بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله با رویکرد تاریخی توصیفی، به بررسی سیر تحول پوشش چادر در دوران مختلف تاریخی در ایران میپردازد. همه بازنماییهاي زنان در دادههاي باستان شناختی و یادگارهاي هنري مورد مطالعه قرار میگیرد، و توصیفی نزدیک به واقعیت از چگونگی سیر تحول پوشش چادر و نوع جامه زنان در دورههاي مختلف تاریخی ارائه میشود. نوع تحقیق صورت گرفته در این پژوهش از نظر هدف؛ کاربردي و از نظر نوع؛ توصیفی و تحلیلی است. از روش و ابزار تحقیقات اسنادي و کتابخانهاي در جهت جمعآوري دادهها استفاده شده است.
مطالعه منابع تاریخی و بازنماییهاي گوناگون زنان در دادههاي هنري و باستان شناختی همچون مجسمهها، نگارههاي زنان روي سکهها، و نقاشیهاي دیواري، آشکارا نشان میدهند که زنان همواره جامههاي بلند، چین دار و گشادي میپوشیدند کهکاملاًاندام آن ها را میپوشانید، و حتی گهگاه پارچه نازك و بلندي همانند چادر را روي سر خود میافکندند. نتیجه این تحقیق این مطلب را اثبات می کند که چادر متناسب با فرهنگ هر دوره از نظر شکل و رنگ و اندازه تغییر کرده است. نکته قابل توجه دیگري که از این تحقیق میتوان استنباط کرد این است که، چادري که زنان در دوره باستان استفاده می کردند بعد ها به عنوان الگوي حجاب براي زنان در دوره بعد از اسلام به کار گرفته شد.
1 مقدمه
1.1 بیان مسئله
حجاب و پوشش در تمام ادیان و مذاهب و دوره هاي مختلف تاریخی داراي جایگاهخاصیاست، و یکی از دلایل اساسی آن این است که حجاب و عفاف، یک امر فطري است. بر اساس متون تاریخی، در اکثر قریب به اتفاق ملتها و آیین هاي جهان، حجاب در بین زنان، معمول بوده است. هرچند حجاب در طول تاریخ، فراز و نشیب هاي زیادي را طی کرده و گاهی با اعمال سلیقه حاکمان، تشدید یا تخفیف یافته است، ولی هیچگاه بهطور کامل از بین نرفته است. اگر به لباسلّیمکشورهاي جهان بنگریم، به خوبی حجاب و پوشش زن را در آن میبینیم. توجه به لباس ملی کشورها نشان می دهد که زنان آنها داراي حجاب بودهاند، و این حجاب اختصاص به مذهب یاملّت خاصی نداشته است.
تمام ادیان آسمانی، حجاب و پوشش زن را واجب و لازم شمردهاند و جامعه بشرى را به سوى آن دعوت کردهاند؛ زیرا لزوم پوشش و حجاب بهطور طبیعی در فطرت زنان به ودیعت نهاده شده است و احکام و دستورهاى ادیان الهی هماهنگ و همسو با فطرت انسانی تشریع شده است؛ پس در همه ادیان الهی پوشش و حجاب زن واجب گشته است. کتابهاى مقدس مذهبی، دستورها و احکام دینی، آداب و مراسم و سیره عملی پیروان این ادیان الهی، بهترین شاهد و گواه اثبات اینمدعاست.امروزه نظرات گوناگونی در مورد پیدایش حجاب ابراز شده است که عواملی چون: اندیشههاي فلسفی، اجتماعی، اقتصادي، اخلاقی و دید گاههاي روانشناسانه را در بوجود آمدن حجاب دخیل میدانند. یکی از انواع حجاب در میان زنان سرزمین ایران از دوران باستان، چادر بوده است .
2.1 اهداف تحقیق
در زمینه بررسی تاریخچه چادر زنان در ایران، تحقیقات پراکنده اي صورت گرفته که بیشتر از منظر عوامل عقیدتی و تاثیر آن در اخلاق دینی و مدنی در انتخاب این نوع پوشش بوده است و اکثرا به ادوار پس از اسلام در ایران مربوط میشود .تنها موردي که به صورت اجمالی به چادر و پوششی اینگونه در میان تمدنهاي اولیه پرداخته شده است تاریخ تمدن ویل دورانت میباشد که در جلد نخست این مجموعه به آن اشاره نموده است. در طی ادوار تاریخی ایران، قدیمیترین سفرنامهاي که از چادر زنان ایرانی پس از اسلام نام برده است، سفر نامه ابن بطوطه میباشد .در سلسله مراتب تاریخ ایران باز هم سفرنامه نقش تعیینکنندهاي را در معرفی چادر زنان ایران ایفا کردهاند. هدف از انجام این تحقیق این است که روند سیر تحول پوشش چادر در ایران قبل و بعد از اسلام مورد بررسی قرار بگیرد.
3.1 سؤال تحقیق
سیر تحول پوشش چادر در ایران چگونه بوده است؟
چه عواملی سبب استفاده زنان ایرانی از چادر بوده است؟
آیهاي که در آن واژة »حجاب« به کار رفته است، مربوط به زنان پیامبر اکرم - - است« - اردبیلی، 1421م، ص . - 87 معناي اصطلاحی جدید این واژه، عبارت است از پوششی که زن در برابر نامحرمان باید استفاده کند و از جلوه گري و خودنمایی بپرهیزد. در این نوشتار نیز همین معناي اصطلاحی مورد نظر است؛ بیتردید حجاب در این اندازه، یکی از احکام مشترك ادیان ابراهیمی و از احکام ضروري اسلام بوده و همه طوایف اسلامی بر آن اتفاق نظر دارند.
»رسول اکرم - - به اسماء فرمود: همین که دختر به حد بلوغ رسید، سزاوار نیست چیزي از بدن او دیده شود؛ مگر این و آنگه حضرت اشاره به مچ دست به پایین و صورتشان کردند« - سلیمان بن اشعث، بیتا، ج،4، ص. - 62 از امام صادق - - پرسیده شد. آیا آرنج زن تا مچ از قسمت هایی است که باید از نامحرم پوشاند؟ فرمودند: بلی، آنچه زیر روسري قرار گیرد و همچنین از محل دستبند به بالا باید پوشانده شود.
مفهومشناسی عفاف
»عفاف« یک واژه عربی است. عفاف به معناي خود نگهداري و بازداشتن نفس انسانی از محرمات و خواهشهاي شهوانی است. راغب در مفردات میگوید:عفّت،»حالت نفسانی است که مانعتسلّطشهوت بر انسان میشود و انسان عفیف کسی است که با تمرین و تلاش مستمر و پیروزي بر شهوت، به این حالت دست یافته باشد - « راغب اصفهانی، بی تا، ج2، ص - 164 در قاموس قرآن آمده است:عفّت،»به معناي مناعت است.
در شرح آن گفته اند: حالت نفسانی است که از غلبه شهوت بازدارد. پس باید عفیف به معناي خودنگهدار و با مناعت باشد« - قرشی، بیتا، ج 5، ص. - 18 ملاصدرا در اسفار عفاف را چنین تعریف میکند: »عفاف، منشی است که منشأ صدور کارهاي معتدل می شود؛ نه پردهدري میکند و نه گرفتار خمودي میشود« - ملاصدرا، بیتا، ج4، ص . - 116 خواجه نصیرالدین طوسی عفاف را چنین تعریف کرده است: »عفاف آن است که نیروي شهوت مطیع عقل باشد تا تصرف او به اقتضاي رأي او بود و اثر خیریت در او ظاهر شود و از تعبد هواي نفس و استخدام لذات. فارغ« - خواجه نصیر الدین طوسی، بیتا، ص . - 74 پوشش زنان قبل از اسلام سرزمین ایران سرآمد زیبایی ها و ظرافتهاست، مردم ایران حامل فرهنگی عمیق و ریشهدار، با آمیزهاي از دین و تاریخ هستند.
