بخشی از مقاله
چکیده
پس از مطالعه پیرامون ویژگیهای جسمی و روحی زن و مرد و تفاوتهای موجود میان آنها و همچنین بررسی دو دیدگاه موجود در رابطه با پذیرش نقشها و وظایف و حقوق زن که یکی از این دیدگاهها به غرب برمیگردد و بیان میشود که زن و مرد دو موجود کاملاً برابر هستند و نقشهایی که میپذیرند باید برابر باشد از جمله این موارد نقش مادری است که آن را وظیفهی مختص زن نمی دانند و همچنین اشتغال زنان که آن را معیاری برای ارزش زن میدانند بدون آنکه برای دیگر نقشهای وی اولویتبندی قائل باشندو در دیدگاه مقابل، آنان را مورد انتقاد قرار میدهد و با سلسلهای از دلایل، دیدگاه آنان را مورد بحث قرار میدهد که به این نتیجه میرسیم که زن و مرد مکمل یکدیگر میباشند و نقش ها و وظایف آنان منطبق بر ویژگیهای فطری و ظرفیت وجودی آنان میباشد و هر گونه خلل و جابهجایی این نقشها و ظایف پیامدهایی بر اجتماع و خانواده برجای میگذارد.
مقدمه
مقتضیات عصر ما ایجاب میکند که بسیاری از مسائل مجدداً موردارزیابی قرار گیرد و به ارزیابیهای گذشته بسنده نشود.از این رو هدف این مقاله مروری بر تفاوتهای جسمی و روحی زن و مرد، حقوق و نقشهای زن در زمینهی مادری و اشتغال و همچنین دیدگاههای غرب و اسلام در این دو زمینه میباشد و به پرسشهای اساسی در این باره از جمله: - 1 چرا زن نقش مادری را میپذیرد؟ - 2 پیامدهای اشتغال زنان چیست؟ پاسخ میدهد.
-1 تفاوت های زن و مرد
شناخت نقش و جایگاه زن در جهان مستلزم شناخت جهانبینی و جایگاه انسان در این نگرش است، زیرا زن و مرد بودن موجب کمال نیست بلکه انسان شدن و انسان ماندن کمال است، خطاب الهی روح انسان است و ارزشها وابسته به زن یا مرد نیست. جنسیت مربوط به تن و جنس خاکی است و به همین جهت در قیامت زن یا مرد بودن مورد سوال قرار نمیگیرد. - - 3 مطابق جهانبینی ما زن و مرد مکمل هم آفریده شدهاندکه هریک بدون دیگری در خلقت معنی و مفهوم ندارند و برای هرکدام وظایفی معین شده است ودر بعضی امور وظایف مشترکی مشخص گردیده است و آیهی 13 سوره حجرات اشاره به همین موضوع دارد - . - 3
اسلام بر خلاف آنچه در تاریخ و فرهنگ قرنهای پیشین غرب و شرق گذشته است زن و مرد را در امتیازات تکوینی و تشریعی یکسان دانسته است. با وجود این همانندی، تفاوت های جسمی و روحی زن و مرد قابل انکار نیست. - - 11 دکتر»آلکسیس کارل« با عمیق شمردن اختلافات آفرینش زن و مرد ، میگوید به علت عدم توجه به این نکته اصلی و مهم است که طرفداران نهضت زن فکر میکنند که هردو جنس میتوانند یک قسم تعلیم و تربیت یابند و مشاغل و اختیارات و مسئولیت یکسانی به عهده گیرند. زنان باید به بسط مواهب طبیعی خود در جهت و سرشت خاص خویش، بدون تقلید کوروکورانه از مردان بکوشند . - 11 -
پروفسور» ریک« روانشناس مشهور آمریکایی میگوید : دنیای مرد با دنیای زن به کلی فرق میکند، اگر زن نمیتواند مانند مرد فکر کند یا عمل نماید از این روست که زن و مرد جسمهای متفاوت دارند. علاوه بر این، احساس این دو موجود هیچوقت مثل هم نخواهند بود و هیچ گاه یک جور در مقابل حوادث و اتفاقات عکسالعمل نشان نمیدهند. زن و مرد بنا به مقتضیات جنسی رسمی خود به طور متفاوت عمل میکنند و درست مثل دو ستاره روی دو مدار مختلف حرکت می کنند.آنانمیتوانند همدیگر را بفهمند و مکمل یکدیگر باشند، ولی هیچگاه یکی نمیشوند و به همین دلیل است که زن و مرد میتوانند باهم زندگی کنند، عاشق یکدیگر شوند از صفات و اخلاق یکدیگر ناراحت نشوند - . - 11
-1-2تفاوتهای جسمی زن و مرد
در اینکه زنان و مردان از نظر جسمانی اختلاف کلی دارند که این اختلاف حاصل تمایز جسمانی آنها یعنی نیرومندی مرد و ضعف و ظرافت زن است شاید کسی را تردیدی نباشد. بر هر ذیشعوری واضح است این اختلاف به حکم مصالح و حکمتهای عالیه و دقایق عالم آفرینش، ذاتی و طبیعی است و بر حسب عوارض و عوامل »محیط« و »تربیت« پدید نیامده است.اندیمشند بزرگ اسلامی سیدرضامیگوید:»خداوند مرد را با نیروی جسمی و عقلی برتری داد و زن را با مادری و شیردهی و مقتضیات آن ویژه گردانید. - 5 - «
تفاوتهای جسمانی مرد و زن بر همگان آشکار است از قبیل تفاوت در قلب، مغز، جمجه،قامت، صدا، مو، نوع و سن بلوغ، و مهمترین آن قدرت بدنی و نیروی کار است که نقشها و حقوق متفاوتی برای آنان قائل می شود - . - 5 نیروی بدنی مرد قویتر از زن است.زن زودتر بالغ میشود و زودترهم اندام تولید مثل او از کار میافتد. رشد بدنی زن سریعتر و لطیفتر است ولی رشد بدنی مرد آرامتر و نیروی بدنی او از زن قویتر است . - 5 -
-2-2تفاوت زن و مرد از لحاظ روحی
-1-2-2 غلبهی عواطف و احساسات در زنان
جای هیچ تردیدی نیست که روح عاطفه و احساس در زنان بر روح تعقل و تفکر و دور اندیشی آنان غالب است. همهی احوال و گفتار و رفتار زن، جلوهگاه و مظهر انواع مختلف احساسات نغز و لطیف میباشد، ظرافت جسمی زن با رقت روحی او همبستگی نام دارد. چون اوضاع جسمی و عمومی زنان متناسب با غریزه ی مادری است آنان به حکم آن که ابراز مادر شدن درجسم آنها بر غرایز غلبه دارد به همین دلیل در روح آنان، عاطفه وظیفهی خود را زودتر انجام میدهد و بر تفکر مبتنی بر تدبیر غالب میباشد.
غلبهی عاطفی بر زن، در مقام مادری ضروری است . - 5 - طبق نظرمرجان دواتگر در زنان ، بعد عاطفی و احساسی نیرومندتر است و طبق تحقیق و تصدیق همهی کارشناسان مربوط و متخصصان در ابعاد حیات زن، عواطف در زن قویتر و شکوفاتر است و این نقصی در این بدنه از جامعهی بشری نیست بلکه ضرورت است از این رو زنان با توجه به نقش مادری و به عنوان هستهی اصلی کانون خانواده و مربی اصلی فرزندان باید در این جهت از مردان، پیشرفتهتر و تکاملیافتهتر باشند . - 4 -
-2-2-2 غلبهی تفکر و تعقل
در قرآن در هیچ موردی از نقصان عقل زن سخنی به میان نیامده است و اگر یک عضو زن نسبت به مرد و یا مرد نسبت به زن قویتر باشد این امر حاکی از برتری یکی بر دیگری نیست بلکه ناشی از مقتضیات تکلیفی اوست که در جامعه بر عهده دارد. مرد کارهارا با فکر و با توانایی کامل و رعایت جوانب امر و به دست آوردن نتیجهی عمل خود به اتمام میرساند این خصلتها در وی درونی شده است.به طور کلی درجه تعقل و جزم و محاسبهگری و امثال آن در مرد بیشتر است.
همین دلیل است که مخارج و نفقات زن و فرزندان از هر جهت به عهده فکر مرد گذارده شده است. ازمجموع مباحث اخیر نتیجه گرفته میشود که تفاوت جسمی و روحی زن و مرد، در موارد خاص پایه و مبنای»حقوق اختصاصی« و »وظایف خاصهی زن و مرد« را تشکیل میدهد با در نظر گرفتن این حقیقت یعنی تفاوت جسمی و روحی زن و مرد، راز تفاوت و اختلاف زنان و مردان در معدودی از احکام اسلامی به خوبی دانسته می شود و محقق است که با وجود اختلاف در طبیعت نباید انتظار داشت که در تمامی احکام و حقوق زن و مرد برابر باشند - . - 5
-3-2هوش و استعداد
عوامل طبیعی نقش برجسته ای در بروز تفاوتهای هوشی زن و مرد دارند. دربارهی هوش کلی گرچه برخی نمرهی هوش زنان و مردان را تا حدود زیادی مشابه دانسته و گفتهاند که شواهدی مبنی بر اینکه از نظر هوش کلی یکی از دو جنس بر دیگری برتری داشته باشد، یافت نشده است - . - 1 با توجه به تفاوت های جسمی روحی زن و مرد که در بالا ذکر کردیم نقشها و وظایف گوناگونی را بر عهده می گیرند که گاه دیدگاههای غربی از این تفاوت نقشها با عنوان تبعیض یاد میشود که در ذیل مباحث به طور مجمل تفاوتهایدیدگاههای فمینیستی و غربگرایی و دیدگاه اسلام و روانشناختی این تفاوتها در حیطهی اشتغال زنان و پذیرش نقش مادری بیان میگردد.
-2 نقش مادری در دو دیدگاه متفاوت
تعریف و ارزش مادری از مسائل بحث بر انگیز در فمینیسم معاصر است - . - 1 در نظرگروهی از فمینیستها تولید مثل ومادریکردن باری بر دوش زنان و بخشی از سرکوبی است که باید رفع شود - . - 1 اما برخی از فمینیستها، جنبهای بسیار مثبت برای مادری برشمردهاند و چنین استدلال میکنند که مادری میتواند و باید برای زنان یک تجربهیلذتبخش باشد.
