بخشی از مقاله
چکیده
مشارکت در برنامه های توسعه، بویژه توسعه روستایی اهمیت زیادی دارد، چرا که هیچگونه برنامه ای بدون مشارکت مردم نمی تواند به موفقیت نایل آید. این مسئله در مورد زنان روستایی اهمیت خاصی پیدا می کند، زیرا این افراد علاوه بر این که حدود نیمی از جمعیت روستاها را تشکیل دهند، به عنوان نیروی انسانی قابل توجه، نقش مهمی در تولید محصولات محصولات کشاورزی و غذایی و بطور کلی در فعالیتهای مختلف رایج در روستا دارند. تنگناها، موانع، مشکلات و محدودیت های موجود، موضوع مشارکت زنان در برنامه های توسعه روستایی را به مسئله پیچیده و بغرنج مبدل ساخته است.
این تحقیق به منظور بررسی عوامل تاثیر گذار بر مشارکت زنان روستایی استان خراسان جنوبی در برنامه های آموزشی ترویجی امور دام با هدف شناسایی این عوامل صورتاجراء شد.در این راستا و با توجه به هدف تحقیق از روش تحقیق پیمایشی - Survey Research - استفاده و جمع آوری اطلاعات علاوه بر روشهای مطالعات کتابخانه ای، اسناد و مدارک از مشاهده، مصاحبه و همچنین پرسشنامه به عنوان اصلی ترین ابزار جمع آوری اطلاعات استفاده شده است.جامعه آماری این تحقیق شامل 5031 نفر از زنان روستایی استان خراسان جنوبی می باشدکه در سالهای 1386، 87 و 88 حداقل یکبار در برنامه های آموزشی ترویجی امور دام شرکت کرده اند. که بر اساس فرمول کوکران، حجم نمونه 200 نفر تعیین گردید.
نتایج و یافته های تحقیق حاضر حاکی از آن بوده است که براساس آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن، بین متغیرهای مستقل نگرش اهالی روستا نسبت به مشارکت خارج از خانه و نگرش شوهر نسبت به کار همسر در مشارکت خارج از خانه و میزان مشارکت آنان در برنامه های ترویجی امور دام رابطه معنی داری نشان می دهد . نهایتاً،نتایج حاصل از تاثیر جمعی متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته میزان مشارکت زنان روستایی در برنامه های ترویجی امور دام از طریق رگرسیون چند متغیره نشانگر آن بوده است که متغیرهای سن,نگرش اهالی روستا نسبت به مشارکت زنان روستایی در خارج از خانه ,گوش دادن به مدرسه رادیویی وتشویق همسر یا والدین زنان روستایی جهت مشارکت خارج از خانه ,تاثیرات مثبتی بر مشارکت زنان روستایی در برنامه های ترویجی امور دام داشته اند.
واژگان کلیدی: زنان روستایی , برنامه های آموزشی ترویجی , مشارکت
مقدمه
امروزه نقش تعیین کننده نیروی انسانی در توسعه یافتگی کشورها بر کسی پوشیده نیست . از میان عوامل تولید برای رشد و توسعه یعنی منابع طبیعی و ثروت خدادادی، نیروی انسانی، سرمایه، مدیریت و تکنولوژی این نیروی انسانی است که سهم اصلی را بر عهده دارد. تحولات چشمگیر در دو دهه اخیر در جهان باعث گردیده که کاهش نابرابریهای جنسیتی، بخش جدایی ناپذیر فرآیند توسعه گردد و یکی از مهمترین این تحولات، تغییر در ضرورت حضور زنان در جامعه است - اشرف حامدی ، 1385 ،ص . - 102از این رو مشارکت عمومی و فراگیر یک جامعه، یا یک گروه اجتماعی در تصمیم گیریها، برنامهریزیها و کلیه فعالیتها و اموری که به گونهای با اهداف ترویج و توسعه ملی و منطقه ای مرتبط است مورد توجه بسیاری از صاحبنظران توسعه ، برنامهریزی و مدیریت قرار گرفته و بنابراین در برنامههای ترویجی همه روستائیان از اهمیت خاصی برخوردار است .
بدین ترتیب مشارکت باید به عنوان یکی از ارکان سیاست توسعه مورد توجه قرار گیرد زیرا بدون آن فعالیتهای مربوط به امر توسعه، نا مربوط محسوب خواهد شد . در این راستا مشارکت مردم برای اینکه هر فعالیتی از جمله فعالیتهای آموزشی ترویجی با موفقیت همراه شود اهمیت بسیار دارد . در واقع مشارکت مردم را می توان به عنوان عامل اصلی در موفقیت طرحها به شمار آورد و از این لحاظ مردم باید در شکل دادن به برنامه ها دخالت نمایند و احساس کنند که برنامه ها متعلق به آنهاست - امیری اردکانی ،1385 ،ص . - 25به طور کلی در سراسر جهان بویژه در کشورهای در حال توسعه ، زنان در تمام بخشها از جمله کشاورزی ، همچون سایر بخشهای اقتصادی جامعه پا به پای مردان برای تداوم حیات پویای ساختهای اجتماعی و پیشبرد کارکردهایی موثر فرآیندهای تولیدی، خدماتی تلاش میکنند و سهم قابل توجهی از نیروی کار را به خود اختصاص میدهند.
علی رغم این و با تاکید کنونی که در فرآیند توسعه پایدار عدالت گرا ، مشارکت محور ،انسان مدار و درون زا بر توانمند سازی تمام آحادبشر به ویژه زنان وجود دارد. در توسعه برنامه ها و ارائه خدمات، گروههای زنان حداقل در مقایسه با مردان مورد اغماض قرا گرفتهاند چناکه به آنها مخاطبان فراموش شده اطلاق گردیده است - فمی و همکاران، . - 1386بر اساس پیش بینی سازمان ملل متحد تا سال 2025 میلادی ، %72 از جمعیت بالای 60 سال در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند البته نیمی از این جمعیت را زنان تشکیل می دهند که بخش عمده ای از آنان در بخشهای کشاورزی و دامداری فعالیت دارند . با توجه به آمار و سرشماری رسمی کشور در حدود 8 میلیون زن روستایی 10 سال به بالا در بخش کشاورزی فعالیت دارند . از آنجا که زنان بخش عظیمی از افراد جامعه روستایی و کشاورزی کشور را تشکیل می دهند لذا آموزش و ترویج این قشر از روستائیان به همان نسبت از اهمیت فوق العاده ای بر خوردار است - امیری اردکانی ، 1385 ، ص. - 27
در واقع زنان روستایی با وجود نقش بسیار مهمی که در زندگی اجتماعی -اقتصادی و حتی فرهنگی جامعه دارند در طول زندگی یکی از محرومترین اقشار در دسترسی به منابع و بهره گیری از فرصتهای توسعه بوده اند.زنان به شدت نیازمند آموزش اصول و فنون حرفه ای و انواع آگاهیهای اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی هستند بنابراین ضروری است برای بهبود و ارتقاء کمی و کیفی کار، افزایش توانمندیها و رفع محرومیتهای آنان و با توجه به پیشرفتهای جدید، اطلاعات لازم به آنها ارائه شود تا از این طریق بتوانند توانائیهای لازم برای بهبود وضعیت زندگی، رفاه و آسایش خود و خانوادیشان را کسب کنند - مهربانیان و موذنی،. - 1386
به طور کلی برنامه های آموزشی ترویجی یکی از محورهای توانمند سازی روستائیان است که در ارائه این برنامه ها ، آموزشگران نقش فوق العاده ای دارند - زارع شاه آبادی، . - 1385لذا به منظور ارائه آموزشهای ترویجی و بهرهوری مناسب از نیروی انسانی فعال زنان روستایی به عنوان قشر عظیمی از جامعه روستایی، ابتدا باید مسائل و مشکلات و نیازهای آموزشی آنها به دقت شناسایی شده، سپس با دانش و شناخت کافی و مناسب در صدد رفع حل و رفع نیازها بر آمد. یکی از راههای حل مشکلات، بررسی میزان تطابق برنامه ها با نیازهای آموزشی زنان روستایی است،همچنین شناخت و پی بردن به اهمیت و ضرورت مشارکت زنان روستایی در برنامه های ترویجی میباشد.
امروزه مشخص شده است که در کشورهای پردرآمد با تکنولوژی پیشرفته، فعالیتهای زنان از جنبههای گوناگون به سرعت در حال دگرگونی است و این امر حتی در بسیاری از کشورهای کم درآمد نیز به چشم میخورد. بنابراین سنجش عواملمؤثر بر مشارکت زنان از اهمیت خاصی برخوردار استاساساً. در فرایند مشارکت زنان روستایی در اقتصاد و توسعه دو مرحله قابل تشخیص است. مرحله اول اقداماتی است که برای بهبود موقعیت زنان به عنوان بهرهبردار از این فرایند صورت می گیرد. مرحله دوم طراحی سیاستهایی برای توانمندسازی بیشتر زنان روستایی در جهت مشارکت در فرایند توسعه است حمایت از زنان و آموزش آنان و همچنین مهارت سازی در آنان و توانمند ساختن زنان بعنوان قشر تاثیر گذار و انتقال دهنده فرهنگ و ارزشها، امری است که باید در برنامه ریزیهای تصمیم گیران و سیاستگذاران مورد توجه قرار گیرد - . - Lichter, D 1989
از آنجایی که در استان خراسان جنوبی ، حدود 70درصد از فعالیتهای مربوط به امور دام توسط زنان روستایی انجام می گیرد، با توجه به مشکلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی که در رابطه مشارکت و حضور فعال بیشتر زنان در عرصه های تولیدی وجود دارد. لذا این تحقیق به دنبال شناخت و بررسی عوامل موثری می باشد که منجر به مشارکت زنان در برنامه های ترویجی امور دام گردیده است.لذا در همین راستا تحقیق حاضر به سوالات ذیل پاسخ خواهد گفت :
-1وضعیت مشارکت زنان روستایی در دوره های آموزشی ترویجی امور دام چگونه است ؟
-2 به منظور افزایش بیش از پیش مشارکت زنان روستایی در برنامه های ترویجی امور دام چه راهکارها و اقداماتی می توان اتخاذ نمود؟
روش شناسی پژوهش:
لذا روش تحقیق از نوع تحقیق پیمایشی میباشد. جامعه آماری تحقیق شامل زنان روستایی استان خراسان جنوبی 152600 نفر می باشند که از این تعداد جامعه آماری تحقیق را 5031 نفر از زنان روستایی تشکیل میدهند که طبق آمار مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در سالهای 87،13 1386و 1388 حداقل یک بار در برنامه های آموزشی و ترویجی امور دام شرکت نمود هاند. برای تعیین حجم نمونه 200 نفر از طریق فرمول کوکران انتخاب گردید. برای تعیین روایی پرسشنامه این تحقیق ، ابتدا پرسشنامه در اختیار اساتید محترم راهنما و مشاور و متخصصان ترویج استان قرار گرفت و نظرات اصلاحی آنها در پرسشنامه لحاظ گردید. و برای تعیین اعتبار پرسشنامه از روش ضریب آلفای کرونباخ مقدار آن r=0/883 محاسبه شد.
نتایج :
یافتههای حاصل از آمار توصیفی پژوهش نشان میدهد که 49 درصد افراد مورد مطالعه در خصوص کلاسهای آموزشی ترویجی برگزار شده معتقدند که کلاسهای آموزشی موثر و آموزنده بوده است.یافتههای حاصل از آمار توصیفی پژوهش نشان میدهد که 79 درصد افراد مورد مطالعه نسبت به برگزاری کلاسهای آموزشی ترویجی بطور منظم و در ساعات مقرر راضی بودند.
