بخشی از مقاله
چکیده:
سکونتگاههای غیر رسمی، بخشی از ساختار شهر امروزی است که بطور عینی کالبد و ابعاد فقر شهری را نمایان می سازد. از آنجا که اسکان غیررسمی، فراتر از مکان شکل گیری، تاثیرات متقابلی را بر فضای جغرافیایی اطراف خود می گذارد، چاره جویی این مسئله در زمینه های ساماندهی و توانمندسازی این مناطق معطوف گشته است. بهبود مولفه های کارکردی در زمینه های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیطی از عوامل موثر در ارتقای سطح زندگی در سکونتگاههای غیر رسمی است.
هدف اصلی این تحقیق اولویت بندی این مولفه ها و ارائه راهکارهای لازم به منظور ساماندهی و توانمندسازی محله شهیدیه میبد به منظور ارائه الگویی تعمیم پذیر برای سایر سکونتگاههای غیر رسمی است که با توجه به مطالعات انجام شده و برداشت های میدانی با استفاده از مدل تحلیلی تاپسیس به آن پرداخته شده است. یافته های تحقیق نشان داد، در میان مولفه های کارکردی، ارتقای مولفه های محیطی و اقتصادی از اولویت اجرایی بالاتری برخوردار است.
مقدمه:
سکونتگاه های غیررسمی یکی از چهره های بارز فقر شهری است که در شهرها یا در حاشیه وحریم آن به شکلی خود رو و خارج از برنامه و ضوابط و مقررات رسمی شهرسازی و با تجمع اقشار کم درآمد و با سطح نازلی از کیفیت زندگی شکل می گیرد - کارگر: - 91 برطبق اعلام وزارت مسکن و شهرسازی در کشور 50 هزار هکتار سکونتگاه غیر رسمی با 20 میلیون نفر جمعیت وجود دارد - همشهری: . - 93 اسکان غیر رسمی، تجلی فقدان برآورده شدن نیاز مسکن و سرپناه اقشار کم درآمدی است که در فضای رسمی و برنامه ریزی شده شهر جایی ندارند و در فرار از محدودیت های قانونی خارج از توان خود، به برپایی سکونتگاههای نابسامان در حاشیه شهر، به امید آنکه به فرصت های شغلی با درآمد مستمر شهری دسترسی پیدا نمایند می پردازند و از بسیاری جهات با بافت اصلی شهر تفاوت دارند.
امروزه که سکونتگاه غیررسمی به عنوان یک واقعیت و بخش انکار ناپذیر شهرهای کشورمان پذیرفته شده است تقویت بخشی از جنبه های مثبت و تضعیف جنبه های منفی این سکونتگاهها با تاکید بر امکانات بالقوه و بالفعل موجود در فضاها امکان پذیر است - اسماعیل پور:. - 89 ازآنجا که سکونتگاههای غیر رسمی، مسکن بخش عمده ای از فقرای شهری را تدارک می بیند و زمینه اشتغال آنها را فراهم می سازد، در مواردی بمثابه فرصتی در توسعه شهری نگریسته می شود.
اما خود در بر دارنده مشکلاتی هستند که پایداری شهرها را تهدید می کند - ایراندوست:. - 91 تجارب جهانی نشان داده است که ارتقاء سکونتگاههای موجود بعنوان یکی از جدیدترین و مناسب ترین استراتژی رفع این معضل می باشد - سبف الدینی:. - 83 از آنجا که اسکان غیررسمی در پاره ای از عوامل، فراتر از مکان آن شکل گسترش یافته ومتقابلاً بر محیطی فراتر از آن تأثیر می گذارد چاره جویی این مسئله به سیاست گذاری و اقداماتی نه فقط در سطح محلی آن، بلکه در سطح ملی نیاز دارد - مغانی رحیمی:. - 89
-1 اهمیت و ضرورت تحقیق:
سکونتگاه غیر رسمی و به تعبیری دیگر حاشیه نشینی، جلوه ای از فقر است و گویای موانع ساختاری و ناکارآمدی سیاست های کنونی در تامین مسکن و خدمات رسانی برای اقشار کم درآمد شهری در سطح کلان می باشد - رجعتی:. - 89 توانمندسازی، راهکاری برای توزیع مناسب منابع اقتصادی و اجتماعی به صورت پایدار است که شرایطی را فراهم می آورد تا زندگی اقشار کم درآمد و فقیر با تکیه برظرفی تهای درونی و اولویت بندی نیازهایشان توسط خودشان بهبود آید. - اسکندری: - 82 توانمندسازی به مفهوم زمینه سازی برای ارتقاء شرایط اجتماع محلی از راه گسترش و بکارگیری ظرفیت موجود است.
در سطح خرد نیز ضعف مدیریت شهری، وجود منابع نامشروع گروه های ذی نفع و ذی نفوذ محلی و بر خورد های غیر قانونمند در پذیرش یا رد این سکونتگاهها مساله را تشدید نموده است - سجادی:. - 90 فقر در وجوه مختلف این سکونتگاه ها معنی پیدا می کند. مهمترین جنبه این مقوله فقر اقتصادی است که بر وضعیت معیشتی و درآمدی ساکنین تاثیر مستقیم می گذارد . بر این اساس کاهش فقر در این اجتماعات شهری روستایی از اهداف مهم طرح های توسعه و ساماندهی می باشد .ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی فراتر از جنبه های کالبدی آن است و در آن توسعه اجتماعات محلی و کاهش فقر شهری مورد نظر می باشد - عباس زاده: - 90
-2 اهداف تحقیق:
هدف اصلی این تحقیق بهبود و ارتقای مولفه های کارکردی به منظور ساماندهی و توانمند سازی سکونتگاه های غیر رسمی محله شهیدیه به عنوان منطقه هدف است که با بررسی ویژگی های اجتماعی ساکنین این محله و فضای شکل گیری آن، راهبردهای مناسب اجتماعی و کالبدی در جهت ساماندهی و توانمند سازی آن ارائه گردد تا بتوان الگوی تعمیم یافته ای را برای سایر سکونتگاه های غیر رسمی شهری استان یزد و سایر نقاط ایران پیاده سازی نمود.
-3 فرضیات تحقیق:
-1 با بهبود و ارتقای مولفه های محیطی می توان به توانمند سازی شهیدیه میبد پرداخت. -2 مولفه های اقتصادی نقش کلیدی در تسریع ساماندهی محله شهیدیه میبد دارند.
-4 روش تحقیق:
نوع تحقیق کاربردی - توسعه ای و روش بررسی از نوع توصیفی - تحلیلی است. روش جمع آوری اطلاعات در مبانی نظری کتابخانه ای و در بخشهای دیگر با استفاده از ابزار پرسشنامه و مصاحبه از ساکنین معتمدین و مسئولین محلی صورت گرفته است. تعداد نمونه های آماری برطبق فرمول کوکران تعداد 370 عضو برابر با 74 خانوار محاسبه و درنهایت با استفاده از مدل تاپسیس نسبت به اولویت بندی راهبردهای ارائه شده اقدام گردیده است. تاپسیس بر این مفهوم استوار است که گزینه انتخابی باید کمترین فاصله را با راه حل ایده آل مثبت و کمترین فاصله را با راه حل ایده آل منفی داشته باشد.
