بخشی از مقاله
چکیده
هدف از تحقیق حاضر ساماندهی بافت فرسوده نمونه موردی محور مقبره اقالار مراغه میباشد . روش تحقیق از نوع مدارک، تجزیه و تحلیل های آماری استفاده شده است . بافت تاریخی و قدیمی شهرهای کشور که در اغلب موارد هسته ی اولیه و اصلی آن شهرها را تشکیل می دهد از یک طرف جزو میراث فرهنگی و تاریخی آن شهرها محسوب شده و حفظ ، بهسازی کالبدی و توانمند سازی عملکردی آنها اجتناب ناپذیر می باشد و از طرف دیگر اغلب این بافت ها با گذشت زمان و عدم توجه و نگهداری مناسب ، دچار فرسودگی و اضمحلال کالبدی و عملکردی می گردند توجه به بهسازی و نوسازی بافت های تاریخی شهر و به طور کلی دخالت در بافت قدیم همواره یکی از مسائل اساسی شهرهای تاریخی و شهرهایی که دارای هویت و روحیه خاص بوده اند می باشد.
بافت محله پسند اباد شهر مراغه از جمله این گونه بافت ها است که در این پروژه شاخ ص های عمده چون ویژگی های بنا ، وضعیت کاربری اراضی موجود ، ویژگی اقتصادی و اجتماعی و در آخر بناهای قدیمی محل مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است . نتایج حاصل از انجام این پروژه نشان می دهد که فرسودگی فضاهای کالبدی و آلودگی های زیست محیطی در مرکز شهر - خرابه ها و چشم اندازهای ناگوار منازل و محلات ، فقر ، بی سوادی و پایین بودن سطح فرهنگ شهری ، ناشی از مکان گزینی مهاجران روستایی و قشرهای کم درآمد شهری - منجر به حرکت گروه های توان مند از محلات به سایر بخش های حاشیه شهر و جای گزین شدن گروه های اجتماعی غیر بومی و ناهماهنگ گردیده و در نتیجه فرایند رکود و تنزل ، دو چندان می شود.
-1مقدمه
امروزه با رشد روزافزون شهرنشینی، مشکلات شهری بیش از هر زمان دیگری دامنگیر شهرهای کشور گردیده است، این مشکلات با تأثیر گذاری بر تمامی جنبه های شهرنشینی، روابط منطقی زندگی شهرنشینی را نابسامان نموده است و کیفیت کلی و قابلیت زندگی در آن ها را به شدت کاهش داده و زمینه ناپایداری در آن ها را فراهم کرده است بافت فرسوده شهری یکی ازموارد مطرح در کلیه شهرهای کشور است که هر کدام متناسب با شرایط انسانی و طبیعی خود نیازمند مداخله و اصلاح است، از آنجایی که بافت فرسوده در اکثر شهرها هسته اولیه شکل گیری شهر را شاملمی شود این امر موجب اختلال در شکل گیری ارتباط و وحدت فضایی بین بخش مرکزی، بخش میانی و بخش پیرامونی می گردد، بافت فرسوده به دلایلی همچون مرکزیت همیشگی برای وحدت بخشی به پیکره شهر، دارای اهمیت خاصی است که این امرزندگی سالم و روان را در یک شهر تضمین می کند، یکی از موضوعات قابل مطالعه در جهت شناخت شهر و نحوه شکل گیری آن، مطالعه بافت قدیم شهراست، لذا برای هر گونه حرکت عمرانی، نخستین گام شناخت بافت قدیم شهر می باشد.
امروزه این مناطق فراموش شده شهری به عنوان عاملی برای جلوگیری از تحقق روش های مدرن شهرداری و توسعه ی اقتصادی شهرها بشمار می رود. امری که به قطبی شدن درون شهری شدت می بخشد و به فرسایش کالبدی، اجتماعی، اقتصادی قسمت وسیعی از شهر منجر می شود تا جایی که امروزه بافت فرسوده به منزله تهدیدی انسانی، اجتماعی، اقتصادی برای شهرها بشمار می آیند با افزایش شهرنشینی پدیده ی قطبی شدن نمایان می شود، از بین بردن شکاف و فاصله ایجاد شده، زمان و هزینه زیادی را می طلبد که این امر برای شهرهای کشورهای جهان سوم که دارای کمبود شدید منابع مالی و متخصصین ماهر می باشند، بسیار مشکل است. پدیده، دوگانگی شهرها را به دو قطب تقسیم می کند. قطب اول شامل جمعیت ساکن در بخش های شمالی شهر است و ویژگی هایی نظیر متراژ بالا تراکم جمعیتیپایین، وجود مشاغل با درآمد بالا سرانه بالای خدمات شهری .... می باشد و قطب دوم شامل جمعیت ساکن در جنوب شهر با ویژگی عکس قطب اول هستند.
-2اهمیت و ارزش تحقیق
از اواسط دوران قاجار، با سفرهای شاهان ایران به ارو پا - فرهنگ - ایران دستخوش تفکرات غرب گردید عدم وجود زمینه لازم برای پذیرفتن این تحول پیدایش تناقضات و تضادهایی به دنبال داشت در این دوران واحدهای سکونتی دچار دگرگونی گردید و با عوض شدن شیوه زندگی خانه و سکونت جای خود را به واحد مسکونی و اسکان دا د در واقع آنچه در شهرهای ما اتفاق افتاد، تعویض به جای ترمیم بود - نصر. 19 :1383و - 20
شهرها دارای ارزش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بالایی است . این ارزش و اهمیت در بافت قدیم شهر مراغه ضرورتی انکار ناپذیر است در این تحقیق سعی شده تا ضمن تدوین ضوابط و دستورالعمل های راهگشا بتوان تنافض ها و تضادهای نظری در برخورد با بافت را کاهش داده و برنامه ریزی را برای احیا و بهسازی بافت قدیم مراغه استمرار بخشید و هم چنین سعی شده تا با شناخت وضعیت اجتماعی و اقتصادی ساکنان و بررسی اثرات مثبت و منفی طرح های انجام شده، طرح ها و برنام ه ها ی آتی که برای بهسازی و نوسازی بافت فرسوده این شهر صورت می گیرد، بتوان از فرسودگی و تخریب بافت جلوگیری شود.
-3پیشینه تحقیق
دخالت در بافت قدیم شهرهای ایران با روی کار آمدن رضاخان به طور جدی آغاز شد، شهرمراغه هم جزو اولین شهرهایی است که تحت تأثیر این حرکت قرار گرفته است. اغلب طرح ها ی اجرا شده، دارای آثار مخربی بر بافت و ساکنین آن داشته، که این امر توجه بیشتر برنامه ریزان در این مورد را می طلبد از جمله مهمترین فعالیت ها و تحقیقات صورت گرفت در این زمینه می توان به موارد زیر اشاره کرد نریمانی، مسعود در کتاب خود با عنوان بهسازی بافت تاریخی به ارائه راهکارهایی منظم برای ساماندهی بافت قدیم شهرها پرداخته است و تجارب بعضی از کشورها در احیای بافت قدیم شهرها را مطرح کرده است ابوذر: به این نتیجه رسیده است که علاوه بر اینکه شهر کاشان به عنوان شهر تاریخی شناخته شده است، آنچه سبب تغییر فرم بافت قدیم شهر کاشان شده است و موجب فرسوده شدن بافت شده، تغییر ساختار کلی شهر از تک هسته ای به چند هسته ای بوده است یوسفی، لیلا، - : - 1387 که در این پایان نامه به تحولات و تغییرات محله های ریحان و خیابان در شهر قزوین پرداخته است و به این نتیجه رسیده است که عوامل محیطی، توسعه فیزیکی شهر و مهاجرت ساکنان، سبب تغییر و تحول این دو محله شده است.
-4اهداف تحقیق:
هدف اصلی و کلی این تحقیق، شناخت ویژگی های اقتصادی و اجتماعی ساکنان بافت قدیمی همچنین شناخت وضع یت کالبدی بافت است.
اهداف فرعی در چارچوب هدف کلی:
شناخت ساختار فضایی - کالبدی مسائل و مشکلات موجود در بافت فرسوده شهر مراغه. جلوگیری از تخلیه و تهی شدن جمعیت و زندگی در بافت فرسوده شهر مراغه. ارائه راهکاری درست و علمی برای ساماندهی محور بافت فرسوده
-5روش تحقیق :
امروزه توجه به بافت های قدیم شهرهای آسیایی از نظر متخصصین از اهمیت خاصی برخوردار است، این امر به دو دلیل عمده است:
الف: این کشورها از سابقه تمدن شهری زیادی برخوردارند .
بغالباً: دیرتر از کشورهای توسعه یافته اروپایی متوجه خطر و بحران تخریب میراث فرهنگی شهرها شده اند - امیر افضلی، 48، - 1385 با توجه به موضوع، اهداف و فرضیات تحقیق، در مراحل مختلف، ترکیبی از تحقیقات توصیفی، تحلیلیو همبستگی است. در مراحل نخستین از روش اسنادی و مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است. در بخش جمع آوری اطلاعات وضع موجود، دو روش مطالعات میدانی و مطالعات اسنادی به کار رفته است در شیوه میدانی با استفاده از تکنیک های تهیه پرسشنامه در هر محله به طور متوسط به ازای هر 20 واحدمسکونی، یک واحد در نمونه قرار گرفته است، ابتداءدر هر محله واحدی را به عنوان مبداء در نظر گرفته و به ازای هر 20 واحد مسکونی یک واحد به عنوان نمونه انتخاب گردیده است و با انتخاب هر واحد نمونه، اطلاعات مورد نیاز از خانوارها جمع آوری شده و به این طریق پرسشنامه ها تکمیل گردیده ست .
-6 تعاریف و مفاهم
6-1ساماندهی
ساماندهی یعنی باز گرداندن حیات مجدد به بنا یا فضا و احیا، با تاکید بر تغییر شکل فضا یا مجموعه شهری است. ساماندهی زمانی انجام می شود که فضای شهری، مجموعه و یا بنا از نظر عملکردی فعال هستند، ولی فرسودگی کالبدی سبب کاهش بازدهی و کارآیی آن شده باشد - سیف الدینی ،390، - 1381
