایی گرم و خشک مطرح می گردد. زری- اسکیپ شیوه طراحی باغ و منظر نیست، بلکه یک مفهوم برای ذخیره سازی آب است که میتواند برای هر نوع باغ و پارک، اعم از پارک های قدیمی، انگلیسی، ژاپنی و... به کار رود. ]ِ[ این مفهوم در هر دو نوع طراحیهای منظم وغیر منظم کاربرد دارد.
از طرف دیگر، بر خلاف عقیده عمومی، زری- اسکیپ کاشت کاکتوس و یوکا در بستر های شنی و یا در باغات صخره ای نیست، بلکه این واژه مفهومی از طراحی منظر است که با کاشت گیاهانی که تحمل خشکی یکی از ویژگیهای آنهاست، باعث ذخیره سازی آب میشود. یک طراحی منظر از نوع زری-اسکیپ بدون آسیب رساندن به کیفیت و زیبایی محیط، مصرف آب را تا ًِ درصد کاهش میدهد .مفهوم زری-اسکیپ در طراحی محیط یک مفهوم دوستدار طبیعت است. برخی مزایای این نوع طراحی عبارتند از: -نیاز به نگهداری کمتر -جلوگیری از فرسایش خاک -نیاز به نیروی کارگری کمتر
-استفاده از کود و مواد شیمیایی کمتر -دقت و هزینه کمتر
در طراحی سایت تا حد امکان بایستی عناصر طبیعی، نظیر درختان و بوته های موجود، حفظ شوند. گیاهان بومی و سالم نیاز به استقرار ندارند و نسبت به گیاهان جدید کارایی بهتری از نظر صرفهجویی آب دارند.
َ- تاریخچه
واژه زری- اسکیپ اولین بار در سال در ایالت کلرادو پس از یک خشکسالی طولانی مطرح شد این واژه از پیشوند یونانی xero به معنی خشکی و پسوند scapeبه معنی چشمانداز و منظر تشکیل شده است و به نوعی طراحی منظر اطلاق میگردد که در آن از آبیاری تکمیلی کمتر استفاده میشود . امروزه این نوع طراحی در بیش از چهل ایالت آمریکا، به خصوص در کلرادو، آیرزونا و تگزاس در حال اجراست.
ُ- اصول منظر سازی خشک
منظر سازی خشک متشکل از ْ اصل کلی زیر است که همگی در راستای دستیابی به آبیاری بهینه در منظر تعیین شده اند ٌ- برنامه ریزی و طراحی ٍ- آنالیز خاک َ- انتخاب بهینه گیاهان
ُ- استفاده منطقی از سطوح چمن کاری شده ِ- آبیاری بهینه ّ- استفاده از زمین پوش مناسب ْ- نگهداری
در چنین رویکردی مصرف آب در محیط باز به میزان ًِ% کاهش یافته بدون آنکه به زیبایی و کیفیت فضایی منظر مربوطه لطمه ای وارد گردد. همچنین از کود و مواد شیمیایی به میزان کمتری استفاده خواهد شد و مراقبت و نگهداری کمتری مورد نیاز خواهد بود. همگی این موارد در صرفه جویی وقت، انرژی و هزینه های پروژه تأثیر گذار خواهند بود. ]ِ[
ٌ-ُ- طراحی و برنامه ریزی
طراحی محتاطانه و دقیق نخستین اصل جهت دستیابی به اهداف بلند مدت طراحی منظر در بسترهای گرم و خشک است. در یک طراحی خوب علاوه بر توجه به مباحث زیباییشناسی به چشماندازها، شیبها، ذخیره سازی آب، وضعیت نگهداری و ارزش افزوده محیط نیز توجه میشود. در طراحی منظر، آب و هوای کلی منطقه، میکروکلیمای سایت، وضعیت خاک، پوشش گیاهی موجود و توپوگرافی منطقه باید مورد توجه قرار گیرد. ]َ[ برای این منظور پیش از هر چیز باید تحلیل بستر و نقشه پوشش گیاهی آماده گردد.
در تحلیل بستر مواردی نظیر شیب، زهکشی، جهت گیری شمالی-جنوبی و محل رویش گیاهان بومی، گیاهان مهاجر و بناهای موجود مشخص می گردند. در نقشه پوشش گیاهی محل قرارگیری بسترهای پوشش گیاهی، چمن، مسیرهای پیاده و سواره تعیین شده و همچنین لیست گیاهان جدیدی که می باید به سایت افزوده گردند، معرفی می شوند. در این مرحله باید به افزایش سطوح سایه دار توجه نمود تا بتوان از طریق آنها در میزان مصرف آب صرفه جویی نمود.
