بخشی از مقاله
چکیده
جرم و جنایت سابقه دیرینه ای در تاریخ بشری دارد و واقعیتی است غیر قابل انکار که هیچ جامعه ای از آن در امان نمی باشد. بشر از گذشته دور در فکر مقابله با جرائم و انحرافات بوده و در این زمینه دستاوردهایی نیز داشته است و به تناسب افزایش جرم و جنایت در مقابل آن راهکارهای پیشگیرانه از جرم وجود دارد. بشر پس از گذر از دوره های مختلف از نظر حقوقی و قضایی و تجربه و آزمون مکاتب مختلف جزایی امروزه به فکر اتخاذ تدابیر پیشگیرانه غیر کیفری است. هنگامی که تلاش می کنیم عدالت را درک کنیم لازم است نخست به جرم و سپس به مجرم توجه داشته باشیم . لذا در مقاله حاظر به بررسی سازوکارهای پلیسی در پیشگیری از جرم می پردازیم.
مقدمه
نیروی انتظامی در راستای انجام مأموریتهای خود و برقراری نظم و امنیت و آسایش عمومی، مقابله با جرم و ناامنی در سطح جامعه و مبارزه با مجرمان و برهم زنندگان آسایش عمومی و امنیت انسانی را وجهه همت خود قرار داده است. هر چند که نگاه به پیشگیری در سیستم پلیس خالی از سابقه نیست، اما، در سال های اخیر به دلایل متعدد، مداخله و پیشگیری پلیسی اهمیت فراوانتری پیدا کرده و ناجا با بهره گیری از تجربیات متعدد بین المللی و همچنین سرمایه فرهنگی و تاریخی کشورمان راهبردهای معینی را جهت پیشگیری از جرم و ناامنی و در نتیجه تأمین امنیت انسانی اتخاذ نموده است. اما اینکه این راهکارها در حوزه های مختلف تا چه اندازه می تواند مفید باشد نیاز به تحقیقات مدونی دارد که این پژوهش نیز در راستای آن شکل گفته است.
پلیس به حکم وظیفه خود امر جلوگیری از ارتکاب جرایم، دستگیری مجرمان جلوگیری از امحای آثار جرم و حمایتهای مقدماتی از بزه دیدگان را بر عهده دارد. اقدامات این ارگان بیشتر جنبه فیزیکی و محسوس دارد و سالهاست که مردم با وظایف و نحوه فعالیت آن خو گرفته اند. پلیس سازمان امنیتی- انتظامی است که در تمام کشورها از جمله وظیفه پیشگیری از جرایم را بر عهده دارد و بیشتر اولین نماینده عدالت کیفری است که با شهروندان در ارتباط می باشد - اسداللهی، . - 16 :1393 امروزه مشخص شده که راه جلوگیری از پیدایش جرم تنها استفاده از مجازات نیست. اقدامات انفرادی و اجتماعی دیگری نیز وجود دارد که بیش از برقراری مجازات مؤثر است و به همین علت است که دولتها درصدد استفاده از اقدامات پیشگیرانه برآمده است .
در استنباط مفهوم پیشگیری پلیس و مصداق های آن دو جهت گیری کلی دیده می شود. برخی از جرم شناسان مفهوم موسعی برای تدابیر پیشگیرانه قائل شده و گروهی دیگر پیشگیری را در مفهومی محدود و مضیق بکار می برند. مطابق مفهوم موسع پیشگیری از جرم، انجام هر اقدامی که علیه جرم بوده و آن را کاهش دهد، پیشگیری محسوب می شود. بر اساس این برداشت انواع تدابیر کیفری و غیرکیفری چه مربوط به قبل و چه مربوط به بعد از وقوع جرم، پیشگیری محسوب می شوند.
فلذا در این تعبیر، حتی تعقیب و دستگیری بزهکاران، اعمال مجازات یا تعلیق اجرای آن، الزام آنان به جبران خسارت مجنی علیه و فردی کردن مجازات توسط قاضی نیز پیشگیری به شمار می آیند. لذا این مفهوم طیف وسیعی از اقدامات کیفری و غیرکیفری را در بر می گیرد - نجفی ابرندآبادی، . - 737: 1383با عنایت به مطالب فوق الذکر این تحقیق درصدد است تا به بررسی سازوکارهای پلیسی در پیشگیری از جرم بپردازد.
.1,1 پیشینه تحقیق
نتایج حاصل از بررسی های محقق نشان داد که در خصوص موضوع این پژوهش تحقیقاتی مشابه صورت گرفته است ، لذا با عنایت به این موضوع در ادامه به چندین تحقیق مشابه و نتایج آنها اشاره می گردد: محمدنسل - 1392 - در پژوهشی با عنوان امنیت انسانی، پلیس و پیشگیری از جرم به این نتیجه رسیدند که برخورداری از امنیت در برابر جرم و ناامنی از اساسی ترین مولفه های امنیت انسانی به شمار می رود. پلیس فعالیت های مختلفی را در تامین امنیت انسانی انجام می دهد.
این فعالیت ها گاهی سرکوبگرانه و گاهی نیز پیشگیرانه هستند. اما، تدابیر پیشگیرانه به دلیل اقتصادی تر و انسانی تر بودن آنها، از جایگاه والاتری برخوردارند. همچنین سازمان های پلیس و از جمله ناجا، تلاش دارند با اتخاذ رویکردهای علمی و کارآمد، نسبت به پیشگیری از جرم و ناامنی اقدام نموده و بستر لازم را برای توسعه پایدار و امنیت انسانی فراهم سازند.جاوید و همکاران - 1388 - در بررسی نقش گشت های پیشگیرانه پلیس در نقاط جرم خیز در کنترل وقوع جرایم به این نتیجه رسیدند که پلیس با استفاده از راهکارهای مدرن و جایگزین، مانند ایست و بازرسی های هدفمند، گروه بندی نیروها، استفاده از فناوری های GPS و GIS، گشت های هدایت شده، می تواند عملکرد مؤثری در پیشگیری از وقوع جرایم در نقاط جرم خیز داشته باشد.
روش شناسی
این تحقیق با روش اسنادی وکتابخانه ای، مبتنی براطلاعات و مستندات حاصل ازاسناد انجام شده ومراحل گردآوری اطلاعات ، طبقه بندی ، پردازش وتحلیل آنها برای دستیابی به اهداف تحقیق دنبال شده است.
.1,1,1 پیشگیری از جرم در قانون اساسی
طبق بند 5 اصل 156 قانون اساسی یکی از وظایف قوه قضائیه »اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم...« است. با توجه به تاریخ و شیوههای مبارزه بشر با پدیده جرم، جرم شناسان پیشگیری از جرم را به دو گونه پیشگیری کیفری و پیشگیری غیرکیفری تقسیم کردهاند، اصطلاح پیشگیری از جرم در معنای وسیع خود شامل اقدامات کیفری و غیرکیفری برای خنثی کردن عوامل ارتکاب جرم و کاهش بزهکاری میشود ولی در مفهوم مضیق پیشگیری فقط تدابیر غیرکیفری را شامل میشود.
الف - پیشگیری کیفری:پیشگیری» کیفری با تهدید کیفریِ تابعان حقوق کیفری از یک سو، و به اجرا گذاشتن این تهدید از طریق مجازات کسانیکه ممنوعیتهای کیفری را نقض کردهاند از سوی دیگر، در مقام پیشگیری عام و پیشگیری خاص از جرم است« - همان منبع - . منظور از پیشگیری عام، استفاده از جنبههای ارعابآمیز حقوق کیفری و مخصوصاٌ مجازات است با این استدلال که ترس از دستگیری و مجازات، افراد را از ارتکاب جرم منصرف مینماید لذا قانونگذار با جرم انگاری برخی رفتارها همچون سرقت و قاچاق و... و تعیین مجازات برای مرتکبین اینگونه اعمال و ترساندن افرادی که در صورت نبودن مجازات ممکن است برای ارتکاب جرم وسوسه شوند از وقوع جرم پیشگیری میکند. منظور از پیشگیری کیفری خاص از جرم، پیشگیری از تکرار بزه توسط بزهکار است، که با اصلاح مجرمین که طبق قسمت دوم بند 5 اصل 156 قانون اساسی از وظائف قوه قضائیه است محقق میشود. همچنانکه هدف ماده 3 آئین نامه سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب 84/9/20 از نگهداری محکومان در زندان، حرفهآموزی، بازپروری و بازسازگاری آنهاست.
ب - پیشگیری غیرکیفری: این نوع پیشگیری که قبل از وقوع جرم انجام میگردد یعنی توسل به اقدامهای غیرسرکوبگر و غیرقهرآمیز که دارای ماهیت اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، وضعی، آموزشی و...هستند به منظور جامعهپذیر و قانونگرا ساختن افراد و حفاظت از آماجهای جرم جهت جلوگیری از وقوع جرم.
