بخشی از مقاله
چکیده
بررسی جامعه شناختی خانوادههای فصلی، بهویژه خانوادههای نوین فصلی، از سابقه طولانی برخوردار نیست و به جهت نو بودن آثار علمی چندانی پیرامون آن وجود ندارد. حضور و عدم حضور دریانورد به عنوان شوهر و پدر خانواده، بهوجودآورنده دو دوره زمانی متمایز در حیات اجتماعی خانواده میباشد.از هر دوره به عنوان یک فصل یاد خواهد شد, خانوادهای که تحت این شرایط زندگی میکنند به عنوان خانواده فصلی مطرح میباشند.زنانی که همسرانشان دریانورد است در طول زندگی زناشویی خود نقشی فراتر از نقش مادری و همسری بر عهده دارند. این پژوهش با توجه به این مطلب که این زنان در طول زندگی خانوادگی خود موظف به ارائه نقش زنانگی-همسری- مادری هستند، به بررسی تمایز نقش زنان در این گونه خانوادهها میپردازد.
چهارچوب نظری در تحقیق حاضر بر اساس نظریههای سبک زندگی و بهخصوص نظریه گیدنز درباره پیشرو بودن زنان در سیاست زندگی است. اطلاعات این پژوهش در فاصله زمانی فروردین ماه 1389 تا آذرماه 1389 در بین زنان آن دسته از پرسنل دریایی که دارای تحصیلات دانشگاهی بودهاند و بیش از 2 سال از زندگی مشترک آنها میگذشته است با بهرهگیری از پرسشنامه کتبی و نمونهگیری تمامشماری جمع آوری گردیده است. نتایج نشان میدهد که زنانِ خانوادههای دریانورد، نقشی بسیار فراتر از زنان عادی دارند و طی یک سیاست زندگی فعال، امتیازات مهم اقتصادی و تصمیمسازی برای خود کسب کردهاند که جایگاه آنها را در خانواده مستحکم میسازد.
معرفی شرکت ملی نفتکش ایران و جامعه دریانوردان
شرکت ملی نفتکش ایران در شهریور ماه 1334 توسط بنیاد پهلوی کار خود را آغاز کرد . این شرکت هم اکنون دارای یکی از جوانترین ناوگانهای دنیا و نیروی انسانی حرفه ای است و سومین ناوگان کشتیرانی نفتی جهان به حساب میآید. ظرفیت حمل نفت خام این ناوگان توسط 37 فروند کشتی تانکر به اکثر نقاط و بنادر جهان حمل میشود. کارمندان شرکت ملی نفتکش ایران در 3 رده شغلی تقسیمبندی میشوند:
-1 گروه پرسنلی دفتری- اداری - شاغل در دفتر شرکت ملی نفتکش ایران واقع درتهران و سایر مناطق عملیاتی خشکی -
-2 گروه پرسنلی دریایی - شاغل بر روی کشتیهای نفتکش اقیانوس پیما - -3 گروه پرسنلی آموزشی - شاغل در مراکز آموزشی - تخصصی دریایی -
گروه پرسنلی دریایی مسئول انجام عملیات دریایی هستند و محل خدمت آنها بر روی کشتی-های نفتکش اقیانوس پیما میباشد. دریانورد به شخصی گفته میشود که به عنوان شغل دائم و بطور مکرر و متناوب بر روی کشتیهای تجاری-دریاروی اقیانوس پیما مشغول به کار میباشد. واژه مکرر به معنی این است که فرد حداقل در سال یک سفر بلند مدت بیش از 3 ماه داشته باشد. واژه متناوب به این معنا است که دوره کاری و دوره مرخصی فرد طبق جدول استخدامی سازمان مورد نظر مشخص و تعریف شده است.
کشتیهای دریاروی اقیانوس پیما در محدوده آبهای بین المللی در دریای آزاد-اقیانوسها و آبهای متصل به آن تردد دارند. این تعریف شامل کشتیهای تجاری که در محدوده آبهای داخلی یا آبهای ساحلی و سفرهای نزدیک به ساحل تردد دارند نمیشود و همچنین شامل کشتیهای نظامی یا قایقهای تفریحی و بادی نیز نمی-باشد. - تعریف بر اساس 1IMO وS.T.C.W2 کنوانسیون 1978-95 است - .
خانواده فصلی
حضور و عدم حضور دریانورد به عنوان شوهر و پدر خانواده، بهوجودآورنده دو دوره زمانی متمایز در حیات اجتماعی خانواده میباشد.از هر دوره به عنوان یک فصل یاد خواهد شد, خانوادهای که تحت این شرایط زندگی میکنند به عنوان خانواده فصلی مطرح میباشند.
سبک زندگی
مفهوم سبک زندگی به عنوان یکی از اصطلاحات علوم اجتماعی، پیوند مستقیم و وثیقی با مجموعهای از مفاهیم دارد؛ مفاهیمی مانندِ: عینیت و ذهنیت، فرهنگ و جامعه، فرهنگ عینی و ذهنی، صورت - شکل و محتوا - ، رفتار و معنا - نگرش، ارزش و هنجار - ، اخلاق و ایدئولوژی، سنت و نوگرایی، شخصیت و هویت - فردی و جمعی - ، وراثت و محیط، فردیت و عمومیت، خلاقیت و بازتولید، تولید و مصرف، طبقه و قشر - بندی - اجتماعی، زیباییشناسی - سلیقه - و نیاز، منزلت و مشروعیت. و بدون شناخت این روابط، درک درستی از سبک زندگی و نظریههای مربوط به آن به دست نخواهد آمد - مهدوی کنی، . - 200 :1387 وقتی از سبک زندگی صحبت میکنیم، همواره مفهومی از آزادی انتخاب را نیز مد نظر داریم زیرا بدون آن، سبک زندگی معنای خود را از دست میدهد- همان طور که دموکراسی تک حزبی ممکن نیست.
در دانش جامعهشناسی، سبک زندگی یکی از اصطلاحات پرکاربرد است که ردپای آن را میتوان تا اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در آثار جامعهشناسان کلاسیک دنبال کرد. جامعهشناسانی چون زیمل 1372 - و - 1373، وبر - 1387 - ، و وبلن - 1386 - بحثهایی را طرح کردند که در کارهای گیدنز - 1388 - و بهویژه در اثر شاخص بوردیو - 1390 - به اوج رسید. ما برای تمرکز بر بحثمان، افکار سه نظریهپرداز را به شکلی موجز بیان میکنیم.
ماکس وبرذیل مفهومِ موقعیت منزلتی، از سبک زندگی سخن گفت. از نظر وبر، گروههای منزلتی، برخلاف طبقات، نوعی جماعت هستند، اما جماعتی بیشکل. برای ایجاد تمایز میان موقعیت طبقاتی، که منحصراً از طریق اقتصاد تعیین میشود، هر جزء از سرنوشت انسانها را که از طریق ارزیابی مثبت یا منفی از حیثیت اجتماعی تعیین میشود، موقعیت منزلتی مینامیم ... حیثیت اجتماعی از نظر محتوا معمولاً در این واقعیت تجلی مییابد که از تمام کسانی که میخواهند به جمع و گروه خاصی تعلق داشته باشند، قبل از هر چیز انتظار میرود که سبک زندگی خاصی را دنبال کنند - وبر، . - 214-
بوردیو جامعهشناسی است که بحث تلقی وبری از سبک زندگی را به اوج رساند. بهنظر فاضلی، منسجم-ترین بحث درباره مفهوم سبک زندگی و مصرف فرهنگی توسط بوردیو ارائه شده است. او مصرف را مهمترین عنصر دنیای مدرن در نظر میگیرد. به باور وی، گروههای زیردست و فرادست طبقه متوسط درگیر مبارزهای ملایم برای هویت، ارزش و موقعیت اجتماعی خودشان هستند و مصرف ابزاری برای تولید فرهنگی و مشروعیت سازی و مبارزه در فضای اجتماعی است - فاضلی، . - 44 :1382 نظریه مصرف بوردیو از طریق رابطه متقابل دو مفهوم عادتواره و میدان عمل اجتماعی را مورد تحلیل قرار میدهد. عادتواره که شامل سلیقهها و ذائقههای افراد است، بعد عاملیتی عمل اجتماعی را پررنگ و بر آن تأکید میکند.
