بخشی از مقاله
چکیده
معنویت و رشد معنوی در انسان ،در چند دهه اخیر به صورتی روز افزون توجه روانشناسان و متخصصان بهداشت روانی را به خود جلب کرده است به طوری که سازمان بهداشت جهانی در تعریف ابعاد وجودی انسان ،به ابعاد جسمانی ،روانی ،اجتماعی و معنوی اشاره می کند و بعد چهارم یعنی بعد معنویت را نیز در رشد و تکامل انسان مطرح میسازد .هدف ازپژوهش حاضر تعیین سهم هریک ازمولفه های هوش معنوی درپیش بینی خودکارآمدی تحصیلی وتنظیم هیجانی دانشجویان بوده است.
برای این منظورازبین جامعه دانشجویان کارشناسی پیوسته دانشگاه فرهنگیان -پردیس دخترانه رسالت زاهدان بااستفاده ازفرمول مورگان نمونه ای به حجم200نفربه روش تصادفی طبقه ای نسبتی انتخاب گردیدوداده های موردنیازبااستفاده ازپرسشنامه ی هوش معنوی کینگ - - SISRI،مقیاس تنظیم هیجان گرتز و رویمر - - DERS و پرسشنامه خودکارآمدی تحصیلی اون و فرامن - - Owen&Fromanجمع آوری گردید.تحلیل داده هابا کمک رگرسیون گام به گام انجام گرفت.نتایج نشان دادکه ازبین مولفه های هوش معنوی آگاهی متعالی بیشترین سهم راداشته وبه تنهایی توانسته است 7درصدازتغییرات خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان راپیش بینی کند.همچنین ازبین مولفه های هوش معنوی معناسازی شخصی بیشترین سهم - 10درصد - رادرپیش بینی تنظیم هیجانی دانشجویان به خوداختصاص داده است.
مقدمه
هوش معنوی به عنوان یکی از مفاهیم جدید هوش دربردارنده ی نوعی سازگاری و رفتار حل مسله است که بالاترین سطوح رشدرا درحیطه های مختلف شناختی ،اخلاقی ،هیجانی، بین فردی و غیره شامل میشود و فرد را در جهت هماهنگی با پدیده های اطراف و دستیابی به یکپارچگی درونی و بیرونی یاری می نماید - غباری بناب،سلیمی ،سلیمانی،و نوری مقدم،. - 1386 هوش معنوی، بیانگر مجموعه ای از تواناییها و ظرفیتها و منابع معنوی است که کاربست آنها موجب افزایش انطباق پذیری و در نتیجه سلامت روان افراد میشود - کینگ،: 2008زهر و مارشال،. - 2006 دو مفهوم معنویت و خودکارآمدی از ارتباط قوی با یکدیگر برخوردارند ،به طوری که باورهای خودکارآمدی و معنوی میتوانند انگیزه بسیار قدرتمند در جهت بهبود کیفیت زندگی به شمار آیند - آدبگلو،. - 2007
امروزه نتایج اکثر پژوهشها به نقش هوش معنوی و معنویت در مسائل روانشناختی مرتبط با سلامت از جمله شادکامی - پولنر،:1989زینا،1996،به نقل از یعقوبی،. - 1388 رضایت از زندگی - فابریکاتر و همکاران ، - 2000،سلامت روانشناختی - علی مهدی و همکاران،:1391پارگامنت و سانددرز،2007 ؛مارتینز و همکاران، - 2007 وباورهای خود کار آمدی - آدبگلو،. - 2007اشاره داشته اند .آلبرت بندورا - - 1986 در نظریه شناختی اجتماعی خود باورهای خودکارآمد را مطرح کرد .بندورا خودکارآمدی را توانایی فرد در انجام یک عمل ویژه در کنار آمدن با یک موقعیت خاص و همچنین قضاوتهای فرد در رابطه با تواناییها برای کسب نتیجه از عملکردهای خود میداند.
به عبارتی باورهای خودکارآمدی ادراکاتی را شامل میشوند که افراد را در انتخاب راه هایی که به منظور سازگاری با تغییرات و چگونگی حفظ تلاش علیرغم وجود موانع و شکست برای رسیدن به اهداف یاری میدهند.بندورا - - 1986 بر این باور بود که خودکار آمدی یکی از مهمترین عوامل تنظیم رفتارانسان است. قضاوتهای ناکارآمد فرد در یک موقعیت بیشتر از کیفیت ویژگی های خود موقعیت فشارها را به وجود میآورند .افراد با خودکارآمدی کم، تفکرات بدبینانه درباره تواناییهای خود دارند ،بنابراین این افراد درهر موقعیتی که براساس آنها از تواناییهایشان فراتر باشد دوری می کنند .در تقابل با آن ،افراد خودکارآمد بهتردر هنگام مشکلات حس خود کارآمدی خود را بهبود می بخشند و تلاششان را حفظ می کنند.
خودکارآمدی و عوامل موثر بر آن سالها است که در کانون توجه روانشناسان پرورشی و دیگر کارشناسان آموزش و پرورش جای دارد. در میان ابعاد مختلف خودکارآمدی ،بعد خودکارآمدی تحصیلی که با کوشش وپافشاری در انجام تکلیف، به کارگیری راهبردهای شناختی و فراشناختی، خود سازماندهی ،پایداری در رویارویی با دشواریها ،گزینش رشته و مانند اینها تاثیر خود را در جنبه های گوناگون زندگی افراد بر جای میگذارد ،متعیری مهم به شمار می رود - کریم زاده و محسنی،1385؛نریمانی،زاهد وابوالقاسمی،. - 1392 توانایی فرد در کنترل هیجاناتش یکی از مهمترین قابلیت هاست که باید آموخته شود.
تنظیم هیجان به عنوان فرایند آغاز،حفظ، تعدیل و یا تغییر در بروز،شدت یا استمرار احساس درونی و هیجان مرتبط با فرآیند های اجتماعی –روانی،فیزیکی در به انجام رساندن اهداف فرد تعریف میشود. در واقع تنظیم هیجانی تنها سرکوب هیجانات نیست ،بلکه شخص نباید همیشه در یک حالت آرام و ساکن از برانگیختگی هیجانی قرارداشته باشد. در عوض تنظیم هیجان، شامل فرآیندهای نظارت و تغییر تجربیات هیجانی شخص است - حیدری و اقبال،. - 2012 خود تنظیمی هیجانی یعنی تمایل به کنترل حالت های درونی ،کنترل تکانه ها و رفتارها و انطباق آن با معیارها برای رسیدن به هدف .خود تنظیمی هیجانی شامل فرایندهایی است که از آن طریق مردم هیجانات خود را و نیز چگونگی و ابراز آنها را تحت تاثیر قرار می دهند - هافمن و کدن ،. - 2010این توانمندی یا ویژگی نقش قابل توجهی در بهزیستی و سلامت روانی دارد و لازم است به خوبی شناسایی شود و عوامل و پیامدهای آن مورد بررسی قرار گیرد .
ترکمن ملایری و محترمی ،محمدی - 1394 - در پژوهش خود با عنوان رابطه بین مولفه های هوش معنوی و هوش هیجانی با سلامت روان در بین دانش آموزان مقطع متوسطه نتایج پژوهش نشان داد که بین مولفه های تفکر وجودی انتقادی ،آگاهی متعالی و ایجاد معنای شخصی - هوش معنوی - و بهره جویی از هیجان و تنظیم هیجان - هوش هیجانی - با سلامت روان ،رابطه مثبت وجود دارد و این متغیرها قادر به پیشبینی متغیر وابسته میباشند.
همچنین نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد متغیر آگاهی متعالی بیشترین تاثیر را بر میزان سلامت روان داشته است . پس از آگاهی متعالی، به ترتیب ،ایجاد معنای شخصی ،بهره جویی از هیجان و تنظیم هیجان ،تأثیر معنی داری بر متغیر وابسته داشته اند. متغیرهای وارد شده ،در مجموع ،73/7 درصد از تغییرات متغیر وابسته - میزان سلامت عمومی - را تبیین کرده اند. مشیریان فراحی و همکاران - 1394 - در پژوهش خود با عنوان پیش بینی دشواری تنظیم هیجان با توجه به هوش معنوی در مجرمین زندان مشهد دریافته ها نشان داد بین دشواری تنظیم هیجان و مولفه های هوش معنوی رابطه منفی معناداری وجود داشت نتایج تحلیل مسیر نشان داد که درک و ارتباط سرچشمه ی هستی به طور مستقیم بردشواری تنظیم هیجان تاثیر می گذارند، زندگی معنوی هسته ی درونی نیز بر دشواری تنظیم هیجان تاثیر میگذارد.
عامل دوم هوش معنوی - زندگی معنوی هسته ی درونی - درمجموع به طور مستقیم و غیرمستقیم میتواند پیشبینی کننده دشواری تنظیم هیجان باشد که این روابط علت و معلولی در سطح معناداری میباشد . فولادچنگ و حسن نیا - - 1393در پژوهشی با عنوان اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر شادکامی و خودکارآمدی زنان سرپرست خانوار نتایج حاصل از داده ها نشان داد،آموزش تنظیم هیجان با کنترل اثر پیش آزمون،می تواند باعث افزایش شادکامی و خودکارآمدی زنان گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شود.برخورداری از مهارت تنظیم هیجان می تواند افراد را در موقعیت های هیجانی کنترل و هدایت نموده و منجر به عملکرد بهتر آنها در این موقعیت ها شود.
افرادی که مجهز به تنظیم هیجان هستند شادی بیشتری را تجربه می کنند و به دلیل توانایی کنترل موقعیت ها،کارآمدتر می باشند. گوپتا - 2012 - معتقد است بین باورهای معنوی و هوش معنوی با خودکارآمدی و خود تنظیم گری هیجانی یک رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. اوتو و همکاران - - 2014در یافتند هرگاه تنظیم هیجان صورت گیرد منجر به غلبه بر طیف وسیعی از مشکلات بالینی شایع از جمله افسردگی و اضطراب و افزایش چشمگیر بهبود روابط و خود کارآمدی می شود. بنابراین هدف کلی پژوهش حاضر،تعیین سهم مولفه های هوش معنوی درپیش بینی خودکارآمدی تحصیلی وتنظیم هیجانی دانشجو-معلمان دختر دانشگاه فرهنگیان زاهدان است.برای تحقق هدف پژوهش، دوسوال زیر مطرح شده است:
-1 سهم هریک ازمولفه های هوش معنوی درپیش بینی خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان دخترپردیس رسالت زاهدان چقدراست؟ -2سهم هریک ازمولفه های هوش معنوی در پیش بینی تنظیم هیجانی دانشجویان دخترپردیس رسالت زاهدان چقدراست؟
روش تحقیق
پژوهش حاضرازنظرهدف ازنوع کاربردی وازنظر روش اجرا،توصیفی ازنوع همبستگی با هدف پیش بینی می باشد.دراین پژوهش ارتباط بین متغیرهای هوش معنوی - متغیرپیش بین - بامتغیرهای خودکارآمدی تحصیلی و تنظیم هیجانی - متغیرهای ملاک - موردبررسی قرارگرفته است.جامعه آماری پژوهش مشتمل برکلیه دانشجویان کارشناسی پیوسته دانشگاه فرهنگیان-پردیس دخترانه رسالت زاهدان ورودی مهرماه 1392در رشته های علوم تربیتی،ادبیات فارسی،علوم اجتماعی،زبان انگلیسی،ادبیات عرب و آموزش کودکان استثنایی بوده که درزمان انجام تحقیق، درنیمسال اول95-96 درحال تحصیل بوده اند. حجم جامعه آماری 440 نفر بوده که براساس فرمول مورگان 205 نفر به عنوان نمونه پژوهش به شیوه تصادفی طبقه ای نسبتی انتخاب گردید.
نمونه نهایی پژوهش پس از حذف پرسشنامه های مخدوش وناقص 200نفربوده است.داده های موردنیازبااستفاده ازپرسشنامه ی هوش معنوی کینگ - - SISRI ،مقیاس تنظیم هیجان گرتز و رویمر - - DERS و پرسشنامه خودکارآمدی تحصیلی اون و فرامن - - Owen&Fromanجمع آوری گردید .پرسشنامه خودسنجی هوش معنوی شامل24گویه بوده که چهارمولفه تفکرانتقادی وجودی،تولیدمعنای شخصی،آگاهی متعالی وبسط حالت هشیاری راارزیابی می کند.پایایی پرسشنامه توسط سازنده آن - کینگ، - 2009بااستفاده ازآلفای کرانباخ95صدم وبا استفاده ازروش دونیمه کردن84صدم برآوردشده است.روایی همگرایی پرسشنامه نیز توسط آقابابایی وهمکاران - - 1389بین46صدم تا63 صدم برآوردشده است.
پرسشنامه خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان درسال1988توسط اون و فرامن تهیه شده است.این آزمون33عبارت دارد که براساس مقیاس لیکرت پاسخ داده می شود.پایایی پرسشنامه درنمونه ایرانی آن،توسط اصغری وهمکاران - - 1393برروی343نفرازدانشجویان دانشگاه خوارزمی باروش آلفای کرانباخ91صدم محاسبه شده است.مقیاس دشواری درتنظیم هیجان گرتزو رویمر - - DERSشامل36سوال درمقیاس لیکرت بوده که6 عامل راموردسنجش قرارمی دهد.هرشش زیر مقیاس دارای آلفای کرانباخ بالای80صدم هستند - گرتز ورویمر،. - 2004برای تحلیل داده های پژوهش ازرگرسیون گام به گام استفاده شده است.
