بخشی از مقاله
چکیده هویت اسلامی- ایرانی یکی از مهم ترین مولفه های در معماری می باشد. هنرمند اسلامی که به دنبال معنی دادن به حیات و توجیه زندگی هدف دار خود است، در بیان تجسم توحید، هندسه را که با قیود اعتقادی خود سازگار است، برگزیده و به مدد آن نقش های زیبایی را خلق می نماید. نمونه های بسیاری وجود دارد که نشانگر نقش هندسه معماری هنرهای اسلامی است. در معماری اسلامی هر عدد بنابر ارتباط نزدیکی که با اشکال هندسی دارد، هویتی دارد، به عنوان مثال عدد چهار که با مربع بستگی دارد، نمودار پایداری است. در این پژوهش، شرح و تفسیر اصول معماری اسلامی و نقوش هندسی در معماری با ارایه چندین نمونه مورد مطالعه پرداخته میشود.
مقدمه
هر محیطی اعم از خانه، مدرسه و مسجد نمادی از وجود خواستهای انسان است در معماری سنتی ما برای ساخت بناها همواره به عوامل تاثیرگذار بر روان انسان توجه میشده است. این توجه به ویژه در بناهای سکونتی و آموزشی موجب ایجاد الگوهای مشخصی در طراحی شده است که در طول دوره های مختلف در اکثر این ساختمانها به عنوان اصول اولیه به چشم میخورند - قریشی و احدنژاد ابراهیمی، . - 631 :1392 بر اساس نظر کارشناسان سازمان جهانی بهداشت، سلامتی نه فق به فقدان بیماری و نقص عضو بلکه به حالت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی اطلاق میشود. بنابراین تعریف، سلامت روانی به عنوان یکی از معیارهای تعیین کننده سلامت عمومی شناخته میشود .فردی که از سلامت روانی برخوردار است، ضمن احساس راحتی و آسایش قادر است در اجتماع به راحتی و بدون اشکال به فعالیت بپردازد و ویژگیهای شخصی وی در آن اجتماع، موجب خشنودی و رضایت است.
از طرف دیگر، شاید این سوال برای بسیاری پیش آمده باشد که آشنایی با ریاضیات و قوانین حاکم بر آن چه سودی دارد؟ بررسی هر نوع تاریخی، به طور کلی میتواند یکی از کنجکاویهای انسان را ارضاء کند - حجاری، . - 1390 مطالعه تاریخ بهترین راه برای دستیابی به این معرفت و ادراک است و نیز بهترین طریق شناساندن علم به عنوان حرفهای انسانی به دانش آموزان و دانشجویان علوم و به عموم مردم است. این است که به اعتقاد محسن هشترودی - هشترودی، - 1350، دانش و هنر با هم پیوند تنگاتنگی دارند.
دانش بعد مکان را گسترش میدهد و هنر بعد زمان را، و طبیعی است که این دو واقعیت وجود آدمی را تشکیل میدهد. هیچ کس نمیداند ریاضیات از کی و کجا آغاز شده است و یا چگونه، اما میتوانیم به جمله معروف گالیله2 که میگوید: "عالم همیشه در برابر دیدگان ماست، اما تا زمانی که درک زبان آن و تفسیر حروفی را که با آن نوشته شده است نیاموزیم، نمیتوانیم آن را به درستی بشناسیم. عالم به زبان ریاضیات نوشته شده است و الفبای آن شکلهای هندسی است که بدون آنها درک یک کلمه از آن برای انسان امکانپذیر نیست. بدون آن-ها، در هزار توی تاریک سرگردان میمانیم."، تفکر کنیم.
پیوند ریاضیات و هنر یکی از ابزارهای قدرتمندی میباشد که طی قرنها هنرمندان و آثارشان از دانش و کاربردهای ریاضیات تاثیر پذیرفتهاند و همچنین اغلب ریاضیدانان ارتباط خاصی را با هنر دارند. قلمرو ریاضیات چون هندسه، جبر، کامپیوتر و غیره ابزارهای ارزشمندی را برای هنرمندان فراهم کرده است تا بتواند آثار خود را کشف و تعالی بخشد و استفاده گستردهای در پیاده سازی و تکامل آثارشان داشته باشد.
از هزاران سال پیش تا کنون هندسه یکی از ابزارهای ارزشمند در طراحی و ساختمانها بوده است، همچنین سرچشمهای برای طرحهای معماری بود که موجب حذف روش آزمون و خطا شد. معماری، رشتهای در حال تکامل است. معماران اندیشههای گذشته را بررسی میکنند، بهبود میبخشند و از آنها استفاده میکنند و اندیشههای جدیدی نیز پدید میآورند. همچنین آنها در تحلیل نهایی، در تجسم هر طرحی تا آنجا آزادند که ریاضیات و مصالح برای نگهداری ساختمان موجود باشد. مثلث، مربع و مستطیل قرنها نقش مهمی در طرحهای معماری داشتهاند، چوب و سنگ از نخستین مصالح طبیعی بودهاند که ازآنها در ساخت سرپناه استفاده شده است. در بناهایی مانند اهرام مصر و یوکاتان از مثلث و زاویه برای ایجاد بیشترین پایداری استفاده کردند. با پیشرفت در دانش، ادراک و مصالح، شکلها و طرحهای جدید پدید آمدند.
هنرمند اسلامی که به دنبال معنی دادن به حیات و توجیه زندگی هدف دار خود است، در بیان تجسم توحید، هندسه را که با قیود اعتقادی خود سازگار است، برگزیده و به مدد آن نقش های زیبایی را خلق مینماید. نمونه های بسیاری وجود دارد که نشانگر نقش هندسه معماری هنرهای اسلامی است. در معماری اسلامی هر عدد بنابر ارتباط نزدیکی که با اشکال هندسی دارد، هویتی دارد، به عنوان مثال عدد چهار که با مربع بستگی دارد، نمودار پایداری است - علی بیگیو همکاران، . - 1394 در این پژوهش، شرح و تفسیر اصول معماری اسلامی و نقوش هندسی در معماری با ارایه چندین نمونه مورد مطالعه پرداخته میشود.
بخشِ نخستِ روش تحقیق به معنای عام، یعنی ابزار گردآوری اطلاعات را فن تحقیق میگویند و آن را به میدانی و کتابخانهای و میدانی را به نمونه پژوهی، پیمایشی و آمایشی منشعب میسازند و بخشِ دومِ روشِ تحقیق به معنای عام یعنی ابزار وصف و داوری و فهم را روش تحقیق بمعنای خاص میگویند و آن را به لحاظهای گوناگون تقسیم میکنند. روش تحقیق به معنای خاص در برابر فن تحقیق، از یک لحاظ به روش وصفی،روش تعلیلی، روش تحلیلی، روش استدلالی و روش نقدی منشعب میشود. در این تحقیق، از روش تحلیلی- توصیفی استفاده میشود. روش وصفی به گزارش نظریه یا پدیده، و روش تعلیلی به بیان علل و عوامل پیدایی نظریه و روش تحلیلی به کشف پیش فرضها و لوازم نظریه و روش استدلالی به مدلّل ساختن باور و روش نقدی به داوری نظریه - کشف مطابقت و عدم مطابت با واقع - میپردازد.
روش استدلالی، همان ابزار تبدیل باور به باور صادق موجّه و مدللّ است که به ابزارهای عقلی، تجربی، نقلی - اعم از تعبدی و تاریخی - و حضوری تقسیم پذیر است، و روش تعلیلی عبارت است از تبیین علل و عوامل پیدایی نظریه مانند عوامل انگیزشی، مکانیکی، ارگانیستی، الاهیاتی، اجتماعی و غیره. روش تحقیق به معنای خاص به لحاظ دیگری، به روش هرمنوتیکی، روشپدیدار شناختی، روش ساختار گرایی و روش گفتمانی دستهبندی میشود. شایان ذکر است که روشهای وصفی، تعلیلی، تحلیلی، استدلالی و نقدی، ابزارهایی هستند که هویت معرفتی و دفاعی نظریه را تأمین میکنند، اما روشهای هرمنوتیکی، پدیدار شناختی، ساختار گرایی و گفتمانی، ابزارهایی هستند که هویت تفهیمی و تفهّمی نظریه را به دست میآورند.
روش و ابزار گردآوری اطلاعات به شرح ذیل میباشند:
· منابع کتابخانهای و اینترنتی
· بررسی کتب و مقالات مرتب
· تحلیل و بررسی نمونه های موردی
· از طریق گفتگو با متخصصین
