بخشی از مقاله
چکیده
زن و مسائل و موضوعات مربوط به او یکی از مهمترین مفاهیمی است که شاعران در ادبیات گذشته و معاصر به آن توجه نشان دادند و در هر دوره اي با توجه به اندیشه حاکم بر آن دوره در این مورد داد سخن دادند.در عصر مشروطیت شاهد تغییر نگرش اجتماع نسبت به زنان هستیم و از این زمان بود که در تقابل با اعتقاداتسنّتی ، موضوعات جدید و اندیشه هاي نوینی چون آزادي و حق و حقوق زن مطرح شد.بهار از جمله شاعرانی است که در این زمینه از یک سو وامدار تفکرات سنتی است و از سوي دیگر جزء شاعرانی است که با ارائه نظرات جدید و مخالف سنت ،با جنبش مشروطه و روشنفکران این عصر همگام می شود.
کلید واژه ها: بهار، شعر، زن، سنت، آزادي
جایگاه زن در دوره مشروطه وپهلوي
در عصر قاجار زنان ایرانی اجازه ورود به عرصه هاي حیات اجتماعی را داشتند ولی فقط جهت خرید مایحتاج عمومی، شرکت در محافل مذهبی، گشت و گذار در طبیعت می توانستند از خانه خارج گردند. - معینی، - 51 :1381 زن در این جامعه به گونه اي تربیت می شد که پس از ازدواج ،شخصیت و آمال و آرزوهاي خود را در برابر شخصیت همسر خود به کلی فراموش می کرد و تولید نسل و پرورش اولاد را تنها وظیفه شرعی و طبیعی خود می دانست. - شمیم، - 3701 :1375در این جامعه ، زنان اغلب از تحصیل محروم بودند و به تبع آن اجازه حضور در فعالیتهاي سیاسی و اجتماعی را هم نداشتند. اندیشه حاکم این بود که »از لحاظ روان شناسی، زن هیچ نوع استعدادي براي مقامات سیاسی ندارد.« - افشار، - 516 :1324
تعلیم زن در عصر قاجار اغلب در مکتب خانه ها بود تا آنکه مشروطه به ثمر نشست و جهش فکري عجیبی به وجود آمد. به دنبال این تغییر نگرش یکی از مسائلی که مورد توجه قرار گرفت مسأله زنان و آموزش آنان بود.»زنان در سال 1285 ه . ش قطعنامه اي را که شامل دو بند بود تصویب کردند؛ بند اول برتأسیس مدارس زنانه تأکید داشت و بند دوم خواستار حذف جهیزیه سنگین براي دختران بود. بعد از سه سال، پنجاه مدرسه دخترانه در تهران تأسیس شد.« - فتحی، . - 12 :1379 البته هنوز هم کسانی بودند که با ایجاد این مراکز مخالفت می کردند و رواج فساد را بهانه اي براي عدم حضور زن در جامعه می دانستند.
بنابراین بنا بر ماده 10 قانون انتخابات مجلس، مصوب 1329 هجري قمري، زنان از انتخاب کردن به طور مطلق محروم شدند - یزدانی، -120 :1378 - 119 البته در سالهاي بعد زنان روشنفکر ایرانی بر تأسیس جراید اقدام نمودند اقدامی که نقش مهمی در طرح و بیان مسائل مربوط به جامعه زنان ایرانی ایفا می نمود - فارابی، - 182 :1380در عصر پهلوي، مدارس دخترانه در شهرهاي کوچک و بزرگ و روستاها تأسیس شد و زنان تا حدودي اجازه حضور در اجتماع را یافتند. تأسیس دانشگاه تهران در 15 بهمن 1313 ه . ش.نیز تحول بسیار عظیم آموزشی را در زمان رضاشاه نشان می دهد. - آوري، - 15 :1377
جایگاه زن در ادبیات
ادبیات ایران نیز که مانند ادبیات هر کشوري آینه تمام نماي فرهنگ حاکم بر جامعه است از بی توجهی به زن غفلت نکرده است. ادبیات فارسی از دیرباز رنگ و بوي روان داشته است. این تفکر که مرد به عنوان عنصري قدرتمند، حیات بخش وجود زن است در سراسر ادبیات ایران یافت می شود. زنان همواره به صورت موجوداتی ناقص، بی خرد و سبک عقل معرفی شدند. در ادبیات فارسی بهکرّات شاهد آن هستیم که مردان از مشورت با زنان برحذر داشته شدند چنانکه سعدي در گلستان در این مورد این گونه گفته است: »مشورت با زنان تباه است و سخاوت با مفسدان گناه« - سعدي، - 552 : 1368خاقانی نیز تحت تأثیر همینتفکّر سنتی اشتباه است که از فوت دختر خود اظهار خرسندي میکند:
سرفکنده شدم چو دختر زاد بر فلک سر فراختم چو برفت
بودم از عجز چون خر اندر گل بر جهان اسب تاختم چو برفت
ماتم عمر داشتم چو رسید عمر ثانی شناختم چو برفت
