بخشی از مقاله
چکیده
اگاهی از مسائل مربوط به انگیزش تحصیلی و ادامه تحصیل در هر سازمان و مرکز اموزش عالی، یکی از ضرورریات ارکان برنامه ریزی هر کشوری است. پژوهش حاضر با هدف ساخت و اعتبار یابی مقیاسی برای سنجش انگیزه تحصیلی دانشجویان دوره کارشناسی دانشجومعلمان پردیس - دخترانه - شهید باهنرکرمان بر اساس نظریه» خود تعیین گری « است. بدین منظور با استفاده از نمونه گیری هدفمند 100 نفر دانشجو معلم دختر در مقطع کارشناسی به روش نمونه گیری تصادفی ساده از بین دانشجویان دختر پردیس شهید باهنر کرمان انتخاب و بررسی شدند. روش پژوهش، توصیفی و از نوع ازمون سازی هست.
پس از بررسی مبانی نظری انگیزه تحصیلی و بررسی روایی محتوایی، مقیاس مقدماتی انگیزه تحصیلی دانشجویان ساخته شد. داده های حاصل از ابزار پژوهش، با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی و الفای کرونباخ و ضرایب همبستگی تحلیل گردید. نتایج پژوهش نشان داد مقیاس انگیزه تحصیلی دانشجویان از هفت عامل تشکیل شده است که چهار عامل آن - خودکارآمدی تحصیلی،انگیزه پیشرفت، خودپنداره مثبت و انگیزه درونی برای کسب دانش - مربوط به انگیزه درونی و سه عامل دیگر - محیط اموزشی، عوامل اجتماعی و عوامل اقتصادی - مربوط به انگیزش بیرونی هستند.
ضریب روایی همزمان مقیاس سنجش انگیزه تحصیلی با عملکرد تحصیلی به ترتیب اهمیت عبارت است از: محیط اموزشی%75 ، خود پنداره مثبت %78، عوامل اجتماعی %77 ، انگیزه درونی برای کسب دانش 78% ، انگیزه پیشرفت %76 و خود کارامدی تحصیلی 84%، عوامل اقتصادی%72 است. ضریب الفای مقیاس کل نیز 94% است. همچنین، نتایج پژوهش نشان داد مقیاس انگیزه تحصیلی از روایی و پایایی رضایت بخشی برخوردار است.
مقدمه
در عصر حاضر نیروی انسانی متخصص یکی از ارزشمند ترین منابع کشورهاست .رشد و توسعه هر کشور بر مبنای این شاخص سنجیده میشود، از این رو مسولان و سیاست گذاران کشور ها میکوشند که با گسترش مراکز اموزش عالی، منابع انسانی متخصص پرورش دهند. یکی از این مراکز، تربیت معلم است. در ایران مراکز تربیت معلم متعددی برای تربیت معلمان مقاطع ابتدایی، دوره اول متوسطه و تربیت دبیر برای دبیرستان ها و هنرستان ها وجود داشت که در قالب دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی متمرکز شدند. دانشگاه فرهنگیان، دانشگاهی برای تامین، تربیت و توانمند سازی معلمان و نیروی انسانی وزارت اموزش و پرورش در ایران است. تبلور کار اموزش پرورش، تربیت نیرو های متخصص و مطلع،ماهر و متعهد است.
از تجربیات و تحقیقات چنین بر می اید که کشور هایی که خواسته اند خود را به سطح بالاتری از رشد برسانند، از طریق اموزش پرورش و تغییر نظام اموزشی به چنین هدفی دست یافته اند - سید مصطفائی،1377،ص. - 44 در بسیاری از کشور های جهان به منظور نیل به اهداف بنیادین توسعه ی ملی،انجام مطالعات و ارزیابی های کاربردی در جهت شناخت استعداد ها و ظرفیت دانشگاه ها و موانع ومحدودیت های موجود مورد حمایت قرار میگیرد.
از جمله ماموریت مستقیم طرح های مطالعاتی مذکور، تحلیل و ارزیابی شرایط موجود به منظور تولید الگو ها و شاخص ها و در نهایت طراحی نظام مطلوب است.مطالعات و ارزیابی های مستمر کارشناسی، زمینه را برای انجام سیاست گذاری فرهنگی در دانشگاه ها فراهم میکند و سبب میگردد تا طرح ها و برنامه های جدید فرهنگی از حمایت لازم علمی و تحقیقاتی برخوردار باشند. یقینا ان نوع از سیاست های فرهنگی در دانشگاه ها میتواند به صورت پایدار و موفق اجرا شود و منشا تولید برنامه های قابل اجرا و معطوف به اهداف و راهبرد های فرهنگی باشد که پشتوانه مطالعاتی و تحقیقاتی داشته باشد. - اقاپور،. - 1386
از جمله کاستی های نظام فرهنگی و علمی در کشور فقدان تحقیقاتی و مطالعات پویا و مستمر در خصوص موضوعات مرتبط با نظام فرهنگی و در نتیجه عدم ارزیابی واقع بینانه و موثر از تحولات سالهای اخیر و چگونگی عملکرد موجود در ساختار دانشگاه هاست.دو دهه اخیر سالهای بسیار پر شتاب و تاثیر گذار در شکل گیری فرایند های نظری و عملی نوع فرهنگی و علمی در دانشگاه ها محسوب میگردد چه در بعد تاثیر پذیری داخلی و چه از لحاظ تحرکات فرهنگی خارجی،دانشگاه های کشور تجربیات جدیدی را پس از انقلاب اسلامی مورد ازمون قرار داده اند - قورچیان،. - 1383
بر اساس نظریه های انگیزه تحصیلی ،به ویژه نظریه خودتعیین گری دسی و رایان، پژوهش هایی در خصوص ساخت، روایی سنجی و اعتبار یابی مقیاس انگیزه تحصیلی دانش اموزان و دانشجویان انجام گرفته است - هارتر 1980؛ گاتفرید ،1990؛ استینت، اوهلر،1991؛ کوکلی 2000 و 2001؛ فارچیلد و همکاران ، 2005 و بارکوکس و همکاران، . - 2008 از جمله مهمترین این ازمون ها میتوان به - - پرسشنامه انگیزش تحصیلی درونی کودکان - - اشاره نمود که در سال 1985 توسط گاتفرید ساخته شد. این پرسشنامه دارای پنج مقیاس است که چهار عامل انگیزش درونی نسبت به یادگیری دروس خواندن، ریاضی اجتماعی و علوم را میسنجد و عامل پنجم انگیزش درونی فراگیران را به صورت یک جهت گیری کلی نسبت به یادگیری مدرسه ای اندازه گیری میکند.
- گاتفرید ، فلمینگ و گاتفرید،. - 1998 هارتر - 1980 - نیز پرسشنامه ای با عنوان - - جهت گیری انگیزش درونی ، بیرونی در کلاس - - را طراحی نمود. این پرسشنامه پنج مقیاس دارد که هر کدام یک جهت گیری درونی و یک جهت گیری بیرونی را نسبت به انگیزش میسنجد. همچنین، استینت. اوهلرو اتوت - 1991 - فهرست وارسی براورد معلم از انگیزش پیشرفت تحصیلی را طراحی نمودند. این ازمون به صورت گزارش دیگران - معلم - در مورد انگیزش فرد ساخته شده است.
در ایران نیز باقری - - 1379 مقیاس انگیزه تحصیلی والراند را برای دانش اموزان دبیرستان های شهر تهران هنجاریابی نموده است. در خصوص سنجش انگیزه تحصیلی رابطه نیرومندی با پیشرفت تحصیلی فراگیران دارد، ولی جهت گیری ان در دوره تحصیلی بالاتر ، به خصوص دانشگاه از درونی به بیرونی تبدیل شده و نسبت به سنین پایین تر کاهش می یابد. با توجه به این مهم و نبود یک مقیاس سنجش انگیزه تحصیلی متناسب با شرایط اجتماعی فرهنگی کشور، در این پژوهش بر اساس نظریه های انگیزه تحصیلی ، بویژه نظریه خودتعیین گری دسی و رایان یک مقیاس برای سنجش انگیزه تحصیلی ساخته شده است.
بیان مساله و اهمیت و ضرورت تحقیق
روانشناسان و مربیان از دیر باز نقش » انگیزش« در موفقیت و شکست در حیطه های مختلف تحصیلی را مطرح کردند. اصطلاح انگیزش همانطور که از معنای ان بر می آید به علت یا چرایی رفتار اشاره دارد.از جمله مفاهیمی که در سالهای اخیر توجه روانشناسان و مربیان تعیم و تربیت را به خود جلب کرده است انگیزش تحصیلی می باشد.انگیزش تحصیلی به صورت کلی به انگیزه ها، نیاز ها و عواملی گفته میشود که باعث حضور یک فرد در محیط اموزشی و کسب یک مدرک تحصیلی می گردد - کلارک و شروت،. - 2010 سازه انگیزه تحصیلی در محیط های اموزشی به رفتارهایی که به یادگیری و پیشرفت مربوط است، اطلاق میشود - پینتریچ، . - 2004 دسی و رایان - 2002 - انگیزه تحصیلی را تمایل یادگیرنده به مشغول و درگیر شدن در فعالیت یادگیری و تلاش مستمر در انجام دادن و به پایان رساندن ان فعالیت می دانند. در زمینه انگیزه تحصیلی نظریه های مختلفی وجود دارد، ولی متداول ترین نظریه در خصوص، نظریه »خود تعیین گری« دسی رایان است .
- 1985 - نظریه خود تعیین گری یک نظریه انگیزشی است که به صورت نظام دار، نیاز های پویشی، انگیزشی، عاطفی و بهزیستی انسان را در بافت ضروری و بلاواسطه اجتماع، توضیح و تبیین می کند - چن و جانگ. - 2010 یکی از اصول بنیادی نظریه ی خود تعیین گری برخلاف نظزیه های انگیزشی دیگر همچون نظریه شناختیBاجتماعی بندورا که انگیزش انسان را به عنوان یک سازه ی یکپارچه و واحد در نظر می گیرند اینست که یک الگوی سلسله مراتبی از انگیزش درونی و بیرونی را ارائه می نماید که به محققان اجازه می دهد تعیین کنندگان و پیامدهای مرتبط با انواع مختلف انگیزش در سطوح متفاوتی از کلیت را تحلیل و بررسی کنند. بر اساس این نظریه، انگیزه به ندرت در برگیرنده پدیده واحدی است.
افراد نه تنها از نظر میزان انگیزش متفاوت هستند، بلکه از نظر جهت و نوع انگیزش نیز اختلاف دارند و این تعارض در نوع انگیزش به نظر ها و اهداف اساسی که باعث انجام کار میشوند، ارتباط دارد - دسی و رایان، - 2000 بنابراین، نظریه خود تعیین گری بیان میکند عملکرد تحصیلی فراگیران میتواند بر انگیخته درونی، برانگیخته بیرونی و یا بی انگیزگی باشد. انگیزش درونی یعنی اینکه شخص عملی را به خاطر کسب رضایت، خشنودی، علاقه مندی ولذت درونی انجام دهد و تنها خود عمل مهم است.
انگیزش درونی خود شامل انگیزه درونی برای فهمیدن، انگیزه درونی برای انجام کار، و انگیزه درونی برای تجربه تحریک است - ولراند و همکاران، 1993و رایان و دسی ،. - 2000انگیزش بیرونی نیز شامل تنظیم همانند سازی شده، تنظیم درون فکنی شده و تنظیم بیرونی است،و بی انگیزگی یا فقدان انگیزه حالتی را بیان میکند که قصد و عمدی در عمل وجود ندارد و رفتار فرد، فاقد تعهد و احساس علیت شخصی است - والراند، فورتیروگی 1997 و دسی و رایان ،. - 2002
به طور کلی، نظریه های انگیزشی پذیرفته اند که بین انگیزه تحصیلی و عملکرد تحصیلی فراگیران رابطه مثبت وجود دارد. برای مثال، گاتفرید - 1990 - ، برنت ومیلر - - 1990،پینیتریچ و دی گروت - - 1990، دسی و همکاران - - 1991،ولراند و همکاران - - 1992، ایمز - 1992 - ، دسی ورایان - 2000 - مارش وهو - 2004 - ، لاوینیه والراند و میکوئلون - 2007 - ، کوکلی و پاتل - 2007 - و اریپاتامانیل و فریمن - 2008 - به رابطه نیرومند بین انگیزش تحصیلی و پیشرفت تحصیلی اشاره نموده اند.
در این خصوص، مدارک پزوهشی متعددی نیز در ایران نشان میدهند که بین عوامل فردی، همچون خودکارامدی تحصیلی، خودپنداره تحصیلی، عزت نفس، ادراک شایستگی - عابدی 1380 و 1381؛ حسنزاده - 1382، عوامل خانوادگی، همچون انتظار موفقیت از فرزندان، نظارت والدین،شیوه فرزند پروری مقتدرانه - عابدی، 1383؛عطاپور - 1380 و عوامل ازمایشگاهی همچون اشتیاق معلم، جو کلاس - عابدی و همکاران، ,1384کاووسیان - با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد. همچنین، پزوهش ها نشان داده اند، انگیزه تحصیلی افراد در طول دوره تحصیلی و با افزایش سن کاهش میابد و جهت گیری ان نیز از درونی به بیرونی تبدیل میگردد.
