بخشی از مقاله
چکیده
علیرغم کوششها و گفتگوهای بسیار از توسعه پایدار شهری در مجامع علمی، شهرهای کشور به دلایلی از جمله فقدان یک برنامه و سیاست جامع شهری و راه حل های ناپایدار، با ناپایداری روزافزونی مواجه است. یکی از جلوه های این ناپایداری گسترش بافت های فرسوده شهری می باشد. شهر مراغه نیز مثل بسیاری از شهرهای کشور از این مسئله مصون نمانده است. جامعه آماری این تحقیق محله 7-1 شهر مراغه با مساحت 32/14 هکتار می باشد.
پژوهش حاضر با هدف دستیابی به راهبردهای ساماندهی این محله انجام گرفته است و روش تحقیق آن، توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات به دو طریق اسنادی و میدانی - مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه - انجام گرفته است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل های کمی و کیفی یعنی استاندارد سرانهها، روش نزدیکترین مجاورت، ماتریس سازگاری، مدل هلدرن و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان دهنده این است که اعمال سه اصل کلی "توانمندسازی"، "توسعه درون زای شهری" و "ساماندهی کاربری اراضی شهری" می تواند در پایداری بافت فرسوده مورد مطالعه نقش مهمی داشته باشد.
کلید واژه ها : ساماندهی بافت های فرسوده، توسعه پایدار شهری، توانمندسازی، توسعه درون زای شهری
تعریف مساله
بافت های قدیمی و فرسوده که در اکثر شهرهای قدیمی ایران وجود دارد، روزگاری مکان و محیطی أمن توأم با آسایش و رفاه ساکنین آن بوده است. این بافت با توجه به فرهنگ، ملیت و تکنولوژی آن دوران جوابگوی نیازهای اساسی آنها بوده و از یک نظم ارگانیک برخوردار بوده است - بیگ زاده،:1379ص. - 1 امروزه با گسترش شهر نشینی و مداخلات کالبدی مدرن، سرنوشت شهرها به سوی ناهماهنگی هرچه بیشتر با محیط و زمینه خود در حرکت است به گونه ای که که پیوستگی و امکان ارتباط، همنشینی لایه ها و حضور پایدار بافت جدید را در کنار بافت قدیم برهم زده و میان آن دو شکاف انداخته است در شهرهای دارای بافت فرسوده، در حالی که شهر از درون تهی شده و می پوسد، نقاط پیرامونی آن بیشتر و بیشتر به خود توسعه بخشیده و می بخشد. گسترش فضاهای پیرامون بدون شکل گیری مراکز خدمات ناحیه ای و منطقه ای بوده و عمده مراکز خدماتی شکل گرفته در بافت های جدید در سطح مراکز محله ای و نیازهای اولیه میباشد. از این رو فشار مضاعفی بر زیرساختهای بافتهای مرکزی ایجاد می شود که تراکم در ساعات معین، ترافیک در ساعات اوج، آلودگی و گسترش فضاهای خدماتی و تجارتی در پوسته و لبه خیابانهای اصلی از ویژگیهای آن می باشد.
ازسوی دیگر ضعف مبانی نظری در برخورد با این بافتها، عامل مهمی در عدم تحقق طرحهای ساماندهی بافتهای فرسوده شهری بوده است. برخلاف کشورهای غربی با پیشینه قوی در تدوین مبانی نظری، در کشور ما تاکنون اقدام جدی در تدوین نظریه های شهرسازی انجام نشده و هرآنچه که وجود دارد یا الگوی بدلی از برخی نظریههای شهرسازی غربی است یا بدون اطلاع از مبانی نظری، فقط روش تهیه طرحهای ساماندهی شهری تقلید شده است. این خلاء در مورد مداخله و احیای بافتهای کهن شهری، به سبب جدیدتر بودن آن در ایران و نبود تجربه مشخص دخالت برنامه ریزی شده، تاحدودی شدیدتر است. به نحوی که اغلب طرحهای ساماندهی بافتهای فرسوده برابعادکالبدی و بخصوص تعریض معابر تأکید داشته است. در این نوشتار تلاش بر این است تا عوامل و پارادایمهای مؤثر در گسترش فرسودگی بافتهای قدیم شهری شناسایی شود. و در نهایت با بهرهگیری از رهیافتهای نوین جهانی، الگوهای نوینی جهت ساماندهی بافتهای فرسوده و دستیابی به توسعه پایدار شهری معرفی گردد. با این هدف، الگوی توسعه درونزای شهری،ساماندهی کاربریهای اراضی شهری و همچنین بکارگیری رهیافت توانمندسازی برای رسیدن به توسعه پایدار شهری مطرح میشود.
محدوده مورد مطالعه
در این پژوهش محدوده بین خیابانهای قدس، آیتاالله غفاری، امام خمینی و خواجه نصیر که حدود 32/14 هکتار 1/23 - درصد - از مساحت شهر را شامل می شود، به عنوان محدوده مطالعاتی انتخاب گردیده است - شکل . - 1
روش تحقیق
الف: روش گردآوری اطلاعات با توجه به موضوع مورد مطالعه و فرضیه های ارائه شده اطلاعات مورد نیاز از طرق زیر به دست آمده است:
- روش کتابخانه ای شامل: استفاده از اسناد و مدارک، آمار و اطلاعات موجود منطقه در سرشماریها، متون فارسی و لاتین، سایت های اینترنتی مرتبط با موضوع و نیز اسناد تصویری مانند نقشه های رقومی و غیر رقومی
- مطالعات میدانی شامل: مشاهده عینی، مصاحبه و پرسشنامه و نمونه گیری
- ب: روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
